КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Я спадзяваўся, што застану дома Жэнеўеву і Хюбэра: яны абяцалі прыехаць і павячэраць са мной. Упершыню ў жыцці я чакаў іх прыезду, радаваўся, што пабачуся з імі. Мне карцела хутчэй паказаць ім сваю 'абноўленую душу. Нельга, нельга было губляць ні хвіліны! Трэба хутчэй спазнаць іх, і яны няхай спазнаюць мяне! Ці паспею я толькі да смерці праверыць сваё адкрыццё? Я птушкай палячу да сэрцаў сваіх дзяцей! I не будзе мне цяпер ніякіх перашкод! Я рассек клубок гадзюк і вельмі хутка заваюю іх любоў, і будуць яны плакаць, закрываючы мне вочы!.. He, яны яшчэ не прыехалі. Я сеў на лаўку каля дарогі. Прыслухаўся: ці не пачуецца гул матора. Чым больш яны пазніліся, тым больш мне хацелася ўбачыць іх. Зноў падпоўз мой былы гнеў: я тут чакаю, хвалююся, а ім, значыцца, усё роўна!.. Гэта яны наўмысна!.. Потым я схамянуўся: ці мала якая магла быць прычына... Дарэмна я нервуюся. Пазванілі на вячэру. Я пайшоў на кухню сказаць Амеліі, што трэба трохі пачакаць. Рэдка мяне бачылі ў гэтай кухні з пачарнелымі бэлькамі, дзе пад столлю віселі шынкі і кумпякі. Я падсеў бліжэй да агню. Па дарозе я чуў, як Амелія і наш прыказчык Казо жартавалі. Варта толькі было мне зайсці — яны змоўклі. Мяне заўсёды акружала атмасфера страху і павагі. Я ніколі не размаўляю са слугамі. I не таму, што я строгі гаспадар, не,— слугі проста не існуюць для мяне, я іх не бачу, не заўважаю. Але сёння вечарам мне было неяк лягчэй, спакайней побач з імі. Пакуль прыедуць дзеці, мне захацелася перакусіць тут, на кухні, за тым сталом, дзе кухарка сячэ мяса. Казо адразу знік, Эрнэст пачаў апранаць белую куртку, у якой ён заўсёды прыслужваў мне за сталом. Эрнэст маўчаў, маўчала і Амелія. Гэтае маўчанне мяне прыгнятала. Мне стала не па сабе. Але дарэмна шукаў я слоў, каб хоць як парушыць гэтую нясцерпную цішыню. Hi пра Амелію, ні пра яе мужа я нічога не ведаў. А яны ж аддана праслужылі ў нас больш як дваццаць гадоў! Нарэшце я ўспомніў пра іх дачку. Яе аддалі замуж, здаецца, у Саўтэр. Неяк раз яна прыехала праведаць бацькоў і прывезла з сабой труса, за якога Іза не заплаціла, бо госця некалькі дзён піла і ела ў нашым доме... He паварочваючы галавы, я запытаўся: — Ну што, Амелія, як ваша дачка? Усё ў Саўтэры жыве? Амелія нахіліла да мяне свой руды абветраны твар, уважліва паглядзела на мяне і адказала: — Што вы? Вы ж ведаеце, месьё,— яна памерла. Дваццаць дзевятага ў гэтым месяцьі якраз дзесяць гадоў будзе. Хіба вы не помніце? Муж моўчкі, сурова паглядзеў на мяне. Напэўна, падумаў: «Прытвараецца толькі, а сам, нябось, усё помніць...» Я прамармытаў: — «Прабачце... не хацеў... старасць, ведаеце...» I, як звычайна, калі я бянтэжуся, у мяне вырваўся ціхі смяшок,— не змог я стрымаць гэтага недарэчнага смеху. А Эрнэст сказаў сваім звычайным голасам: «Усё гатова, месьё. Прашу за стол». Я ўстаў і пайшоў у слаба асветленую сталовую, сеў насупраць таго месца, дзе заўсёды сядзела Іза. А вунь там, крыху злева, сядзела Жэнеўева, потым абат Ардуэн, а побач з ім — Хюбэр... Я пашукаў вачыма высокага крэселка Мары, што калісьці стаяла паміж акном і буфетам. Потым яно служыла Яніне, а потым яе дачцэ... Да яды амаль не дакрануўся. Страшны быў позірк чалавека, які прыслужваў мне за сталом... У гасцінай гарэў камін. Ярка палала сухая вінаградная лаза. Кожнае пакаленне пакінула ў гэтым пакоі свае альбомы, шкатулкі, дагератыпы і нікому цяпер не патрэбныя цацкі... Так, мусіць, і хваля Map- ская ў час адліву пакідае на пяску свае непадобныя адна на адну ракавінкі... А з двара даносяцца галасы парабкаў, скрып драўлянага прэса. Там поўным ходам ідзе работа: выціскаюць вінаградны сок. Балючым рэхам аддаюцца гэтыя гукі ў маім сэрцы. «Дзеці, дзеці, чаму ж вы не прыехалі? А я так вас чакаў!..» — жаласна прастагнаў я. Калі б слугі праз дзверы пачулі мяне, яны б падумалі, што ў гасцінай сядзіць нехта чужы: ні слоў, ні голасу майго яны не пазналі б, нізашто не паверылі б, што так гаворыць той стары нягоднік, які прыкінуўся, быццам нічога не помніць і не ведае пра смерць іх дачкі. Усе: жонка, дзеці, парабкі, слугі — усе аб’ядналіся супраць мяне, супраць маёй душы. Усе штурхалі мяне зноў вярнуцца да маёй мярзотнай ролі. Яны да яе прывыклі, і нічога я тут не магу змяніць. Які ж я дурань! У шэсцьдзесят восем гадоў надумаўся прымусіць усіх убачыць ува мне другога чалавека!.. Але ж я і сапраўдьі другі і заўсёды быў другім! Мы бачым толькі тое, што прывыклі бачыць. Вось і вас я па-сапраўднаму не бачу, бедныя мае дзеці, Калі б быў я маладзейшы, можа, і не было б такіх цвёрдых рубцоў на маім сэрцы, можа, і не пусцілі б такіх глыбокіх каранёў вашы і мае прывычкі... Зрэшты, я і ў маладосці наўрад ці змог бы вызваліцца ад сваіх путаў. На гэта патрэбна сіла. Якая сіла? Патрэбен нехта. Той, хто мог бы засведчыць перад усімі людзьмі, што я атрымаў перамогу над самім сабой. Патрэбен той, каму ўсе блізкія мае паверылі б і ўбачылі б мяне іншым. Патрэбен такі сведка, які мог бы зняць з маіх плеч мярзотны груз і ўскласці яго на сябе... Нават найлепшыя з найлепшых не могуць адны, без дапамогі, навучыцца любіць. Для таго, каб не заўважаць смеіпных рыс у чалавеку, не палохацца яго заган, а галоўнае — людской дурасці, трэба спазнаць тайну любві, якой свет ужо не памятае. I пакуль зноў не адкрыюць гэтай тайны, дарэмнымі будуць усе намаганні змяніць умовы жыцця людзей. Раней я лічыў, што толькі эгаізм уратаваў мяне ад усіх сацыяльных і эканамічных праблем. Я, вядома, быў сапраўднай пачварай, якая замкнулася ў сваёй адзіноце і абыякавасці да ўсіх людзей. Але было ў мяне нейкае няпэўнае, хісткае пачуццё, што не дапамогуць чалавеку ніякія вонкавыя перамены ў абліччы свету. Трэба дайсці да сэрца людскога. I я шукаю таго адзінага, хто мог бы зрабіць гэта. Трэба, каб ён сам быў сэрцам чалавечых сэрцаў, палкім увасабленнем усёй чалавечай любві. Магчыма, гэтае пачуццё маё, жаданне маё і было ўжо малітвай... I мала ўжо бракавала ў той вечар, каб я не ўпаў на калені і не склаў урачыста рукі, як некалі рабіла Іза. Помню, я не раз бачыў, вяртаючыся з праходкі, як старанна малілася Іза, а побач стаялі трое нашых малых. Я на пальчыках падкрадаўся да дзвярэй, і да мяне даляталі словы: «Прад табой, госпадзі, падаю і дзякую, што даў ты мне сэрцам спазнаць цябе і палюбіць цябе...» А цяпер вось я ледзьве стаю пасярод гэтага пакоя. Я ўсё думаю і думаю пра сваё жыццё... He, немагчыма павярнуць назад і паплыць супраць каламутнага, бруднага патока!.. Гэта ж трэба: пражыць усё жыццё і не знайсці ніводнага сябра! Які жах! Якой змрочнай, ненавіснай істотай трэба было быць!.. А можа, гэта здарылася таму, што не ўмеў, не навучыўся я прытварацца?! Калі б усе людзі хадзілі без маскі, як гэта рабіў я, то можна было б толькі дзіву давацца — якія яны ўсе падобныя!.. I сапраўды, паглядзіце: ніхто не ходзіць з адкрытым тварам, ніхто! Большасць людзей строяць з сябе высакародпых, добрых, спагадлівых. Самі таго не ведаючы, яны толькі пераймаюць літаратурных герояў ці каго-небудзь япічэ. Святыя добра ведалі, бачылі, што тварыцца ў людзей у душы, і таму ненавідзелі сябе і пагарджалі сабой. Калі б і я пры- крыўся маскай і не быў такім адкрытым, аголеным, ніхто б не палохаўся мяне, не пагарджаў мной. Вось такія думкі наведалі мяне ў той асенні вечар, калі я блукаў па цёмнай гасцінай, натыкаючыся на цяжкую, грувасткую мэблю з чырвонага ці палісандравага дрэва... Столькі людзей, чые целы ўжо даўно спарахнелі, калісьці сядзелі за гэтымі столікамі, адпачывалі ў гэтых крэслах... Дзеці выпацкалі сваімі чаравічкамі вось гэтую канапу, калі залазілі на яе. Тут яны любілі сядзець і гартаць старыя ілюстраваныя часопісы. Абіўка так і засталася цёмнай у тых месцах, дзе ступалі маленькія ножкі... За сцяной вые, шамаціць апалым лісцем вецер... Зноў у нейкім пакоі забыліся зачыніць аканіцы... XIX Назаўтра я з трывогай чакаў пошты. Хадзіў узад і ўперад па алеях, як некалі рабіла Іза, калі хто з дзяцей затрымліваўся і пазніўся. «Што ж магло здарыцца? — думаў я.— Можа, пасварыліся? А можа, хто захварэў?» Ого! Я стаў майстрам прыдумваць усялякія страхі! Бывала, і нябожчыца жонка як уваб’е сабе што ў галаву — месца сабе не знаходзіла... Доўга хадзіў я па парку з непрыкаяным выглядам. Нічога не заўважаў, нічога не бачыў, як і кожны заклапочаны чалавек. Пра адно толькі я не забываўся — пра сваю перамену. I мне было нават прыемна ад таго, што я хвалююся, трывожуся... Даліну накрыў густы туман: нічагусенькі не відно. Затое звонка, выразна даносяцца ўсе гукі. Па доўгіх радах вінаградніку разляцеліся сітаўкі і дразды. Шукаюць гронак, што не паспелі яшчэ згніць... Як любіў раннюю восень Люк!.. Нарэшце прывезлі пошту. He супакоіла мяне кароценькае сынава пісьмо. Хтобэр пісаў, што яму нечака- на давялося выехаць у сталіцу па неадкладнай справе: даволі сур’ёзныя непрыемнасці. Падрабязнасці ён раскажа праз дзень-два, як толькі вернецца дамоў. Я надумаў, што ў яго якія-небудзь праблемы з фінансавай інспекцыяй,— можа, зрабіў што не па закону... Апоўдні я ўжо не мог сябе ўтрымаць. Загадаў завсзці мяне на вакзал і купіў білет да Бардо, хоць даў абяцанне і сабе і дзецям ніколі не ездзіць аднаму. Першай, каго я ўбачыў у нашым старым доме, была Жэнеўева. Яна якраз развітвалася з нейкім незнаёмым мне чалавекам. Хутчэй за ўсё гэта быў доктар. — Няўжо Хюбэр табе нічога не напісаў? Жэнеўева павяла мяне ў той самы пакой, дзе я страціў прытомнасць у дзень пахавання Ізы. Уздыхнуў я з палёгкай толькі тады, калі даведаўся, адкуль сыр-бор загарэўся. Аказваецца, уцёк Філі. (Я, прызнацца, баяўся горшага.) Ён знік з нейкай жанчынай, якая «моцна трымала яго ў сваіх лапах». А перад гэтым ён наладзіў сцэну Яніне і не пакінуў ёй ніякай надзеі. Яніна плача, валасы на сабе рве, і яе стан непакоіць доктара. Альфрэд і Хюбэр дагналі ўцекача ажно ў Парыжы. Можа, з гадзіну назад прыйшла тэлеграма. Альфрэд піша, што нічога яны не дабіліся. — Госпадзі! Што робіцца?! Падумаць толькі! Я ж нічога ім не шкадавала!.. Канешне, мы асцерагаліся і пакуль што вялікага капіталу ім не давалі, але ж рэнта! На яе можна было жыць ды жыць! А Яніна! От ужо дзе бесхарактарная! Ён з ёю рабіў усё, што хацеў. Спярша ўсё пагражаў кінуць за тое, што ты нічога нам не даеш. Але ж уцёк не тады, а цяпер, калі такое багацце прыйшло... Ну як ты гэта растлумачыш?