Развагі
Зянон Пазьняк
Выдавец: Беларускія Ведамасьці
Памер: 315с.
Нью Йорк, Варшава, Вільня 2007
На путн к свободе н нацнональнокультурному возрожденйю народ должен рассчнтывать на свой сйлы. В этом деле не может помочь нйкто, еслй само обшество не вызрело к свободе.
Наша нацйя глубоко й тяжело больна. Процесс выздоровленйя йдет медленно н трудно, с опозданвем в осознанйй пронсходяіцего. Но этот процесс необратам, так как нет другого путй развйтйя нацші йз йсторйческого небытйя, как возрожденйе. Возрожденне йлй умнранйе. Третьего не дано. Время же (о, благотворное время!) работает на возрожденне. Торопйтесь осознать это, кто еше не понял, кто не успел еіце бросйть свой обязательный ком грязй в Народный Фронт остановнтесь, чтобы не было поздно, досадно й стыдно.
Когда речь пдет о суіцествованйй народа, о судьбе нацйй третьего пута нет, господа. й не йіцйте его. 14 не тешьте себя йллюзйямй о неучастнн в драме, нбо сне есть неосознанная поддержка злу. Эта нстнна духовная й йсторнческая, древняя, как заблужденпе малодушных.
Начннается новый, 1994 год. Можно с уверенностью сказать, что в новом году номенклатура украдет еіце больше, чем в прошедшем, тем более, что она, no ее словам, очень любнт белорусскйй народ, такой спокойный н толерантный, который в свою очередь по традвцйй любнт номенклатуру й ее продажное правйтельство, которое довело тот же народ до крнтйческого положснйя. Здесь полная „згода”, как постоянно твердчт однн йзвестный говорнлыцйк. Однако очевпдно й другое настал последнйй год номенклатуры. Время неумолймо.
Зенон Пазняк
Народныіі депутат Беларусн
Снежань 1993 г.
Надрукавана: (Народная Газета, 1994, 15 студзеня)
АйСЮЛЬ,3 БУДЫНКЛ
НКВД ПАЧЫНАУСЯ “ Л ПАКУТНЫ шлях Г у КУРАПАТЫ Г ВЕЧНАЯ ПАМЯЦЬ ^ярам бапьшавшкар L ТЭРОРУ! Л Л
98. Маркотныя Дзяды.
176
СВАБОДА ВЯЛІКАЯ КАШТОУНАСЬЦЬ
(Зянон Пазьняк пра спатканьне іь Бііам Клінтанам)
15 студзеня адбыўся візіт Прэзыдэнта ЗША Біла Клінтана ў Беларусь. Вы двойчы на працягу дня спатыкаліся зь ім. Аднак урадавыя газэты, практычна, нічога пра гэта не напісалі. Чаму так сталася?
3. Пазьняк: Пытаньне амаль рытарычнае. Урадавы друк мае ўстаноўку нічога не казаць пра БНФ увогуле і пра Пазьняка ў прыватнасьці (як, дарэчы, і саўмінаўскае радыё і тэлебачаньне). Дасягнуць поўнага маўчаньня ім не ўдаецца, таму замест праўды яны „заўсёды гатовыя” напісаць якое паскудзтва.
Урад, Міністэрства замежных справаў і Прэзыдыюм Вярхоўнага Савету да апошняга супраціўляліся жаданьню Прэ
3. Пазьняк: Закраналіся пытаньні дэмакратычных і эканамічных рэформаў на Беларусі, неабходнасьць дэмакратычных выбараў, забарона агульнадзяржаўнага рэфэрэндуму аб такіх выбарах Вярхоўным Саветам, становішча сродкаў масавай інфармацыі, імпэрская ў дачыненьні да Беларусі палітыка Расеі, пытаньне аб крэдытах і амэрыканскай дапамозе кіруючаму на Беларусі рэжыму. Рэч у тым, што беларуская намэнклятура, калі трапляе на Захад, выдае сябе за дэмакратаў, а яе верны слуга С. Шушкевіч гаворыць там пра неіснуючыя рэформы, „працэсы”, „стабілізацыю” і т. п. Гэтак яны разам дэзінфармуюць заходні сьвет.
У мяне не выклікае сумніву, што Амэрыка не павінна даваць крэдыты ўраду, які спарадзіў незвычайную карупцыю, імкнецца ліквідаваць незалежнасьць Беларусі, прадае нацыянальныя
99. Нясеньне паліятнага Крыжа Пакуты ў Курапаты. Працэсія 29 кастрычніка 1989 г.
зыдэнта ЗША спаткацца з Апазыцыяй БНФ і наведаць Курапаты. Што толькі яны ні вытваралі: адмовілі ў забесьпячэньні аховы Клінтану ў Курапатах, аэрапорт не прымаў самалёт з памятным знакам, ціснулі на пасольства, на прадстаўнікоў амэрыканскай адміністрацыі і г.д. Нехта нават пусьціў чутку, што на Біла Клінтана ў Курапатах рыхтуецца замах. Ужо перад самым прыбыцьцём Прэзыдэнта прыбеглі засяроджаныя амэрыканскія хлопцы з рыжым сабакам, і той пачаў абнюхваць камяні ля дарогі. „Што, пытаю, нюхае тут гэтая псіна?”
„Узрыўчатку”, адказваюць, Адразу відаць, што не жылі пры камунізме, не знаёмыя з мэтадамі „прапаганды і агітацыі”.
А васпан пытае яшчэ, чаму іхны друк нічога не напісаў. Пачакайце, напіша яшчэ і пра „долларовые нньекцнн в сторону БНФ”, і пра змову з амэрыканскім імпэрыялізмам.
Пра што была гаворка на спатканьні з Клінтанам ва ўрадавай рэзыдэнцыі?
інтарэсы, Крэдыты гэтыя намэнклятура ўкрадзе, растранжырыць і праесьць, а аддаваць потым прыдзецца народу. Крэдытная дапамога павінна быць пастаўлена ў залежнасьць ад дэмакратычных і эканамічных рэформаў. Тут жа мной было сказана, што Злучаныя Штаты не павінны адмаўляцца дапамагаць нам у справе раззбраеньня і кампэнсацыі за ўран з ракетаў, бо мы выконваем усе ўмовы пагадненьняў аб ядзерным раззбраеньні, ня гледзячы на чарнобыльскую трагедыю, дзе нам ніхто не дапамагае (хоць кампэнсацыю павінна выплаціць Расея). Прэзыдэнт Клінтан пагадзіўся з гэтымі развагамі. Я сказаў таксама, што дэмакратыі, дзяржаўнасьці і нацыянальнакультурнаму адраджэньню Беларусі патрэбная, перш за ўсё, маральная падтрымка Амэрыкі і заходніх краінаў.
Як праходзіла спатканьне ў Курапатах?
3. Пазьняк: Саўмін дамогся, што прыезд у Курапаты перанесьлі на завяршэньне візыту. Але гэта, урэшце, атрымалася і нязгорш. Спатканьне з Прэзыдэнтам адбылося ля Крыжа Па
177
100. Нясеньне памятнага Крыжа Пакуты ў Курапаты 29 кастрычніка 1989 г.
101. Прззыдэнт 3111 А Біл (Уільям) Клінтан і Зянон Пазьняку Курапатах 15 студзеня 1994 г.
(Фота А. Каляды).
178
102. Прэзыдэнт ЗША Біл (Уііьям) Клінтан і Зянон Пазыіяк у Курапатах 15 студзеня 1994 г.
куты, пастаўленага народам у 1989 годзе, і прынесенага сюды на руках ад Усходніх могілак. Я коратка расказаў Прэзыдэнту пра Курапаты, пра Крыж. Ен падышоў да Крыжа і доўга стаяў адзін, апусьціўшы галаву, быццам молячыся. Потым мы пайшлі пешшу пад гару, на якой пачынаюцца агульныя магілы расстраляных (гэта прыблізна 300350 мэтраў ад Крыжа), размаўляючы аб падзеях, якія тут адбываліся паўстагоддзя таму.
На гары быў ужо ўстаноўлены гранітны памятны знак (ла
вачка) з надпісам пабеларуску і паангельску: „Ад народа Злучаных Штатаў Амэрыкі беларускаму народу дзеля памяці”. Нас спаткалі дзеці, вучні 199й школы (ім па 912 гадоў) зь ліхтарыкамі ў руках. Дзяўчынка паднесла Прэзыдэнту ліхтарык, і разам яны накіраваліся да памятнага знака. У гэты час дзіцячы хор засьпяваў „Магутны Божа”. Прэзыдэнт паставіў ліхтарыксьвечку і неўзабаве вярнуўся назад. Я растлумачыў яму, што дзеці сьпяваюць беларускі духоўны гімн, напісаны паэтэсай Натальляй Арсеньневай, якая жыве ў Амэрыцы і адзначыла ўжо сваё 90годдзе.
Прэзыдэнт Клінтан тады сказаў, што хоча зьвярнуцца да дзяцей з прамоваю. Ён павярнуўся да дзетак і размаўляў прыблізна так: „Дарагія дзеці, вы жывяце ўжо ў свабоднай краіне. Памятайце, што свабода гэта вялікая каштоўнасьць. Беражыце яе, і хай ваша жыцьцё будзе добрым дзеля вашай свабоднай краіны, якую вы павінны зрабіць квітнеючай дзяржавай” і г.д. Гэта была кароткая
103. Лёзунгу Курапатах.
Вітаўта Кіпеля і амэрыканскіх беларусаў. У кніжцы на беларускай і ангельскай мовах зьмешчана навуковая справаздача аб археалягічных дасьледваньнях Курапатаў у 1988 годзе, чарцяжы, фатаграфіі і два артыкулы. Гэтая кніжка мела выйсьці на Бацькаўшчыне, у выдавецтве „Беларуская Энцыкляпэдыя”. Але калі ў 1992 годзе раптам памёр кіраўнік БелЭН сьветлай памяці Міхась Ткачоў і на яго месца заступіў былы член ЦК КПБ і асабліва давераны знаўца эміграцыі, выданьне яе там стала немагчымым, і рукапіс давялося забраць. Але, як кажуць, няма таго дрэннага...
Разьвіталіся мы на шашы, і шматлікі шумны прэзыдэнцкі картэж пакаціўся ў аэрапорт.
Ці былі ў Курапатах жонка прэзыдэнта Клінтана Хілары і дачка Чэлсі?
3. Пазьняк: He, іх не было.
Чаму?
3. Пазьняк: Так прадугледжана пратаколам. Прэзыдэнт павінен быў быць адзін.
Ад каго зыходзіла ініцыятыва вашага спатканьня ў Курапатах і перамоваў паміж Апазыцыяй БНФ і Клінтанам?
3. Пазьняк: 3 просьбай прадугледзець спатканьне з Апазыцыяй БНФ мы зьвярнуліся да амэрыканцаў загадзя, перад візытам. Наведаньне Курапатаў гэта амэрыканская ініцыятыва і, як мне падалося, асаблівае жаданьне Прэзыдэнта Клінтана.
Як паставіўся Клінтан да перашкодаў яму наведаць Курапаты і спаткацца з Апазыцыяй БНФ?
3. Пазьняк: Ня ведаю. Я не пытаў, але мяркую, што пэўныя высновы для сябе зрабіў. Зрэшты, я папрасіў у яго прабачэньня за дзеяньні ўлады і растлумачыў, што перашкоды чынілі тыя, чые папярэднікі расстрэльвалі бязьвінных людзей. Так што іхныя паводзіны можна зразумець гэтак жа, як неахайнасьць і
запусьценьне на сьвятым месцы. Яно для іх не сьвятое.
Якія вашыя ўражаньні ад Клінтана як чалавека і дзяржаўнага дзеяча?
3. Пазьняк: Уражаньні кароткія, а таму, зразумела, павярхоўныя. На ўзроўні першага ўспрыняцьця ён ня выклікаў у мяне ніякіх асаблівых дадатных ці адмоўных пачуцьцяў, хутчэй сымпатыю. Чалавек спакойны, свабодны і раскаваны. Адначасова ўважлівы і дастаткова засяроджаны. Добра ўлоўлівае сытуацыю і зьмест гаворкі. У Курапатах я ўбачыў, што ён, не падрабляючыся, перажывае. Калі я прадстаўляў яму „Мартыралёг” людзей, што паўжыцьця правялі ў камуністычным ГУЛАГу і засталіся жыць, Клінтан быў узрушаны і імкнуўся схаваць сваю ўзрушанасьць. I яшчэ мне здалося, што ён з павагай ставіцца да Бога.
Ці задаволены вы гэтым спатканьнем і якіх чакаеце вынікаў?
і харошая прамова.
3. Пазьняк: — Я ня схільны нічога пера
Потым Прэзыдэнту ЗША былі прадстаўленыя кіраўнікі асноўных рэлігійных канфэсіяў Беларусі і актывісты „Мартыралёгу Беларусі”, якія былі тут са сваёй харугвай. Калі мы пакідалі ўзгорак, я сказаў: „ Шаноўны спадар Прэзыдэнт. I ўсё ж, якія б цяжкасьці ні перажывала наша свабода, глядзіце гэтыя дзеці ўжо далучаюцца да Бога і шануюць сваю мову”.
Так, гэта выдатна, і я гэта заўважыў, адказаў Клінтан.
На памяць пра візыт я падараваў Прэзыдэнту Клінтану кніжку „Курапаты”, якая толькі што выдадзена ў НьюЁрку Беларускім Інстытутам Навукі і Мастацтва, стараньнямі шаноўнага доктара
большваць ці ацэньваць неадпаведна. Лічу, што візыт Клінтана ў Беларусь у цэлым меў станоўчае значэньне. Дрэнных вынікаў ня будзе.
Гутарыў М. Кулага (Прэсцэнтар БНФ
„ А драджэньне ”)
Надрукавана: („ Ратуша”
(Магілёўская дэмакратычная газэта),
1994 г., 39 лютага, (№5 (93)
179
КАСЬЦЮШКА
(Выступ, які не адбыўся на 200 угодках паўстаньня Касьцюшкі)
КНІГІ ОНЛАЙН
