Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў
Часткa II
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 266с.
Мінск 1993
Разработка н прннятне сеймом 28 декабря 1925 г. закона о парцелляцлн н осаднячестве углубнло непрнязнь помешяков, особенно армстократнм к сейму н парламентарязму вообіце. Депутаты правых партяй (ННО эндецня, Хрнстнанско-нацнональная партня) н центрнстского ПСЛ "Пяст" пол^галн, что прннятнем закона об аг-
рарной реформе вопрос в целом решен. ІЖ стремнлась спастй парламентарлзм, в частностн, с помошью компроммсса в аграрном вопросе. Однако, фактйческм возрожденный в конце 1925 г "Хйено-Пяст" йсходйл йз чмсто арйфметйческнх подсчетов: еслн у него большйство голосов в сейме, то с іюлйтйчеекймм протмвннкамн можно не счмтаться й на серьезные компромяссы не йдтй. Тем самым он оттолкнул от парламентармэма не только ІПЮ, но й левый крестьянскяй блок.
Левые крестьянскйе партйй (ПСЛ "Вызволенне”, Стронмцтво Хдопске, Радлкальная крестьянская партйя) в конце 1925 начале 1926 гг. не отрнцалн воэможностй "революцйонного” решенля аграр ной проблемы путем отстраненяя сейма с его право-центрмстскпм большйнством. Рост антйларламентскх настроеняй в этйх партнях способствовал йх сбляжэнйю с пйлсудчнкамй. Депутаты Украйнского й Белорусского сеймовых клубов прндавалн болыіюе значеняе реше чмю аграрного вопроса, тесно увязывая его с нацмональной проблемой. Онй счмталм важнейшмм фактором стабйлйзашій демократйй прнзнанне левымм смламн права нацяй на самоопределенйе.
Позйцйя революцяонного блока еейма (Коммунйстлческая депу татсі'ая фраісцня КПП, Незавнснмая крестьянская партмя, Белорусская Рабоче-Крестьянская Громада) была продмктована замнтере сованностью в сохраненнн не парламентармзма, как это было в определенной степенн характерно для левых партнй, а нден о ско рой н неязбежной соцмалметнческой революцйй, успеху котороі должна было способствовать радлкальная постановка вопроса о земле. Пренебреженне парламентскнмй способамн осуіцествл' нйя co цмальных преобразованнй обусловлло неадекватную оценку коммунмстамн лагеря Пнлеудского как одного йз демократнческнх направ Л8НЙЙ.
Лагерь Пмлсудского, представлявшнй собой не партню, a фактмческм неформальную группу, не нмел четко разработанной аг рарной программы. Ее содержлнме было обусловлено полйТйческммй комбйнацнямй пйлсудчйков й предоставляло йм значнтельную свободу обепшйй. Накануне государственного переворота, стремясь йс пользовать в качестве его двнгателя наряду с арммей шйрокме де мократйческне снлы, Пялсудскйй прлбегал к крнтмке правоцентрнст ского блока й парламентарнзма, замгрывал с левымн партйямн. встутійл в переговоры с КПІІ В to vp время гк'сматрйвая ■■ 1
141 честве опоры своей властн консерватлвные круі'л, он обешал лм лзмененле прлнцлпов негюпулярной средл помецлков аграрной реформы.
Таклм обрааом, раскол обіцества л сейма, несогласованность позлцлй основных поллтлческлх слл, в том члсле л по аграрному вопросу, нарастанле опіушення неослабеваюіцего ухудшенля положенля в стране укрепляло убежденле в необходлмостл. серьезных поллтлческлх перемен, создавало Пллсудскому возмбжность лграть на протлворечлях парламентсклх снл, подготавллвало почву для отхода от парламентарлзма как формы осуіцествленля властл в Польше.
А. Ю. В а с ь к о (Мазыр)
Да пытання узнікнення 1 дзейнасці Арміі Краёвай у заходніх абласцях Беларусі ў перыяд нямецкафашысцкай акупацыі
У гады Вялікай Айчыннай вайны амаль адначасова з узнікненнем савецкага партызанскага руху 1 патрыятычнага падполля ў Беларусі на тэрыторыі яе заходніх абласцей узнікаюць польскі партызанскі рух 1 шырока разгалінаваная сістэма падпольных арганізацый, якія ў сваёй дзейнасці абапіраліся на Лонданскі польскі эмігранцкі ўрад. Іх дзейнасцю кіравала дэлегатура ЗВЗ (Саюз узброенай барацьбы Звэнзэк валькі збройнэй), а з ліпеня 1942 г. рэарганізаванай з ЗВЗ у Армію Краёву (АК). Галоўнае камандаванне АК знаходілася ў Варшаве. Сацыяльнай базай Арміі Краё вай 1 яе падпольных арганізацый было насельніцтва польскай нацыянальнасці гарадоў і сёл
I ў польскай, 1 ў савецкай гістарыяграфіі дзейнасць АК, адначасова антыфашысцкай і антысавецкай ар^анізацыі,добра ўзброенай і меўшай выдатную разведвальную службу, практычна эамоўчвалася, каб не азмрочваць атмасферу дружбы дзьвух сацыялістычных краін. Але, на наш погляд, будучыя пакаленні павінны мець аб’ектыунае ўяўленне аб тых складаных гістарычных працэсах,існаваўшых ва ўзаемаадносінах паміж беларусамі і палякамі ў перыяд нямецкафашысцкай акупацыі на тэрыторыі ваходніх абласцей рэспублікі Бе-
ларусь.
Даволі магутныя ўзброеныя фарміраванні АК былі створаны і дзейнічалі на тэрыторыі акругі Навагрудак. Яна адпавядала тэрыторыі Навагрудскага ваяводства даваеннай Польпічы да 17 верасня 1939 г. , што складала большую частку тэрыторыі былой Баранавіцкай вобласці.
У пачатковы перыяд сваёй дзейнасці кіраўцніцтва АК займа лася вырашэннем праблемы глыбокай канспірацыі сваіх падіюльных арганізацый і невялікіх узброеных груп, вызвалення з нямецкіх турмаў членаў АК і яе агентуры. 3 уступленнем нямецкіх войск у Беларусь, на тэрыторыю яе заходніх абласцей сталі прыбываць дзеячы розных польскіх палітычных партый правага характэру, а таксама ваенных арганізацый, якія ўзніклі на акупіраванай польскай зямлі яшчэ у 1939-1941 гг. , у тым ліку ЗВЗ.
3 лютага 1942 г. сюды сталі наведвацца і эмісары Галоўнага каммандавання АК. Прыбыўшыя з-за Буга яе афіцэры ужо мелі за плячыма значны вопыт падпольнай работы, а некаторыя з іх прайшлі спецыяльную падрыхтоўку ў Лондане і былі закінуты ў Польшчу на самалётах. Сярод прайшоўшых навучанне ў Англіі былі будучы камандуючы АК акругі Навагрудак падпалкоўнік Януш Праўдзіц-Шляўскі, начальнік штаба акругі падпалкоўнік Станіслаў Сэндзяк і іншыя афіцэры C1J. Многія з эмісараў АК добра ведалі мясцовыя ўмовы яшчэ з даваенная службы, і таму ім было лягчэй разабрацца ў складаных абставінах перыяду акупацыі і добра заканспіраваода. Галоўнае камандаванне АК паставіла перад імі задачу: стварыць на тэрыторыі акругі разгалінаваную і добра заканспірыраваную сетку падпольных арганізацый 1 груп. Прадстаўнікі акаўскага цэнтра вялі актыуную прапагандысцкую работу сярод палякаў, змест якой быў накіраваны супраць немцаў 1 "саветаў", вырашалі розныя арганізацыйныя пытанні, уладкоўвалі сваіх людзей у нямецкія органы акупацыйнай улады, вялі разведку [21.
Летам 1942 г. гітлераўчы прыступілі да масавых арыштаў польскіх афіцэраў, таму многія з іх пайшлі ў лясы. Ваенная арганізацыя АК будавалася наступным чынам: акруга ваяводства, абвод павет, плютон гміна, некалькі вёсак, або адна вялікая дружына, секцыя 3 чалавекі [31. Паступова яна ўдасканальвалалася па меры неабходнасці.
’ Першыя значныя по колькасці салдат узброенныя фарміраванні
Арміі Краёвай узніклі вясной 1943 г. Армія Краёва і яе камандаванне выступалі пад лозунгам аднаўлення даваеннай Польшчы (ад мора да мора). Да 1943 г. актыўных баявых дзеянняў на тэрыторыі 'рэспублікі яна не вяла. Hi супраць немцаў, ні супраць савецкіх партызан. Гэта не азначае, што іх не было наогул. Многае залежала ад канкрэтных абставін і пазіцыі таго ці іншага камандзіра. Зусім іншы характар набылі сувязі АК і беларускіх партызан пасля разрыву дыпламатычных адносін паміж савецкім і польскім (лонданскім) урадамі. Пасля ^этага і тыя і другія атрымалі адпаведныя інструкцыі ад свайго кіраўніцтва. Пачаліся узброеныя сутыкненні, рэзка абастрылася ідэалагічнае процістаянне.
У выніку няўдалай аперацыі "Вострая брама" па вызваленню Вільні сіламі АК, большая частка яе фарміраванняў была інтэрніравана савецкімі войскамі ў ліпені 1944 г. ІІасля вызвалення Беларусі ў тыле Савецкай Арміі пачалі дзейнічаць дробныя фарміраванні АК, якія хава.ііся ў лясах амаль да 1953 г. На жаль, не толькі хаваліся. I гэта была сам&я чорная старонка у біяграфіі АК. Нельга забыць таго жорстага тэрору акаўцаў і смерці не вінаватых людзей.
1. 3 успамінаў салдат АК акругі Навагрудак. Варшава. 1988. С. 12. (на польскай мове).
2. Там жа. С. 13.
3. Нац. архіў РБ. Ф. 4, воп. 33-а, сп. 472, л. 134.
С е к ц ы я
РАСІЙСКАЯ ГІСТОРЫЯ
В. Н. Г а л к о
(Гомель)
Мсторвко-текстологйческое нсследованне Пролога первой редакцнм мартовской половнны (по спйскам XIII XVII вв. )
Средн мсторнческях нсточннков Древней Русм особое место прннадлежнт Прологам сборннкам краткнх жмтнй святых, сказаннй об освятеннм церквей, патернковых легенд, поученнй н назндательных рассказов. Древнерусскне памятнмкн, находнвшнеся в составе ІІролога, содержат унякальные нзвестня. Но Пролог, который нмеет многовековую рукопнсную траднцню н представлен в архнвах н рукопмсных собраннях всего ммра сотнямн спнсков, еіце научно не нсследован н не нздан.
Первая редакцяя Пролога была выделена архнмандрнтом Сергнем (Спасскнм), который счнтал, что греческнй Сннаксарь конца X начала XI вв. , мзвестйый под названнем Месяцеслова ммператора Васнлня, послужнл основой для перевода н созданмя первой редакцмн, составленной греком Нльей во второй половнне XI в. В конце XI начале XII вв. редакцня Яльн была дополнена мнтрополнтом Константнном. В XII в. эта редакцня была переведена на славянскяй язык.
Первая редакцяя ммела на Русн многовековую я еложную нсторню. йзученне состава Пролога первой редакцнн показывает, что архетнп редакшім состоял нз двух княг, содержашнх сентябрьскую н мартовскую половяны года. Следовательно, корректным будет проведенме текстологнческого нзученмя каждой половнны года раздельно.
йзученне более 40 спнсков первой редаківін Пролсга позволн
14Б нам выделмть 9 спйсков XIV-XVI вв. , которые лучше всего сохранмлй черты раннего архетнпа первой редакцмн Пролога мартовской половйны. Онй й легля в основу нзученля созданмя первой редакцйй.
Раесмотренме состава, дошедшлх до нас спмсков Пролога нестншного первой редакцмм мартовской половнны позволйло установйть, что в результате перепйскн на раннем этапе в конце XIIXIV вв. образовалось трн протографа групп. Так в протограф первой группы в отлйчй^ от архетнпа первой редакцйй было добавлено под 15 апреля "Жйтяе Мстнслава Владйммровмча". Здесь таюке пропуіцена, стояіцая в архетнпе под 26 марта на шестом месте, память без сказаняя Аврааму в Латре, a 17 апреля опуіцена, находйвшаяся в архетнпе на втором месте, память Сямеону.
КНІГІ ОНЛАЙН
