КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Няўжо ён?.. — Ці ж я, дзеткі, не ведаю. Маладзіца як сама не свая паднялася з лавы, але ўчула, што слабеюць ногі і ўсё халадзее і дрыжыць у грудзях, і села. Няўжо гэта праўда? Няўжо ён служыць у паліцыі і страляе людзей?.. Няўжо праўда? Няўжо яна не здурэла?.. Яна заплюшчыла вочы і ўчула, як цяжкая гарачыня з шумам хлынула ў галаву. I ёй убачылася, як усе яны, у чорным, гналі пазаўчора людзей, гналі ў тыя вялікія ямы за вакзалам, дзе некалі капалі гліну... Яна якраз выйшла з хаты,— толькі зашарэла на дзень,— і, можа, з гадзіну прастаяла, стаіўшыся за плотам; у ямах пачалі глухавата, без ляску, усё роўна як пад зямлёю, страляць, а потым нехта нема крычаў — і яна не вытрымала гэтага енку, уцякла ў хату. Маладзіца зноў сабралася ўстаць з лавы: але нейкая здранцвеласць і слабасць наваліліся на яе. Божа, як ён трапіў у паліцыю? Чаму ніколі не паказваўся дадому? Няўжо праўда, што ён прыстае да кабеты?.. Няўжо ён такі гадкі?.. Яму наўме другія, а яна, дурная, чакала яго дадому... Першым у хату ўвайшоў сухарлявы — аглядаючы маладзіцу і дзяцей, паставіў на стол бутэльку, за горлачка выцягнуў з кішэні другую. Услед за ім, прыціскаючы да жывата кансервы, усунуўся чарнамазы і раптам прыстакнуў каля парога, сумеўшыся,— бляшанка кансерваў грукнулася на падлогу і пакацілася пад лаву. — А ты чаго тут? — ён насупіўся і ледзьве пашавяліў губамі. — Таго, чаго і ты.— Маладзіца глядзела недзе сабе пад ногі і не падняла галавы. Ён хмыкнуў, крыва ўсміхнуўшыся, нагнуўся, каб падняць бляшанку кансерваў, і сказаў сухарляваму: — Гэта ж во — мая жонка. — Можа, і дзеці твае? — зарагатаў сухарлявы. — Клопат вам — дзеці.— Старая падышла да стала і згрэбла ў далонь крошкі. — Тваё дзела — старана. He кукуй! — Сухарлявы пакасіўся на маці і паставіў на стол другую бутэльку. — Я ўжо адкукавала сваё... Пара і свой розум нажыць.— Старая тыцнулася да дзвярэй, але вярнулася, узяла даёнку і выйшла з хаты. — Цётачка, я сама падаю,— маладзіца паднялася з лавы. — А ты куды? — Чарнамазы вылажыў кансервы на стол і заступіў ёй дарогу.— I расказаць не хочаш, як жыла?.. — А хіба цябе абыходзіць,— маладзіца ўчула, што ў яе знайшлася сіла, мусіць, ад злосці. — Во і сын, відаць, забыўся, што ў яго бацька ёсць? — Ён паверх яе галавы глядзеў на дзяцей,— А гэта чый яшчэ? — Мой. — Як? — Знайшла. — Можа, дзе якога жыдка? — А табе што? — Можа, прыйдзецца ўцякаць — нашто чужое дзіця... Дзеці, стаіўшыся, глядзелі на яго, большы зыркаў спадылба і хаваў вочы — саромеўся: пэўна, пазнаваў бацьку. — Куды і нашто мне ўцякаць? — спытала яна і падняла галаву: вочы ў яго былі чырванаватыя і асалавелыя, твар нездароўчы, азызлаваты. «Ён тут п’е, прыстае да другіх... I, можа, сёння ехаў да тае...» — падумалася ёй. — А ты думаеш, мне даруюць? — Ад яго пахла едкім, усё роўна як авечым, потам і перагарам. — Калі вінаваты, то не,— яна адвярнула ад яго галаву. — Я ў пляну быў... Ды нават за тое, што я ў гэтай форме. — Відаць, як цябе трымаюць, што нават дадому не прыходзіш... — He хацеў паказвацца. — Вядома: тут можна вытвараць, што хочаш. Балазе чужыя людзі, не ведаюць... — А ты хацела б, каб я жывы не астаўся? — Вып’ем, га,— сухарлявы трымаў медную конаўку, разліваючы сабе на пальцы самагон.— Вып’ем, і ўсё праясніцца, як божы дзень. — Садзіся за стол.— Чарнявы ўзяў яе за руку вышэй локця. — Адчапіся! — Яна вырвала сваю руку. Чарнявы выпіў і, хукаючы ў далонь, сказаў: — Налі ёй. — Я не хачу. Сухарлявы наліў яшчэ конаўку. Яна адвярнулася. Чарнявы выпіў і не скрывіўся. I асалавеў — неяк скора: вочы ў яго наліліся каламутнасцю і заблішчалі. Ён абняў яе за плечы — ад яго зноў нясло гарэлкаю і нейкім едкім потам. — Адыдзі, не чапіся! — Яна выкруцілася з яго рук.— Схадзі да тае вунь, што мужыка хацеў застрэліць. — Туды далекавата. Сёння ты бліжэй,— ён зноў схапіў яе за руку. 7, Зак. 1877 — He прыставай! — Яна хацела вырваць руку, але не здужала. — Ты глядзі, не падступіцца...— Твар у яго наліўся крывёю.— Вунь колькі байструкоў... А ты думаеш, я не ведаў? Ведаў, таму і не прыйшоў. Яна ўспомніла, як аднаго разу стараста прывёў нанач нейкага валацугу. Намякаў сам: «Як жа ты адна, маладая, без мужыка? Нябось, збедавалася...» Яна тады плюнула яму ў твар. А потым ён прывёў валацугу. Той і прысунуўся на ложак, як толькі задрамалі дзеці. Але яна не спала — схапілася з пасцелі, трымаючы нагатове сякеру (паклала яе пад падушку, бо як чула, што, пэўна, спатрэбіцца). I ён адступіўся, вярнуўся на лаву, дзе ляжаў, і раптам захроп; прыкінуўся, што спіць, быдта нічога і не было. А раніцою гаварыў, што спаў як забіты, і дзякаваў усё... Можа, і гэты таксама соваўся да другіх... — Поскудзь ты! — сказала яна ўголас і пхнула яго Ў грудзі. Ён пахіснуўся, але ўстояў на нагах: — Ну-ну, не давай волю рукам! — А мамачка! — закрычаў меншы, ссоўваючыся з лавы. Большы сядзеў, адвярнуўшыся, і румзаў. — Ды што ж тут робіцца!..— Старая ўбегла ў хату, не зачыніўшы за сабою дзвярэй і выплюхваючы з даёнкі малако. — Тваё дзела — старана! — крыкнуў сухарлявы, выціраючы рукавом губы — гарэлка блішчэла ў яго на барадзе.— Гэта — яго жонка. — Пабойцеся Бога, што вы робіце, ды пры дзецях шчэ! — Яна схапіла чарнамазага за плячо. Ён варухнуў плячом і скінуў яе руку. — He лезь! — ужо раз’юшыўшыся, крыкнуў бялявы і пхнуў, адстараняючы ўбок, маці: тая спатыкнулася, махнуўшы даёнкаю — на падлогу плюхнула і зашумела малако. Чарнамазы схапіў маладзіцу пад пахі, адарваў ад падлогі і, чырванеючы, наліваючыся крывёю, пхнуў у сені. Яна яшчэ ўбачыла, як, пакаўзнуўшыся ў лужыне малака, упала старая, як з немым крыкам кінуліся да парога дзеці, як сухарлявы, пераняўшы іх, зачыняў дзверы. — He чапай! Поскудзь ты! — крыкнула яна ўжо яму, мужу, у сенях. — To во — адгулялася. Цвёрдзенькая...— Ён засопся і выпусціў яе з рук. — He падыходзь! — сказала яна, схапіўшы капач, што стаяў якраз пры вушаку. — Кінь, гавару.— Ён расставіў рукі, каб зноў злавіць яе. — He падыходзь! Дальбог, засяку! — Яна збялела, мяняючыся з твару, і выскачыла з сяней. Ён выбег за ёю, задыхаючыся і расстаўляючы рукі, каб злавіць яе. 3 надворка яна скіравала на сцежку, ужо адчуваючы, што нейкая спакуса пад’юшчвае яе абярнуцца і секануць яму капачом па твары. — He лезь да мяне! A то праўда — засяку! — сказала яна не яму, а сабе, баючыся ўжо, што зробіць гэта. Ён зарагатаў недзе блізка за спіною, і ад яго запахла гарэлкаю і нейкім едкім, як авечым, потам. Яна абярнулася і ўбачыла яго застылы твар, яго каламутныя, налітыя крывёю вочы, і ёй зрабілася брыдка, што яна любіла яго, сніла і ўсё чакала дадому. — He чапіся! A то, дальбог, саграшу...— Яна спынілася і раптам спалохалася, што не ўтрывае, не саўладае з сабою і секане яму па гэтым азызлым твары — хай будзе, што будзе. — Тут жа ўсё відаць... Ідзі туды, во... у жыта,— зашаптаў ён, забягаючы наперад. «Ой, які ён гадкі! Ды яшчэ... у гэтай пілотцы!..» — падумала яна, адступаючыся. Але ён дагнаў яе, схапіў за плечы і, сцяўшы зубы і наліваючыся ў вачах крывёю, кінуў ніцма на зямлю. — Пусці, злыдух! — застагнала яна, выкручваючыся з-пад яго, блытаючыся ў жыце і ўсё не выпускаючы капача. — Нікуды не дзенешся!..— Ён аж захроп ад злосці, злавіўшы яе за руку, сціснуўшы, як жалезам, і сілком цягнучы да сябе. — Пусці! — крыкнула яна, стаўшы на калені і паднімаю- чы капач. Ён поўз да яе, угнуўшы галаву, засланяючыся рукою. Яна размахнулася, на нейкі міг падумаўшы: «Божа, што я раблю?», але салодкая, злая сіла павяла яе руку,— яна аж заплюшчыла вочы, пачуўшы трэск, гэтакі самы, як трашчыць бручка, калі секануць па ёй чым вострым. Ён ціха і мякка, што мяшок, ткнуўся тварам у зямлю. Яна падхапілася і выбегла з жыта. Каля брамы азірнулася: з жыта былі відаць толькі ногі. Яна ўскочыла ў надворак. Каля плота ляжала карова, цяжка ўздыхаючы і жуючы жуйку. Сабака драмаў у цяньку каля бязносае нямецкае машыны. Яна паглядзела на гэтую доўгую чорную машыну, і яе ахапіў страх. Подбегам яна прайшла падворак і ўскочыла ў хату. Паліцыянт, звесіўшы руку, спаў на ложку,— у ботах, но разутыя яго ногі ляжалі на біле. Перад покуцем, перад счарнелым абразом, дзе сохла жменя зажатага жыта, жагналася старая: «От вшэго злэго выбаў нас, пане! Од гжэху каждэго, од гневу твэго!..» Дзеці, натапыраныя, сцішаныя, глядзелі на яе. У большага на шчацэ блішчала, не засохшы яшчэ, буйная, што гарошына, сляза. — Ідзём, дзеткі. Ідзём...— маладзіца схапіла меншага за руку. На ложку захроп і перавярнуўся на другі бок сухарлявы паліцыянт, ногі яго з’ехалі з біла на радзюжку. Старая азірнулася: — А куды ж вы? — і, адставіўшы назад рукі, сагнуўшыся, нібы несла на сабе цяжар, пасунулася ўслед за маладзіцаю з хаты. — Я забіла яго,— сказала маладзіца, адкручваючы з рог у каровы вяроўку. Рукі яе яшчэ ўсё дрыжалі. — Няхай крые бог...— старая спатыкнулася і пляснула рукамі.— Няўжо? — Вунь, на сцежцы,— сказала маладзіца, не гледзячы ў той бок і тузаючы вяроўкаю карову. Старая задзірала галаву, жмурачы ад сонца адно вока і крывячы рот, і раптам жахнулася: — Вой, дальбог, праўда! Маладзіца вывела карову з надворка і, б’ючы яе рукою па шыі, завярнула ў жыта, каб абысці паліцыянта. Карова чмыхала, круціла галавою, хватаючы каласы. Дзеці беглі следам, бэрсаліся ў жыце, разводзячы яго рукамі — ім у твар секлі зярняты, што пырскалі з сухіх каласоў. Яны так і не бачылі, хто ляжаў на сцежцы. — Ах, божачка, уцякайце! Сцеражыцеся хаця...— скрыжаваўшы худыя, скарчанелыя рукі, старая ўсё прыціскала іх да грудзей.— Яны ж цяпер нікога не пашкадуюць,— і яна падступалася туды, дзе ляжаў паліцыянт.— Ах, божачка, божачка! Можа, ён яшчэ жывы?.. Маладзіца вывела карову з жыта і азірнулася на хутар — за жытам, на сцежцы, было відаць, яшчэ ўсё стаяла старая,— і ёй пачало здавацца, што яна як і не заходзіла сюды, не стрэла мужа, п’янага, у гэтай паліцэйскай пілотцы, разбэшчанага, што дайшоў бог ведае да чаго, не было нічога: ні гэтага крыку дзяцей, ні капача, ні гэтага трэску, як трашчыць сырая бручка... А той муж, якога яна ўсё бачыла перад вачыма ўсе гэтыя тры гады, той, якога яна любіла і дзень пры дні чакала дадому, недзе жыве далёка ад яе, што ён гэтакі, як і ўсе людзі, і што яна думацьме пра яго і, пэўна, любіцьме.