Практыкум па жывёлагадоўлі
Выдавец: Ураджай
Памер: 259с.
Мінск 1998
ькоўскіх прымет дае вялікую колькасць
камбінацый, што служыць галоўнай крыніцай зменлівасці ў хатняй жывёлы. Таму ад таго, як правільна і абгрунтавана зроблены падбор, будзе залежыць далейшае ўдасканаленне племянных і прадукцыйных якасцей статка.
У залежнасці ад мэты племянной работы вызначаюць найбольш мэтазгодныя формы і тып падбору. Адрозніваюць наступныя формы падбору: індывідуальны, індывідуальна-групавы і групавы.
У племянных статках і, у першую чаргу, пры заказных спароўваннях, атаксамаў неплемянных (таварных) пры наяўнасці каштоўнага матачнага пагалоўя трэба ўжываць індывідуальны падбор.
Індывідуальны падбор заключаецца ў тым, што да кожнай каровы падбіраюць быка-вытворніка. Пры гэтым падборы ўлічваюць індывідуальныя асаблівасці абедзвюх жывёлін: іх паходжанне, экстэр’ер і канстытуцыю, прадукцыйныя якасці, прыналежнасць да пэўных ліній і сямействаў. Ужываюць індывідуальны падбор у асноўным у племянных гаспадарках, што дазваляе атрымаць найбольш каштоўнае патомства, а таксама пры заказных спароўваннях з мэтай атрымання рамонтных бычкоў. Але і на племянных фермах трэба ўжываць індывідуальны падбор у адносінах да асобных, найбольш каштоўкых па прадукцыйных і племянных якасцях матак.
Сутнасць групавога падбору ў тым, што да групы матак (з улікам генеалагічнай структуры статка), якія маюць адносна падобныя якасці, падбіраюць аднаго або двух быкоў-вытворнікаў (асноўнага і замяняючага) больш высокага, чым маткі, банітыровачнага класа. Гэты падбор з’яўляецца асноўным у неплемянных (таварных) гаспадарках. Ен накіраваны на атрыманне патомства ў агульнай масе лепшай якасці, чым каровы, таму што для іх асемянення выкарыстоўваюцца высокакласныя вытворнікі.
Пры рабоце з лініямі і сямействамі, разам з індывідуальнымі асаблівасцямі жывёлы, улічваюць пры падборы групавое, генеалагічнае падабенства і здзяйсняюць індывідуальнагрупавы падбор. Пры гэтым матачнае пагалоўе падзяляюць на групы з улікам паходжання, асаблівасцей целаскладу і прадукцыйнасці. Да кожнай групы матак падбіраюць быка-вытворніка, лепшага па сваіх спадчынных якасцях у параўнанні з маткамі. Выкарыстоўваюць індывідуальна-групавы падбор у племянных гаспадарках.
Кожная з указаных форм падбору можа здзяйсняцца па прынцыпу гамагеннага (аднароднага) або гетэрагеннага (раз-
народнага) падбору па прадукцыйнасці, узросту, экстэр’еру і іншых прыметах.
II ры фарміраванні любога статка на першым этапе, як правіла, выкарыстоўваюць гетэрагенны падбор, а потым — гамагенны.
Гетэрагенны (разнародны) падбор — падбор для спароўвання паміж сабой жывёлін, якія значна адрозніваюцца адна ад адной па асноўных прыметах адбору. Ён ужываецца для атрымання патомства з аб’яднанымі каштоўнымі якасцямі бацькоў і выпраўлення недахопаў аднаго з бацькоў у патомстве за кошт другога. Пры такім падборы вядучая прымета (прадукцыйнасць) у быкоў-вытворнікаў павінна быць у 2 —3 разы вышэй, чым у матак. Прыкладам гетэрагеннага падбору з’яўляецца крос ліній, а таксама крос ліній і сямействаў. Біялагічная сутнасць гетэрагеннага падбору заключаецца ў тым, што пры зліцці разнаякасных палавых клетак адбываецца абагачэнне спадчыннасці новага арганізма, і нярэдка пры гэтым праяўляецца гетэрозіс. Жывёла характарызуецца павышанай жыццяздольнасцю, прадукцыйнасцю, моцнасцю канстытуцыі і г.д.
Гетэрагенны падбор неабходна выкарыстоўваць у таварных статках, дзе развядзенне вядзецца па прынцыпу паляпшаючага падбору. Крайняй формай такога падбору лічыцца міжпароднае скрыжаванне, а самай крайняй — міжвідавая гібрыдызацыя.
Да гамагеннага падбору пераходзяць каб замацаваць і ўзмацніць пажаданыя якасці жывёлы, атрыманыя ў выніку гетэрагеннага падбору. Сутнасць гамагеннага падбору ў тым, што быкі і маткі, якіх падбіраюць, адносна падобныя паміж сабой па ступені выяўлення галоўнай прыметы. Біялагічная яго сутнасць заключаецца ў тым, што ён прыводзіць да ўзрастання гомазіготнасці, а значыць, і да замацавання ў патомстве пажаданых прымет бацькоў.
Трэба ўлічваць, што дадзены тып падбору можа не толькі ўзмацняць пажаданыя прыметы, але і садзейнічаць замацаванню заганных якасцей. Пагэтаму забараняецца спароўваць жывёлін з аднолькавымі недахопамі.
Гамагенны падбор з’яўляецца асноўнай формай падбору ў племянных статках пры развядзенні па лініях з выкарыстаннем унутрылінейнага падбору і міжлінейных кросаў, дзе маткі па сваіх якасцях і класу мала ўступаюць вытворнікам. Гэта звязана з асноўнай задачай племянных гаспадарак — даваць высакакласны племянны маладняк, кансалідаваны па асноўных гаспадарча-карысных прыметах і здольны ўстойліва перадаваць свае якасці патомству.
Найбольш аднароднымі па выяўленасці асноўных гаспадарча-карысных прымет з’яўляюцца роднасныя паміж сабой жывёліны. Пагэтаму роднаснае развядзенне (інбрыдынг) трэба лічыць крайняй формай гамагеннага падбору (лепш выкарыстоўваць памяркоўны і аддалены інбрыдынг у ступені III — IV, IV-IV, IV-V).
Прымяненне інбрыдынгу у таварных статках недапушчальна. Папярэджанню блізкароднаснага развядзення садзейнічае планавая ратацыя (змена) ліній быкоў, якая прадугледжвае праз кожныя 2 — 2,5 г. змену быкоў адной лініі на быкоў другой і паўторнае іх выкарыстанне на матачным нагалоўі гэтага статка не раней чым праз 10—12 г. Пры замене вытворнікаў неабходна захоўваць іх пераемнасць. Калі, напрыклад, папярэдні бык адрозніваўся перадачай дочкам высокай тлустасці малака, гэтую ж вартасць павінен мець і бык, які ідзе яму на змену. Акрамя таго, замяняючы вытворнік павінен быць лепш папярэдняга.
Пры планаванні падбору неабходна прааналізаваць вынікі папярэдняга падбору на прадмет пошуку ўдалых спалучэнняў як ліній паміж сабой і з сямействамі, так і асобных генатыпаў бацькоўскіх пар.
Перш за ўсё неабходна высвятліць, якія вынікі атрыманы пры роднасным спароўванні, ці не суправаджалася яно інбрыдынгавай дэпрэсіяй. Ступень роднасці вызначаюць на ПушуШапаружу. 3 гэтай мэтай адбіраюць карткі кароў, у радаслоўнай якіх з мацярынскага і бацькоўскага.бакоў сустракаецца агульны продак. Гэта азначае, што дадзеныя жывёліны атрыманы пры роднасным спароўванні. Потым аналізуюць, да якой лініі належыць бацька каровы і бацька яе маці. Калі лінія адна, значыць праводзіўся ўнутрылінейны падбор, калі лініі розныя — крос ліній. Потым па кожнай групе кароў вылічваюць паказчыкі прадукцыйнасці і аналізуюць іх.
Вывучэнне вынікаў падбору жывёлы мінулых гадоў неабходна для таго, каб вызначыць найбольш удалыя варыянты і прадугледзець у далейшым шырокае выкарыстанне ўдалых спалучэнняў у паўторных падборах. Гэта дазволіць разлічваць на эфектыўнасць той або іншай генеалагічнай спалучальнасці пар і атрыманне патомства пажаданай якасці, а абгрунтаваная ацэнка вынікаў падбору мінулых гадоў паменшыць колькасць памылкова падабраных пар.
У адпаведнасці з прынятай формай і тыпам падбору распрацоўваюць планы племяннога падбору кароў і цялушак да быкоў-вытворнікаў для асемянення. Пры індывідуальным падборы бяруць спіс усяго матачнага пагалоўя статка з указаннем быка-вытворніка, якога замацоўваюць за кожнай Ka-
ровай або цялушкай з кароткім абгрунтаваннем гэтага падбору (табл. 107), пры групавы падборы — указваюць, якая група жывёлы замацоўваецца за тым або іншым вытворнікам.
Самастойная падрыхтоўка да заняткаў. Пазнаёмцеся з методыкай планавання племяннога падбору, яго асноўнымі формамі і тыпамі.
Заданні для самастойнай работы.
Заданне 1. Вывучыце паходжанне і гаспадарчую каштоўнасць групы кароў (п = 50 галоў) па дадзеных формы № 2-мол і вызначце паказчыкі, якія патрабуюць паляпшэння. Вызначце мэтазгодныя форму і тып падбору.
Заданне 2. Прааналізуйце вынікі папярэдняга падбору бацькоўскіх пар у статку. Вынікі розных відаў падбору дайце па форме табл. 106.
Табл і ца 106. Вынікі розных прынцыпаў падбору
Прынцыпы падбору
Бацькі (прыналсжнасць да лініі)
Паказчыкі пато.мкаў
бацька
маці
колькасць жывёлы, галоў
удой, кг
утрыманне тлушЧУЎ малацэ, %
колькасць малочнага тлушчу, кг
жывая маса, кг
бал за экстэр’ер
індэкс вы.мя, %
сярэдняя хуткасць малакааддачы, кг/мін
Унутрылінейны
Роднасны
(інбрыдынг)
Міжлінейны (крос)
Заданне 3. Прааналізуйце паходжанне і паказчыкі малочнай прадукцыйнасці жаночых продкаў мяркуемых для выкарыстання быкоў-вытворнікаў (дадзеныя формы № 1-мол вытворнікаў, якія знаходзяцца ў дадзены час на ДПП, або можна
ўмоўна выбраць быкоў з каталогаў або з ДзКГІЖ). Зрабіце выбар быкоў (умоўна, для навучальных мэт), патрэбных для выкарыстання ў канкрэтным (вучэбным) статку.
Заданне 4. Вылічыце бацькоўскі індэкс трох быкоў-вытворнікаў па формуле М.А.Краўчанка (глядзіце зан. 15) і падбярыце да кожнага 25 — 30 кароў. Для першага вытворніка правядзіце гамагенны падбор па ўдою і ўтрыманню тлушчу ў малацэ, для другога — гетэрагенны па ўдою і для трэцяга — гетэрагенны па ўтрыманню тлушчу ў малацэ. Пры складанні плана падбору выкарыстайце форму табл. 107. Характарыстыку праведзенага падбору запішыце ў табл. 108 з наступным аналізам атрыманых вынікаў.
Таблі ца 107. План падбору кароў (цялушак) і быкоў-вытворнікаў
№ п/п
Мянушка, інд. №
Лінія
Бацька
Бацька маці
Мянушка, інд. №
Лінія
Мянушка, інд. №
Лінія
1
2
3
4
5
6
7
Працяг табл. 107
Дата нараджэння
Малочная прадукцыйнасць каровы
Прадукцыйнасць маці
лактацыя
удой, кг
тлушч, %
бялок, %
лактацыя
удой, кг
тлушч, %
8
9
10
11
12
13
14
15
Працяг табл. 107
Замацоўваецца бык-вытворнік
Клас быка
Абаснаванне падбору
Мянушка, інд. №
Лінія
Прадукцыйнасць продкаў быка
маці
маці бацькі
лактацыя
удой, кг
тлушч, ■%
удой, кг
тлушч, %
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Т a 6 л і ц a 108. Характарыстыка праведзенага падбору
Форма падбору
Мянушка, інд. № быка
Індэкс вытворніка
Колькасць падабраных матак
Сярэднія паказчыкі прадукцыйнасці кароў
па ўдою
па тлушчу
удой, кг
тлуш
КНІГІ ОНЛАЙН
