Васількі
Ядвігін Ш.
Выдавец: Друкарня Марціна Кухты
Памер: 120с.
Вільня 1914
— He, павук, — перэпыніла муха, -I тое — дый ня тое: праўда, ссуць і яня кроў, але жыцьця не адбіраюць, а і то| праўду кажучы, хоць іншым разам і ш на даеш ты спуску, ўсё-ж такі лічым мы іх болып тваімі спадручнікамі, чым нашымі. Такіеі як я, нічога супольнаго з іміне маюць: мы жывём Божым дарам...
— Чым-бы вы там ні жылі, — ўжч злосна перэняў мову мухі павук, — гэта мне ўсё роўна; мне толькі абы была кроўі а пакуль ваш род не звядзецца, to і па-вуком крыві хваціць.
— А ці ведаеш-жэ ты, пракляты ві-сельнік, пачала муха, — што хоць згіну я, згінемо ешчэ не адна такая, як я, але як зразу наляціць цэлы рой мух, ударыць
у тваю сетку, тады ня толькі яна паля ціць у ласкуткі, а бадай і ты жывым ня выйдзеш?! Здзекаваўся ты, пакуль па ад-нэй нас перэбіраў, але зыкну я толькі, і цэ лая хмара...
— Ха-ха-ха! — зарагатаў павук і на-ляцеў ужо на галаву мухі. Зыкнеш. Ты зыкнеш'? He дачэканьне’ He дачэканьне тваё!!.
I павук, запеніўшыся са злосьці, як бач прабіў галаву мусе і пачаў смактаць з яе кроў.
Ніколі, здавалася павуку, не смакава-ла так яму кроў, як гэтай мухі. Ніколі та-кой прагавітасьці ў яго не было, як вось цяпер. Вісеў ён над мухай, ажно пакуль што да капелькі крыві ня выссаў з яе, і тады толькі адбегся і глыбока заціснуў-ся ў сваю шчыліну.
Хоць і сыт быў,—не спаў гэтай ночы павук. Неснакойные думкі налеталі на кры-вёй заліты павуковы мозг. А што, калі * пРаЎда наляціць адразу цэлы рой мух. Ці утрымаецца сетка? Ці здалее ён даць усім адразу рады? I як гэта адважылася гэткая паганая муха такое слова яму, ЯМУ — павуку сказаць? He адна муха мо
8&
84
не раз ужо і думала так. але каб ска заць?
He спаў гэтай ночы павук, а на заў трае, надумаўшыся, зрабіў і наставіў но| вых ешчэ дзесяць сетак...
Рад^нец.
Каля крыжавых дарог пад узгоркам разрасліся кусьцікі: пад’яловец, сухадрэўка і лаза. Кусьцікі былі дробные. Гулялі ве-тры лютые і абрывалі лісточкі з іх; пра-леталі навальніцы страшэнные і крышылі галінкі іх; каціліся паводкі глыбокіе і пад-мывалі карэнчыкі ім. Дрэнна, зусім дрэн-на стала жыць кусьцікам...
Вось, у цёмные ночкі сталі шэптаца паміж сабой кусьцікі, каб як долю сваю паправіць. Раіліся, раіліся і ўрэшці прьіду-малі узгадаваць паміж сябе такое вялізар-нае дрэва, каторае-бы густымі лістамі сва-імі ад ліхіх ветраў закрывала іх, вялікімі галінамі сваімі ад страшэных навальніц сьцерагло, тоўстымі карэньнямі сваімі ад глыбокіх паводак бараніла.
86
» 87
Траплялася не раз, — памяталі куса ^’ — як паміж іх залеталі зерняты з вя-лікіх дрэў, але яны і ўвагі на іх не звер-талі: паляжыць гэтакае насеньне, паваляец-; ца і то вецер далей яго гоне, то яно за-сохне і згіне. Але цяпер — пасьля нарм Ды— на першае зерне, якое да іх трапіло, сыпнулі кусьцікі сваімі лісточкамі і іголачі камі і, гэтак прыкрыўшы, сталі шанаваць і сьцерагчы яго. С пястуна на другі год— на вясну — паказаўся расток, і пагнала яго ў гару. Цешыліся кусьцікі і, каб дац| выгоду свайму гадунцу, не жалеючы, пат-сыпалі і патсыпалі яму то лісточкаў сваш то іголачэк.
Шмат год прайшло с таго часу, аля ўсё-ж ткі прыждалі кусьцікі, калі іх гадуі йец —■ дрэва разраслося на здзіў высокаеі на здзіў шырокае, на здзіў густое. НадзеЯ кусьцікаў. што вось-вось цяпер настане длі іх новае, спакойнае, лепшае жыцьцё, цешы-ла іх бязмерна.
I праўда. Таўстое карэньня, вялікіе гаі ліны, густые лісты баранілі іх ад ворагаЯ паводак, навальніц, ветраў, — але гадуі нец гэты закрыў ім і... сонцэ.
I — пагінулі кусьцікі!
С $ Д.
Эх, браточкі, кепска стала жыць на сьве-це, калі ўжо за курыцу сусед суседу анэг-дысь калом галаву пашчэпаў, ды пасьля за гэтую самую курыцу (ведама, спусьціў-шы адзін другому юху) будуць цягацца па сьледавацелёх, ды па судох, А што за шко-ДУ зрабіла курыца*? От, вырвала на гародзе бурачкоў на пядзі тры. А ім* гэтым задзі-ракам, колькі гэта курыца будзе каштаваць? Цэлаго патцёлка, калі ня больш! Німа ця-ПеР памеж маладых дабра.
А вось паслухайце вы, якіе ў нас даў-ней былі суды. Нябошчык Янка (вечны па-к°й яго душы), „махляром“ што звалі, за-бРаў са свайго аўса двох быкоў Рыгора Канцавога; праўда, аўса зьесьці — мала
89
зьелі, але шмат стратавалі; дома пагадзіц-І ца — не пагадзіліся, напісаў пахтар пра-І шэньне і пайшло ў суд.
Цешыўся і я з гэтаго, бо ўжо колькіі часу, як і на маіх шнурох пасьля ночыі атава была стратавана —• не іначэй, як гэі та работа Рыгоравых Лысаго і Падласаго! I Але, не злавіўшы за руку, не кажы, што злодзей. Шмат было гутаркі аб гэтых бы-кох у вёсцы, толькі мне Сталючонак пат-| шапнуў, што, як у ночы хадзіў на рунь пільнаваць зайца, бачыў на маей атаве ка-| былу ўдавы Габрэліхі. Эгэ, думаю сабе, не-| дачэканьне: злаўлю і я.
Павячэраўшы, зараз абуў лапці, насу-нуў кажух, дый ціхэнька шусць праз сен-І цы на гумнішчэ, гоцнуў праз плот, ды борз-І дзенька на мяжу і бух!.. Ляжу... чэкаю...
Толькі першые пеўні прапеялі, як чую:| едзе нехта на маю атаўку. Мусіць і аднэйі малітвы не пасьпеў бы чэлавек прагава-| рыць, ходзіць ужо Габрэліхі кабылка па ма-| ей атаве і хрумшчыць, аж пена ідзе, а за| аброць трымае ды водзіць сама Габрэліха. I Здуру пагарачыўся я і, не пачэкаўшы, кабі бліжэй мяжы падыйшлі яны, крыкнуў, скок-1 нуў да кабылы. Але і Габрэліха, каб яе| паралюш, спрытная была кабеціна: як бач, I
90
на кабылу ды ў скочку наўцёкі. Гнаўся я, гнаўся, але па ночы куды там!.. Назаўтра, чуць сьвет, узяў я старасту, двох панятых, і сьледам як раз давялі. Прызналася і Габ-рэліха, але заплаціць за шкоду не хацела. Падаў я на суд.
Праз якіх два тыдні прыходзяць нам павесткі: і Рыгору з Янкай, і мне з Габрэ ліхай — усім на адзін дзень. Паехалі. Мі-равы судзя быў у нашым вучастку немец. і надта цяжка было з ім разгаварыцца: ма-ла нашай гутаркі ён разумеў, а мы яго еш чэ менш.
Выклікае на сам перэд Янку з Рыго-рам і пытае:
— Ну, как біль?
— He, — кажуць, — вашэ скородзе, далі-Бог, мы ня біліся...
— Балван, — закрычаў судзя, — я спрашываю, какой патрава?
He, — кажэ Янка, — не па траве, а па аўсе, вашэ скародзе, хадзілі Рыгоравы быкі.
— Какой бік?
— Лысы і Падласы, вашэ скародзе.
— Больван, мошэннік! — ешчэ горш за-крычаў судзя — в прошэні кафаріт воль, * теперь — бік! Сам не знаеш, хто імел
91
потрава! Ідіте дамой! мне время нет! дело кончено!
Выйшлі Рыгор з Янкай, а я стаю і дры-жу: не іначэй, як пахтар наплутаў у пра-шэньні і замест быкоў упісаў валоў. Ах, каб яго ліха! А калі і ў маім прашэньні зьмяніў ды замест кабылы напісаў каня? Стаю, дрыжу і языка ў губе забыўся. Стаю, шапчу, каб ня збіцца с панталыку: „кабы-ла, кабыла, кабы...“ А тут якраз клічэ мя-не з Габрэліхай! Выйшоў я... стаю.. дры-жаць калены (першы раз на суд папаў), бачу — і Габрэліха зьбялеўшы стаіць. „Ка-была, кабыла, кабы...“ шапчу я, аж тут трах! міравы і пытае:
— Ну, как?
— Кабыла, — кажу,—вашэ скародзе. — Как кабыла, кто?
— Габрэліха, — вашэ скародзе.
Але ўжо ані вочы мае не бачаць, ані вушы ня чуюць... стаю... дрыжу... як праз туман бачу — судзя сьмяецца, дый зноў пытае:
— Кто кабыла? кто?
— Удава, Габрэліха, Вашэ скародзе! Але ў вачох неяк весялей мне робіцца; му-сіць справу выйграю, бо судзя замест гне-ву сьмяецца, ды ізноў да нас:
______ Ну вот і карашо: ты, кажэ, хоць і мужчына, но маленькі, а она хоць і баба, но правда, большая кабыла. Так вы лу -ше’Х бёзсуда. Зачем суд? помертесь!
Глянуў я на Габрэліху, зірнула яна на мяне. Стаім, чэкавм, што будзе.
— Но, ідіте, — кажэ, — в коррідор — помертесь! на то соседі зачем суд.
Выйшлі мы ў калідор. Глянуў я на
Габрэліху дый думаю сабе:
— Кепска будзе. Хоць віна і яе, але як прыйдзецца да меры, дык рады не да
баба рослая!
Сталі мы гэтак бокам. Узняўся я на цыпачкі, і так на корх не хапае. а ха, каб ёй дна не было, дагледзіла у
штуку, дый кажэ:
[— Не, суседзе, гэта ня мера. Калі су-дзя сказалі памерыцца, дык трэба памерыц ца, як мае быць. Судзя лепш ведае, і як трэба да справы. Давай, плячыма НвМ. X 1
Як сталі плечыма, а баба ешчэ ўчап лася за маю бравэрку, ды цісьне ў ніз, ка на цыпачкі не ўзняўся, — Дык куды та Вадай не на ўсю галаву ніжэй я росту. Уздыхнуў я, але што-ж зробіш воля bo-
93
92
S Вярнуліея у тамеру> а туг суда . — Ну, как?
родзе! меРыліся, — кажэм, — вашэ ска
В°Т * ^орбшо'
гом ДОМОЙ, дело конче^ Я X ^’ с Бо' Выйшлі МЫ. Толькі ’ 1 ошень рад!
лаводзіць? Хочэце веЛпк ’ ® Што там ва" еце, што зараз, £ цХп в™ каве«’Дума-Раз у зьезд, у палате п малаД™) за-ЛУмацЫ Да Бэрй^радьЛ ₽ецяр^г? Аві і я з Гаорэліхай. Што і ж т ЫðР3 Я“чаа, «ыло, як Оыло, але с таг™ ™'* ^»?- ат, на суд. часу ня ездзілі
^ахна^ ФІга»
(Ахвярую добрым сьвякроукам.)
— А што, каб цябе паляруш, мая ты кветачка, каб табе дух заняло, мая ты ягад-ка, — ўсціхла нябось, — спакарнела!! Ня-шкодзе, няшкодзе!! Але што я бяды набра-лася, пакуль гэтага, мае вы кветачкі, дабі-лася; што я стыду, злосьці і слёз глынула?! Матачцэ Боскай, мае вы ягадкі, іх ахфя-ровываю. \ a
— Бо якжэш! Падумайце самі: гэта-кае, шануючы Бога і людзей, шчанё, што ешчэ і малако на губах не абсохла, — бу-дзе пад мой нос—сьвякровін нос, — мае вы кветачкі, фігу падтыкаць?! — Німа што казаць: усьцешыў мяне сынок, усьцешыў — чаго на старасць прычэкалася! А ўеё, бы-
94
95
вала, прыставаў да мяне: мамка, мамка, вазьму я Агатку: хоць маладая, але ня бед-ная: । цялушку, дзьве авечкі, парасё і 30 Рублёў пасагу дадуць, і дзяўчына гладкая, як качалачка, і гаспадарная, і рупная... — Бяры, кажу, сынок, мая ягадка, хоць і Агат-ку — па мне што? He я, а ты, Сымонка— дзіцятка, будзеш з ёй жыць; я ўжо старая, яядужая і вады вам не замучў; — Руп-ная? Праўда што рупная: парупілася мат-чыя нос, мае вы кветачкі, фігай патціраць! А спытайся за што? Вось, паслухайце, мае вы ягадкі.
С пачатку,— як толькі Агата ўзяла ўсю хатнюю гаспадарку ў свае лапы, — ішло і ціха, і складна — от ведама як с пачат-ку. Раніцай, бывала, прыставіўшы абед, па-бяжыць каровы падаіць, сьвіням замешаць, ну і падойдзеш да прыпечка падаўнейша-му, мае вы кветачкі, гаршчкі паправіць, перэставіць, у каторы солі патсыпіш, у ка-торы вадзіцы падліеш... Прыбяжыць Агата, угледзіць і зараз, мае вы ягадкі, на мяне накінецца: — „На што мамка чэпаеш? На, што груцу перэсаліла? Нашто квас, як па-мыі,| вадой развела?” I пойдзе, і пойдзе сы-паць! A то, часам, сынок як выйдзе с са-хой, ды замарудзіць на палудзень, так за-
КНІГІ ОНЛАЙН
