Узнікненне кнігадрукавання ў Еўропе і Беларусі
Алесь Суша
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 152с.
Мінск 2017
УЗНІКНЕННЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў БЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ
ВОЗНЙКНОВЕНЙБ КНЙГОПЕЧАТАНЙЯ В ЕВРОПЕ й БЕЛАРУСЙ
THE EMERGENCE OF BOOKPRINTING IN EUROPE AND BELARUS
Нацыянальная бібліятэка Беларусі
УЗНІКНЕННЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў ЕЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ
Возннкновенне кннгопечатання в Европе н Беларусн The emergence of bookprinting in Europe and Belarus
Мінск
«Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі» 2017
УДК 655.11 (476) (091)
ББК 76.17(4Бен)
У34
Складальнік А.А. Суша
Аўтары:
ІЯ. Вашкевіч, Н.Я. Верас, Т.У Карнілава, Г.У Кірэева, В.М. Курыліна, УЮ. Лысенка, С.Р. Пахоменкава,
Т.А. Слабадзянюк, Н.В. Стральчонак, А.А. Суша, І.А. Цуканава, М.М. Шопіна, Т.Р. Шубіна
Пад навуковай рэдакцыяй Р.С. Матульскага
Пры фінансавай падтрымцы Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь
Узнікненне кнігадрукавання ў Еўропе і Беларусі = Вознпкновенпе кннгопечатання в Европе н У 34 Беларусн = The emergence of bookprinting in Europe and Belarus / склад. A.A. Суша; Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Мінск : Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2017. 152 с.: іл.
ISBN 9789851110205.
Багата ілюстраванае выданне, прысвечанае 500годдзю беларускага кнігадрукавання, вызначае вытокі і дасягненні еўрапейскага кнігадрукаванпя, прадстаўляе друкаваную спадчыну Францыска Скарыны ў Беларусі і свеце, паказвае ўплыў першадрукара на развіццё кніжнай культуры Беларусі.
УДК655.11(476)(091)
ББК76.17(4Бен)
ISBN 9789851110205
© Суша А.А., складанне, 2017
© Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2017
© РУП «Выдавецтва «Беларуская
Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі», 2017
УСТУП
Вынаходства кнігадрукавання справядліва лічыцца сапраўдным прарывам у гісторыі чалавечай цывілізацыі. Гэта адкрыццё стаіць на адным узроўні з такімі значнымі дасягненнямі, як вынаходства кола, компаса ці пораху. Хаця само па сабе кнігадрукаванне гэта тэхналагічны працэс, аднак яго з’яўленне прадвызначыла агульначалавечы прагрэс, акрэсліла кірунак развіцця чалавецтва на працягу апошніх некалькіх соцень гадоў.
Вынаходства кнігадрукавання ў Еўропе звязана з дзейнасцю ў г. Майнцы нямецкага майстра Егана Гутэнберга, а таксама яго паслядоўнікаў Егана Фуста і Поля Шофера. Менавіта яны яшчэ ў сярэдзіне 15 ст. пачалі друкаваць кнігі ў тым выглядзе, які знаёмы нам сёння.
Як мяркуецца, тэхналогію друкавання Ёган Гутэнберг вынайшаў каля 1440 г. Верагодна, першымі яго выданнямі былі «Граматыка лацінскай мовы» Элія Даната, астралагічны каляндар і папскія індульгенцыі. Аднак самай вялікай справай яго жыцця стала выданне поўнай Бібліі на лацінскай мове. Як лічыцца, у 14501455 гг. Ёган Гутэнберг надрукаваў сваю знакамітую Біблію, вядомую сёння як «Біблія Гутэнберга».
Важнейшае значэнне новага вынаходніцтва было ў тым, што друк кнігі станавіўся істотна больш хуткім і танным. Гэта прывяло да імклівага росту колькасці выпушчаных кніг. У выніку кнігадрукаванне пачало пашырацца за межамі Германіі. Так, першая друкарня ў Парыжы з’явілася ў 1470 г., а першая кніга была надрукавана ў 1476 г. Кнігадрукаванне ў Швейцарыі (Базель) пачалося ў 1468 г., у Бельгіі (Алст) у 1473 г., у Венгрыі (Будапешт) і Польшчы (Кракаў) у 1473 г., у Англіі (Вэстмінстэр) у 14711476 гг., у Іспаніі (Валенсія) у 14721474 гг., а ў Італіі (Субіяка ля Рыма) яшчэ ў 14641465 гг. Трошкі пазней сталі выпускаць кнігі ў Даніі (Одэнсэ) і Аўстрыі (Вена) у 1482 г., Швецыі (Стакгольм) у 1483 г., Партугаліі (Фару) у 1487 г.
Францыск Скарына першым з усходніх славян выдаў кнігу друкарскім спосабам і зрабіў кніжнае слова (а праз яго і ўсе веды чалавецтва) даступным для «люду
паспалітага», гэта значыць, для ўсіх і для кожнага. Была адкрыта новая эпоха ў культурным развіцці нашага народа. Менавіта таму беларускага першадрукара называюць сапраўдным волатам эпохі Адраджэння.
Дзякуючы сваім надзвычайным здольнасцям Францыск Скарына здзейсніў сапраўдную культурную рэвалюцыю, адкрыў перад нашымі продкамі прастору новых магчымасцей і шляхоў далейшага развіцця, ні многа ні мала змяніў сусвет беларусаў. Францыск Скарына з'яўляецца, верагодна, самым яркім і найбольш вядомым творцам беларускай культуры, здольным прадставіць яе ва ўсёй шматграннасці і паўнаце. Гэта сапраўды чалавекэнцыклапедыя і ўніверсальная асоба. Яго талент праяўляўся літаральна ва ўсім: беларускі і ўсходнеславянскі першадрукар, выдавец, перакладчык Бібліі на родную мову, пісьменнік, філосафгуманіст, тэолаг, вучоны, лекар, батанік, грамадскі дзеяч, прадпрымальнік...
Пры ўсім гэтым Скарына заўсёды заставаўся патрыётам сваёй зямлі. Для яго вобраз паўнацэннага грамадзяніна непарыўна звязаны з наяўнасцю патрыятычнага пачуцця, любові да роднай зямлі. У сваіх працах Скарына сцвярджае права людзей ганарыцца і любіць сваю Айчыну, выступае за роўнасць усіх народаў між сабою і за каштоўнасць кожнага з іх паасобку. Выконваючы ўласны запавет, слаўны палачанін у кожнай са сваіх кніг абавязкова падкрэсліваў уласнае паходжанне і з нязменнай павагай да роднага места пазначаў што кніга «выкладзена доктарам Францыскам Скарынам са слаўнага горада Полацка».
Ужо пасля эпохі Францыска Скарыны на беларускіх землях былі заснаваны дзясяткі новых друкарань, якія ствараліся не толькі ў буйных гарадах, але і ў невялікіх мястэчках ды прыватных маёнтках. У 1618 стст. друкарскія варштаты працавалі ў Вільні, Заблудаве, Брэсце, Нясвіжы, Заслаўі, Лоску, Любчы, Мураванай Ашмянцы, Еўі, Слуцку, Куцейне, Буйнічах, Магілёве, Полацку Супраслі і інш.
ВВЕДЕННЕ
Нзобретенне кннгопечатання справедлнво счптается действнтельным прорывом в псторнн человеческой цйвнлнзацнн. Это открытйе стопт на одном уровне с такнмн значйтельйымй достпженнямн, как йзобретенне колеса, компаса йлй пороха. Хотя само по себе кнйгопечатанне это технологйческйй процесс, однако его появленйе предопределйло человеческнй прогресс, определнло направленйе развйтйя на протяженйй последннх несколькйх сотен лет.
Нзобретенне кнйгопечатанйя в Европе связано с деятельностью в г. Майнце немецкого мастера Ііоганна Гутенберга, а также его последователей Поганна Фуста й Поля Шофера. Нменно онп еіце в середййе 15 в. началп печатать кнйгй в том вйде, который йзвестен нам сегодня.
Как предполагается, технологню печатання Ноганн Гутенберг йзобрел около 1440 г. Очевндно, первымн его йзданнямй былй «Грамматнка латннского языка» Элйя Доната, астрологйческйй календарь й папскйе нндульгенцйй. Однако самым болыпнм делом его жйзйй стало йзданйе полной Бйблйй на латннском языке. Как счнтается, в 14501455 гг. Поганн Гутенберг йапечатал свою йменнтую Бпблню, пзвестную сегодня как «Бй6лйя Гутенберга».
Важнейшее значенпе нового нзобретення было в том, что печать кнйгй становйлась значнтельно более быстрой й дешевой. Это прнвело к стремнтельному росту колнчества выпуіценных кнйг. В йтоге кннгопечатанне начало распространяться за пределамй Германйй. Так, первая Тйпографйя в Парнже появйлась в 1470 г., а первая кнйга была напечатана в 1476 г. Кнйгопечатанне в Швейцарйй (Базель) началось в 1468 г., в Бельгпн (Алст) в 1473 г., в Венгрйй (Будапешт) й Польше (Краков)в 1473г.,вАнглйй(Вестмйнстер)в 14711476гг., в Нспэнйй (Валенсйя) в 14721474 г., а в Нталші (Субьяко около Рнма) еіце в 14641465 гг. Немного позже началн выпускать кнйгй в Даййй (Оденсе) п Австрнп (Вена) в 1482 г., Швецйй (Стокгольм) в 1483 г., Португалйй (Фару) в 1487 г.
Францнск Скорййа первым средй восточных славян йздал кнйгу печатным способом й сделал кннжное
слово (а через него й все знання человечества) доступным для «люда посполнтого», это значнт, для всех й каждого. Была открыта новая эпоха в культурном развйтйй нашего народа. ІІменно поэтому белорусского первопечатнйка называют нэстояіцйм тнтаном эпохй Возрожденйя.
Благодаря свонм йсключйтельным способностям Францйск Скорнна осуіцествііл настояіцую культурную революцню, открыл перед нэшймй предкамй пространство новых возможностей й путей дальнейшего развйтйя, нй много нй мало йзмсййл мйрозданйе белорусов. Францйск Скорнна является, вероятно, самым яркпм й напболее нзвестным творцом белорусской культуры, способным представйть ее во всей многогранностн й полноте. Это действнтельно человекэнцнклопедйя й уннверсальная лнчность. Его талант проявлялся буквально во всем: белорусскнй й восточнославянскнй первопечатннк, нздатель, переводчнк Бнблші на родной язык, пнсатель, фйлософгуманйст, теолог, ученый, лекарь, ботаннк, обіцественный деятель, предпрйнйматель...
Прн всем этом Скорйна всегда оставался патрнотом своей землн. Для него образ полноценного гражданйна неразрывно связан с налнчпем патрйотйческого чувства, любвн к родной земле. В свойх трудах Скорйна утверждает право людей гордпться й любнть свою Отчйзну, выступает за равенство всех народов между собой й за ценность каждого йз нйх по отдельйостй. Нсполняя собственный завет, славный полочаййн в каждой нз свонх кннг обязательно подчеркнвал собственное пронсхожденне н с непзменным уваженнем к родному месту отмечал, что кннга «нзложена доктором Францнском Скорнной нз славного города Полоцка».
Уже после эпохп Францнска Скорнны на белорусскнх землях былн основаны десяткн новых тппографнй, которые создавалнсь не только в крупных городах, но н в неболыпнх местечках н частных нменнях. В 16—18 вв. тнпографскне станкн работалн в Внльне, Заблудове, Бресте, Несвнже, Заславле, Лоске, Любче, Мурованой Ошмянке, Евье, Слуцке, Кутейне, Буйнпчах, Могнлеве, Полоцке, Супрасле н др.
INTRODUCTION
The invention of printing is rightly considered a real breakthrough in the history of human civilization. This discovery is at the level of such significant achievements as the invention of a wheel, a compass or gunpowder. Although printing itself is a technological process, its appearance predetermined human progress and determined the direction of development over the past several hundred years.
The invention of printing in Europe is connected with the activities in Mainz of the German master Johann Gutenberg, as well as his followers Johann Fust and Paul Schofer. They were in the middle of the 15th century began to print books in the form that is known to us today.
It is assumed that Johann Gutenberg invented the printing technology around 1440. Obviously, his first editions were “Grammar of the Latin language” by Elia Donata, an astrological calendar and papal indulgences. However, the greatest business of his life was the publication of a complete Bible in Latin. It is believed that in 1450 1455 years Johann Gutenberg published his famous Bible, known today as the “Gutenberg Bible.”
КНІГІ ОНЛАЙН
