Ветраліст
Габрыэла Містраль
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 110с.
Мінск 1984
Гэта ў капчыпе маёй дарогі я, прыехаўшы, адпачываю.
Ствол гэта мёртвы ці гэта бацька, спіна яго, як попел, пачная,— і пе турбую, і не пытаю, побач кладуся і засынаю.
Камень люблю я, што з Ааксакі, ці з Гватэмалы — брат з маім тварам, камепь чырвопьі і нерухомы, дыхае ён з раскспіны скварам.
Голаю застаюся, заепуўшы, кідаю камень чаму са схілу.
Можа, яго піколі пс мела, тое, што бачу — мая магіла...
АДСУТІІАСЦЬ
I цела знікас маё па кроплі, і твар мой зпікас ў карціну паныла; і рукі знікаюць волыіай іртуццю, і ногі — двума імгненнямі пылу.
Ад нас, ад цябе ўсё знікае штосілы!
Зпікае мой голас, цябе шукаў ён, ды змоўк, бо мы ўжо не мы, хоць і разам. Знікаюць рухі мае, што снавалі усмешкі вачэй тваіх раз за разам.
Знікае пагляд ад цябе, што свяціўся ў маім паглядзс ядлоўцам і вязам.
Дыхашіем тваім ад цябе знікаю: бы вільгаць цела твайго забіраю. Іду ад цябе бяссопнем і спамі, ўспаміну мяне ўспамінаць не раю. I памяці даўняй тваёй раблюся нічым і нікім у піякім краі.
Далоняў тваіх быць крывёй хацела, крывёй тваіх вуснаў у злой пяшчоце. Нутром тваім быць і згарэць хацела у кроках тваіх, што не ўчуць мне ў цпоце, і палам тваім, што стагпаў уночы шаленствам мораў усіх у самоце!
Усё ў адыходзе, ў расстанні, ў адлёце!
ЛІСТ
3 НАГОДЫ НАРАДЖЭННЯ Ў ЧЫЛІ
Сябра піша: «ІІарадзілася ў нас дзяўчыйка». Ліст прыіішоў набрынялы тым немаўлячым крыкам, ліст я разрываю і, як мару, цёплы крык прыкладаю да твару.
Дзяўчынка нарадзілася з іх вачыма, прыгожымі, калі ў іх шчасцю поўпа, і, пэўна, ў дзяўчынкі маміпа шыя, падобная да шыі ламы.
Парадзілася ўпачы печакана, як раскрывасцца ліст платана. Гатовых пялёпак маці пе мела і разрэзала крыкам ткапіну.
I маленькая адпачыла гадзіну, цела яе, як дыхаппе, крохкае, адпачывала як уначы маленькі Езус, яс цалавалі Блізпяты, і Леў, і Рак, яе ўкрываў студзепьскі Задыяк.
Паднеслі яе да грудзей матчыпых, і маці ўбачыла сябе галапупепькай, з адной гадзінай жыцця і з вачыма прылепленымі...
I казала яна таму камячку тыя ж слоўцы, піто і Марыя-кароўніца і Марыя-казадойніца: «Беглы мой заінька», «бессаромпіца...» А дзяўчынка крычала, прасіла яс адпуеціць туды, дзе была без усіх чатырох
часін года...
Калі расплюшчыла вочы, яе цалавалі падаспелыя монстры: цётка Роза, служанка Хуапа, што над ёй нагнуліся. як кільяйі вялікія над курапатчыным птушаняткам.
I зноў заплакала, суседзяў будзячы, вяшчаючы вестку ўсяму кварталу, важнейшую чым прыбыццё ангельскага флоту, і покуль усе пс выйшлі, згапяла ахвоту...
Імем маім пазвалі яе, каб садавіну ела, нібы дзікунка, каб расступаліся травы, дзе адпачыць прыляжа, і каб глядзела па свет па-свойску, быццам стварыла яго япа, і дзякуй за ласку...
Яшчэ дадалі заклён, каб ніколі не прыняла маёй неразумпасці вольнай, каб мядзвсдзям пе ставіла соты і пе бралася вецер хваетаць...
Думаю пра мінулае цяпер я, пра тую ноч, калі нарадзілася япа там, у даліне сярод Кардыл’ераў.
Мпе прыснілася фігавае дрэва Элькі, піто ліло сваё малако мне на твар. Краявід быў сухі, камяпі — вялікай смагаіі, а с’еста — гпевам.
Я прачнулася, і соп сказаў мне: «Вясціна добрая ў тваю хаціну прыйшла».
Цяпер пішу вам просьбы мас: не заціскайце ёй грудзі пялёпкамі.
Адпясіце яе ў даліпу зялёную пад Аканкагуу хачу знайсці яс пад акацыямі, як найдунку, ў пялёнках.
Шчадзіце яе валасы, я мушу першая яе прычасаць старанна і аблізаць, як ваўчыца старая.
Бсз епеваў яс калышыце ў рытмс чыстым зораў старых.
Хай загаворыць позна і расце памалу: найлепш бы. каб як мансанілля.
Каб маці яе гадавала пад спагадаю Марты альбо Тэрэсы. Марта хлеб пякла годпа, каб накарміць Хрыста галоднага, а Тэрэса манашкамі ўпраўляла па славу, як Фабр стары — дзікімі асламі.
Вярнуцца думаю на Вялікадне, калі інжыр паспявас
і гараць яшчаркі ў вітражах восені. Мне ў Ліёне холадна невыпосна, хутаюся цяплей, называючы сопца Вікунні.
Вы па колькі пачэй дзяўчынку пакіньце, каб спала са мпой малая. Кашмары ад мяне адступіліся, і, ўкрыўшыся, тры мссяцы спаць бы магла я.
Спаць мушу, дакрапаючыся тварам да яе маленькага вушка, дыхаць тады змагу над ёй Сібілаю.
(Кіплінг раеказваў пра пантэру скваппую, піто спала, нюхаючы мачынку міры, прыліплую да яе лапы...^
3 маленькім вушкам ля тнару майго, каб, як сканаю, япа адчула, бо я ў гэтым свсце ў такой самоце, аж дзівіцца псба, пакепліваючы няспынна, што ёсць у такой самоце жапчыпа,
і Задыяк спыпяецца чарадою
ў журбоце,
глядзіць, ці праўда, ці байкі, што жанчыпа спіць у самоце!
ЛІСТ ЛАЛІЦЕ АРЫАГА Ў МЕКСТКУ
Лаліта Арыага, багіпя ў старасці, Луіза Мішэль без барыкад і дыму, настаўпіца, падобпая да алею і хлеба, якія не ведаюць свайго імя і красы сваёй, хоць яны — «асалоды зямпыя».
Настаўніца чырвоных часін вікінгаў з блуклівай школай ля бівуака, пад маланкамі з грудай дзяцсй у падале, ліпію агпю псрасякае з зайцамі.
ІІскар у вёсцы без хлеба, куды ўвайшоў Вілля, каб нс плакалі дзеці, а ў іншай вёсцы, здзіўлспай,— акушэрка апоўначы, што мые малога галюткага сярод буквароў;
ці ўцякачка ў начы паражэппя з вогнсннай вёскі, што саламапдрай стала з пемаўлём у зубах, всдучы жанчын за сабою.
Здань і дараванне сіл тваіх падбухторвае чорпы Уітцылапоцтлі; «бо добрыя ўсе, іх д’ябал штурхае, што ходзіць між іх апаўпочы і вар’яціць...»
Кума чатырох часіп года цяжарных, ты ведаеш месяц манга, мамсй і маніёкі, ты ведаеш хітрыкі дзіўпых дрэў
і нораў дзікіх прышчэпак, спрыяльніца плоднасці, як маці Кібела.
Распавядальніца выпадкаў з ігуапамі
і чарапахамі ў глухіх лясах, дзе жывуць фазаны, і вецер заходпі, што заблытвасцца
ў аленевых рагах, і дрэва, што потам емяротпым пацсе, распавядалыііца, ў байкі ўбрапая,
ягуар у ружах, што адразас іх ад сябе, каб іншым аддаць, ты вяжаш маток маёй мары старажытна бясконцым сказам тваім.
Твая дабрыня біблейская, Лола Арыага, пастаўніца Бога пябеснага ў Анауаку, апора цуду, які ува мне жыве
і ад сямі грахоў ратавацца моцы дае.
Жадаю бачыць цябе на мсксіканскай зямлі, іпчасліва бяседу весці ў паціё, парослым травамі, душу аблягчаючы сзрцам тваім, а пікола — твая і мая —
гэта абдымкі пашыя на адлегласці.
Бяссопная маці мая, ты ў cue беражэш мяне ад злосці, якая да дзвярэй маіх крадзецца, як тыграня, што, твае ўбачыўшы вочы, ўцякае, спатыкнуўшыся...
Тыя казкі, што мне ў гарах расказаць паспела, прынясі мне ў сціплы закутак неба.
У тым закутку, не лапочучы крыламі, дзве старыя, як соль белыя, раскажуць пра Мексіку з вачыма замілаванымі, як пяшчотныя воды, з вечнасцю залатога слова, па мове чыстай, бсз пылу марпага свету!
3 кнігі «ВІНАРНЯ»
(1954)
ПАКІНУТАЯ
Вывучу цяпср краіну жорсткасці, твайго кахання мову развучу, якая мне была даверам рання, як рака, што забывае рэчышча і плынь дазваішя.
I нашто прынёс багацце, як забыўся забыццё ты? Што святочпая сукенка, лішняя — у дні маркоты; так, я лішняя, мой божа, ліппіяе маё жыццё тут!
Дайце словы мне, што пяня змалку навучыць не ўмсс. Буду іх шаптаць шалёна па складах, хай крык нямсе, словы, што цяпер мае ўсе: «вынік», «пустата», «зладзеі» хоць звівацца ў роце будуць, як укушапыя змеі!
Пасярод Зямлі прысела, пасярод жыцця і жалю,
грудзі раздзяру — грапатам счышчу ўсё, што звяла ў шале, і з чырвоным дрэвам косці струшчу, іііто цябе кахалі.
I палю я ўсё, што мелі: сцены, столь, здымаю дзверы — ўсе дванаццаць — адчыпяў іх, у цябе былі ў даверы, студню радасці аслспіць неадумны ўдар сякеры.
Учарашні на ўвей-вецер выкінуў ўраджай багаты, вінііыя мяхі спустошу, птушкам волю! — знішчу краты; як маё зламаю цела, рукі ногі сельскай хаты, змераю, падпяўшы рукі, попелу стажок таўсматы.
Рэчы ўсе былі святыя, ў кожнайг рэчы лёс прарочы, і, путро жывое ўскрыўшы, плачуць, паміраць нс хочуць! Боль адчуўшы, бёрпы мовяць, і віпо глядзіць мне ў вочы, прэч лятуць чароды птушак, як туман, парвапы ўночы.
Хай, як лес смалісты ў вецер, дом гарэць пе перастапе; хай абрушацца чырвопа млып і дах, як тыя здані.
Хай мая ў агніскапае поч, нс дойдзе да світання!
БЯССОННАЯ
Ноч ідзе, здымас стому, сонцам спалены астыне; ён па лесвіцы ступае, чую ў радаспым нахлыпе. Хай ніхто яго не чуе — у маім ідзс ўспаміне. Бо нашто чужую бессань слухаць сцішанай рабыпі.
Па маім ступае ўздыху. Так чакас плуга поле. To ўгары, то раптам доле вадаспад ягопай долі, ля маіх дзвярэй крушына скрушная дрыжыць ад золі.
Сілуэт ягоны бачу я ў дакор вачам хлуслівым. Ноч, як грэшпікам, на момант пам пясе спакой, шчаслівым; чую, зноў ён адыходзіць мора вечнага адлівам.
Адыходзіць і прыходзіць ноч усю, як дар у змане, як мядуза, што ўздымаюць хвалі ў хліпкім калыханні. Лежачы дапамагаю рэшткамі свайго дыхапітя, каб навобмацак нс йпіоў ён і пе выцяўся ў тумане.
3 дрэва зглухлага прыступкі мпе звіпяць крышталыіым звонам. 3 тымі, дзс адпачывае,
я вітаюся з паклонам.
Як душа, прыступкі стогнуць, крокам скардзяцца ягоным, пазнаю і крок апошні,— абрываецца адхонам...
Дом баліць ягоным целам, полымя ўвесь дом акрыла, адчуваю твар ягоны — паліць жарам неастыла. Ад чакання паміраю, адчуваю шчасця крылы, і ў агоніі з ягонай і мая знікае сіла!
Языком, шчакой пазаўтра марна хоць смугу шукаю па люстэрку пемых сходцаў, стома ўслед за міюй ступае. I ў душу спакой находзіць, покуль прыйдзс ноч сляпая.
Па люстэрку зданем казкі валацуга цень праходзіць. Ледзьве-ледзь ідзс бясплотпа, хоць рансй быў з кімсьці ў згодзс, і пагляд вачэй ягоных апякае і халодзіць.
Той, хто ўбачыць, пе пытайце, загадайце не вяртацца, хай засне і хай пе зможа ў памяць да мяне ўздымацца. Хай заб’юць імя. каб біўся безыменным встрам пляца, хай нс зможа ўгледзець дзверы да майго — ў агні — палаца!
СМЕРЦЬ МОРА
I памерла ўночы мора, ў берагах яго не стала, маптыяй з плячэй адгор’яў пакамячанай апала.
Быццам п’япы альбатрос той ці ўцякач павук пягеглы, аж за далягляд апошпі дзесяццю паламі збегла.
А калі дасвецце ўбачыў зноўку свет абрабаваны, не адказвала па крыкі мора, нібы рог зламапы.
Рыбакі, мы ўсе на бераг выйшлі раніцаю хмурай — быў ён вывернутай, мокрай, зморшчанай лісіпай шкурай.
Цішыня сціскала грудзі крыўдаю непакаранай, бераг быў самотна-лішні, нібы звон з глыбокай рапай.
Дзе яно шалела ў гневе, дзе ўсявыііпіяе маленне слала, каб злагодзіць бога злосным подбрыкам аленя,
КНІГІ ОНЛАЙН
