Ветраліст
Габрыэла Містраль
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 110с.
Мінск 1984
«Ты прыйшла да пас, Габрыэла, любая дачка чылійскіх траў, берагавых скал, велізарнага ветру,— пісаў Пабла Нэруда той ноччу.— I мы сустрэлі цябе. Ніхто пе забудзо тваіх вершаў, тваіх гімпаў калючаму кустоўю і спягам Чылі. Ты — чыліііка. Ты належьіш пароду. Ніхто не забудзе тваіх радкоў пра баса-
ногую дзятву. Ніхто пс забудзо твайго «Выклятага слова». Ты заўсёды абараняла мір. За гэта і за ўсё мы любім цябо. Ты вярнулася, Габрыэла, да пажоўклых траў, да калючага кустоўя тваёіі радзімы Чылі. I мне належыць сустракаць цябе добрым словам — праўдзівым, квітпеючым і суровым, сугучным тваёіі велічы і нашаму непарушнаму сяброўству. Брама з камеппя і вясковап квецені расчынілася табе пасустрач. I пяма нічога мілей майму сэрцу за тваю ўсмешку, якая зліваецца са свяшчэпнай зямлёй. Мне выпала доля раздзяліць з табою тую сутпасць і тую праўду, якія знойдуць павагу, дзякуючы нашаму голасу і нашыл справам. Няхай спачывае тваё цудоўпае сэрца, няхай яно жыве, змагаецца, творыць і спявае па зямлі нашай радзімы, аддзолепап ад свету Андамі і акіянам. Я цалую твой высакародпы лоб і схіляюся перад тваёй неабсяжнай паэзіяй...»
Калі ахопліваеш позіркам гісторыю лацінаамерыканскай паэзіі, бачыцца дакладпы і безумоўны водападзел, і мы гаворым пра паэзію да ці пасля Габрыэлы Містраль. Пават вялікі нікарагуанец Рубен Дарыа, пачынальнік рамантызму і наватар у галіпе вершаскладання, чалавск з абсалютпым іпдзейскім слыхам, прызнаў з’яву новай мовы, адчуў повае, настолькі матэрыялыіао слова, што ўспрымалася пс як слова ў сэнсе адзіпкі сумоўя, а як яго імгпеппа адчувалыіы правобраз. Паэзія такога творцы як Пабла Нэруда проста пе ўяўляецца без Габрыэлы Містраль: гэта вельмі арганічпы працяг, і крок ад вялікай настаўніцы да вялікага вучпя можна лічыць крокам ад матэрыялыіага ўсведамлення мацерыка да гістарычпага ўсведамлення яго лёсу: «Усеагульная песня» Пабла Нэруды створана па мове Габрыэлы Містраль. Сёпня і чытачы, і зпачныя паэты Лацінскаіі Аморыкі кажуць пра яе: «маці наша Габрыэла», «маці мовы»...
Аднойчы Габрыэла ўстала рапіцай, паснедала j
паспяшалася да пісьмовага стала, застаўлепага жывымі вырабамі з белай гліны, дрэва, лазы. Япа глянула на дзверы і падумала: «Калі хто прыіідзе, можа спудзіць радкі. Думка прапшла неяк паблізу, пе зачапіла яе. Габрыэла ўзяла драўляпую ручку, якую колісь выразаў ёй стары з роднай даліны Элькі, і вывела на чыстым аркушы «Ветраліст». На імгненне замерла, потым парывіста, шчыра дадала зноску: «Дакладней, прыгоды. Mae прыгоды з Паэзіяй...»
А ветраліст — народпая назва расліны флор-дэльайра (Bryophyllum pinnatum). Мабыць, як усе жывародпыя расліпы на свеце, ветраліст мае мянушку — «дрэва Гётэ». Можна адарваць ласкава зялёны сэрцападобны лісцік і павесіць яго на пітачку за акпом — назаўтра, крыху агорнутао лісцікам,— ад жыццёвых вятроў? — знопдзеце дзіцяпя. Загадкавы цуд прыроды. Як паэчія Габрыэлы Містраль.
Іхарлас Шэрман
3 кнігі
«АДЧАЙ» (1922)
ПАКУТА
Ужо дваццаць год, як працяў маё цела кінжалам жахліва вялікі всрш і сядзіць у ім, востры, з грабяпямі прыліву.
Яго вялікасць цела ад стомы пые, бо прыняло з пакорай.
Як спяваць вусны гэтыя могуць, што часта ашуквала гора?
Аслаблыя словы людскія нс грэюць крананнсм патайпым яго языкатага полымя ціхім яго трапятаннсм.
Крыві маёй згусткамі корміцца верш мой, як сын адзіпы, дзе сын яшчэ ёсць, каб крыві столькі выпіў з грудзей жанчыны.
Жахлівы дар! Мой апёк незагойпы, мой лямант пяўчуты!
Хай той, хто працяў маё цела кінжалам, адпусціць пакуты!
КРОПЛЯ ЖОЎЦІ
Лепш не спявай: ліпуча да языка прыстапе той спеў, што мусіш ты аддаць расстанню.
Лспш не цалуй: застыпе праклёнам звар’яцелым твой пацалунак, не пачуты целам.
Маліся, слодыч у мальбе, ды ведай, нс вымавіць язьік твой бедны ў змане: і «Ойча наш» табе ж на ўратаванне.
I смсрць не клікай, як сваё збавенне, бо ў плоці тваёй бслай балючэйшы жывы шматок нс знікне і ў імгненне адчуе камень, што цябе датопіць, і чарвяка, што валасы дачэша.
СУМНЫ БОГ
Гляджу на прысады, што восепь нявечыць, у старасці жоўтай глыбеюць таполі.
Твар бога шукаю і па-чалавечы шчаку яго раптам адчула да болю.
I ў вечары плыўным, як пітка рыдання, дзе неба таполяў яшчэ залачае, Бог восені, Бог з незабытнасці даўняй гатовы самотай дзяліцца ў адчаі.
Няма болей, думаю, Тога етрашнога, якога ўслаўляў піал вар’яцкі высокі, ў майго не скупога па раніцы Бога абвяла рука і стаміліся шчокі.
У сэрцы яго чуе шэпты таполі вышэйшага смутку хмурыпа чужая, глядзіць ён — і зірк, як сляза без патолі зірк вяне — і я галаву абпіжаю.
Малітву пакутпаму гэтаму богу рыхтую, ды ўзпяцца вышэй пемагчыма: «Твой воблік сачу, не прашу анічога, ты, Ойча. вялікі, але ты ранімы».
ВОЛЯ БОГАВА
I
Зямля мпе мачахай стане, калі душа твая здрадзе душу маю выдасць, воды ў сутарзе, гора ва ўладзс. Прыгожа свет адбіваўся у кожным нашым паглядзе. Ля глогу мы засталіся ля дзікіх кустоў са страхам, і нас працяло каханне, як глог той. калючым пахам.
Як здрадзіш, зямля народзіць змей; раздзіраю калені, што сын не кране ніколі, ненароджаны мой маленькі. У сэрцы Хрыстос заходзіць, і каля майго парога руку, што просіць, ламас і ветрам гоніць нябогу!
п
Як другую пацалуеш. рэха ўспудзіць слых суровы, бо майго чаканпя гроты мне твае вяртаюць словы.
Я іду, і пыл дарожны ступнямі тваімі пахне, след абпюхваю твой кожны, як аленіха, ў гарах я.
Тую мне, што пакахаеш, над страхой акрэсляць хмары, цалаваць ідзі, як злодзей, з-пад зямлі пракрадзься марна; толькі твар яе падымеш, знойдзсш выплаканы твар мой.
III
Бог не хоча, каб свяціла сонца, дзе ты з іншым цепем, каб ты піў, калі папыла не дрыжу ў тваёй вадзе я, недзе спаў, калі астыла кос маіх гняздо нудзее.
IV
Хоць імхамі адыходзіш, топчаш мне душу падкута; за табою ў горы, доле смаглы голад пойдзе люта, ран маіх заход крывавы зоймецца паўсюль пакутпа.
Голас языка твайго я
аж дасюль цаджу дакорпа. як расолу прысмак даўкі, я ў тваё ўпілася горла;
зненавідзіш, пажадаеш — ты мяне паклічаш горна!
IV
Л памрэш, як чоўнік будзс у цябе рука, каб потым, дзесяць год счакаўшы, слёзы пад зямлёй прыняць употай, каб пачуць, як здрыганецца плоць мая, аж покуль косці не рассыплюцца мае ўсе над чалом тваёй мілосці.
СОРАМ
Калі глядзіш, прыгожаю раблюся, нібы трава, кранутая расою, і чараты ў сваёй высокай скрусе не пазнаюць, калі іду з ракою.
Мне сорам за мае ў маркоце губы, за хрыплы голас, грубыя калені. Як ты знайшоў мяне, адчула згубу, сваё крануўшы цела ў задуменні.
Ты каменя не ўгледзеў пры дарозе галейшага на досвіткавым лядзе, чым гэтая жанчына, што ў знямозе падняў, бо песня чулася ў паглядзе.
Я змоўчу, каб вандроўнікі даліны пра шчасцс нс дазпаліся ніколі, пе пакажуся — свеціцца нявінна мой грубы лоб, дрыжыць рука міжволі.
IIоч надышла, раса траву шукас; глядзі даўжэй, кажы ў ласкавым суме, а заўтра ўжо з ракою пойдзе тая, што ты сягонпя цалаваў, красуня.
КРАЯВІДЫ ПАТАГОНІІ
II. МЁРТВАЕ ДРЭВА
Дрэва сярод даліны шле праклёны глухія, пабялелае, збалелае дрэва, праз сукі пежывыя, стаўшы маім адчаем, вецер праходзіць і вые.
Лсс згарэў, а ягонай здаішю на абразу дрэва ўцалела, полымя бок абпякло — каханне так у душы маёй засмылела. Мох барвяны таймуе рапы, як радок скрывянелы.
Тыя, хто ў верасні вогнеліста дрэва гірляндаю заручалі, палі. А карані пакутна, сасватаныя начамі, іх шукаюць, абмацваючы траву ў чалавечым адчаі.
Срэбра жалобы яму ў даліпу прыносяць поўні ўтрапёна, каб гаркоту змерыць магло, доўжыць скрухаю цень яголы. А яно на ўвссь краявід адно вандроўнікам шлс праклёны.
III. ТРЫ ДРЭВЫ
Тры дрэвы, ўпаўшы ля сцсжкі, ляжаць засталіся ў пыле.
Забыўся па іх лесаруб, і яны гамоняць, тулячыся, як сляпыя.
У раны ствалоў на заходзе кроў сонца льсцца жывая, і вецер адносіць потых, што з іхніх ускрытых бакоў сцякае.
Адно, крывое, цягне руку вялізную з лісцем болю другому, і ратіы іхнія, як два вокі, напоўненыя мальбою.
Забыўся на іх лесаруб. Адна я з імі на ноч застануся, у сэрцы прыму жывіцу, агнём яе апякуся.
I знойдзе пас дзень пануры ў жалобным павале ў скрусе.
3 кнігі «ПЯШЧОТА»
(1924)
ЗНАХОДКА
А малое тое я знайшла па полі: а яно сядзсла ў цішыпі ў прыполе.
Гронку я шукала, спелую, як вечар, а рука напала на шчаку малечы...
Я заснуць баюся — вінаграднік звяпе, а мая знаходка інеем растане.
РАСА
Гэта ружа днела радаснай расою, гэта я грудзямі песціла малое.
Л pacy ў пялёсткі ружа спавівала, толькі б немаўлятка встрам не сарвала!
A pacy паслала, пэўна, неба ўранні, аж баіцца ружа ўласнага дыхання.
I маўчыць ад шчасця ружа маладая, больш зачаравапай ружы не бывае.
Гэта ружа днела радаснай расою, гэта я грудзямі песціла малое.
У СНЕ
Я плоць сваю цішу, люляю малога, свет крышачы ўдарамі пульса жывога.
Свет, скрышапы рупна рукамі жапчыны, мпе робіцца смутпай смугой аблачыны.
Праз дах, праз акно уваходзіць і ў хаце свет цесны люляе дзіцяці і маці.
I гэтыя рэкі, і горы зацішша, усё, што народжана, свет закалыша...
Малога люляю ды бачу, што цела знікае, якім я жыла і трымцела.
Пе бачу цяпер пі калыскі, ні сына, за свет ухапіцца пяма аблачыпы...
Крычу я Таму, хто і сын мой, і свет мой, ад крыку свайго ж прачынаюся светла.
ДЗВЕ ПЕСНІ ЗАДЫЯКА
IT. ПЕСНЯ БЫКА
Мужчыпу і жанчыпу з дзіцяткам па чарзе Бык возіць, а даручаць, і свет ён павязе.
Шукай мяне на небе — на пашы балазе.
Я меў чырвоны колср, як тушай быў, тады. Падскочыў аж да пеба і там гару гады.
Малочны я, а часам як з мёду, сапраўды.
У полымі іклатым гару ад рог да скаб. Гарыць мая дарога, пакуль світапак слаб.
He сплю я і не гасну, не быць падступным каб.
Быў я і ў Віфлееме і ў Персіі, каўчэг туліў, цяпср пішто мпе і смерць, і часу бсг.
Засні ўжо, аблізаная Быком, уцеха ўцех.
У сне дарослы стансш і створыш сам Закон, Хрыстом быць ці Царом быць — сам выбірацьмеш трон.
Сынок самога Бога свой першы бачыць сон.
ГАРКАВАТАЯ ІІЕСПЯ
Каралёмі каралевай будзем, сын,— гульпя ўся ў тым!
Гэтас тваё ўсё поле.
Быць магло яшчэ чыім?
Сцелецца табс пад погі канюшыпы цёплы дым.
Твой увесь прастор даліны. Быць ён мог яшчэ чыім?
Робіцца, каб частаваць нас, сад мядова-залатым.
(Нсмаўляткам Віфлсемскім ты дрыжыш — пяпраўда ў тым, і хлусня, што ў маці грудзі ўсохлі ад пакут зусім!)
КНІГІ ОНЛАЙН
