Ветраліст
Габрыэла Містраль
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 110с.
Мінск 1984
Прыходзь дарогаіі, без дарогі, прыму з пашанаю, пакліч з сабой, ласкавы, строгі, душа мая, чакаю, суджаны, спяшайся, я ўся, як і спярша,— твая.
КАЛЯДНЫЯ ХВАІНЫ
Апаўночы, як Жаданы выйдзе ў шлях хадой няспыннай, хто засне з душой павіннай, прачынаецца хваінай.
Волаты — адпо трымцепне, всліканы — смех, дый годзе, па руках хваіп Зямля ўжо уздымаецца, ўзыходзіць...
Адміралаў і каўдыльёс, гладыятараў махіны хай хаваюцца, бо гэтай ноччу валадар Адзіны...
Цяжкія былі жывёлы, горы, рэкі і каменне, ды цяпер паш свет вясёлы за іглінку важыць меней.
He разломленым гранатам, не марской вадой, не логам — пахне новым днём і ясным немаўлём, маленькім богам.
Свет галінкамі рунее, бо спускаецца Хваіна, на Зямлю прыйшла пяшчотай і стаіць нябёсна-чынна!
ІНДЗЕЙСКАЯ ПРЛЦЭСІЯ
Роза з Лімы. дачка Хрыста і Дамінга-місіянера, якая епеласцю плоці годпа ўзвышаеш Амсрыку: мы за табой ідзём працэсіяй да прастола дарогай шэрай словам па смяглых вуспах «Заўсёды» зпакам. што шэпча «Далёка» з верай.
Моўчкі нясём па плячах пакутных, не лямантуючы, пе ўздыхаючы, шчырыя ягады нашай праўды, ўраджай казак напіага краю. белы мамей, любацвет гарачы, спелы інжыр і пітахайя.
Рухаецца працэсія даўпяя. як вогненны вугор у бязмежжы, па лязу Андыйскіх свяшчэнных гор, што ўсс сумненні няшчадна рэжа, нясе з сабой альпакі. вігопі, ламаў марудную пезалежпасць, толькі каб ты пас багаславіла — дзяцей, жывёлу і нашу ежу.
Працэсія густа ўздымае пыл, ды ён спрагнёным вачам не ў зпакі, пыл. нібы пара твайго дыхання, як дыхаеш ты, ўбачыць не ўсякі, і святло тваё пад губамі жывёл высякае агністыя знакі.
3 гор бальзаміраваных прыносім мы табс толькі чыстыя рэчы,
прынёсшы, з паклопам разгортваем: хіннае дрэва і кедр старэчы, і розпую траву дабрачыпца, з таямніцамі травы дарэчы.
Роза святая нашае Пуны і высакагорнай завсі, мы табе нашае шэсце даруем у закружжах, дзе час гавее; іней, які пам прыносіць чэрвень, спёку, якая ў студзепі млее.
Каля парога кожнага з намі бяром старых, маладых, дзяцей мы і да нябожчыкаў нашых ціха вядзём цябе кобраю ценяў.
Вызвалі, Роза, рукі абняць пас, вочы ўздымі і на нас зірні ты. Пакліч правіпцыі і сяленні, ўсіх пас пералічы, незабытых, і ўбачыш, як шмат у грудзях ты месціш, што за багаты масш набытак!
Кола шэсця твайго ніколі, Маці, не паламаем марна ні ў земным паветры Амерыкі, ні ў вечнай Браме ўладарнай. Калі заспеш, хай твая працэсія ў пашых працягнецца спах і марах, а як памром, мы яе працягнем па Андах нябёсаў бясхмарных.
ДЗВЕРЫ
Тоіі, што робяць дзверы, толькі я прымаю жэст адзіны.
Знасцежаныя, глухія бачыла ў жыцці дзвярыпы, і глядзела ім у спіны, колср помнячы лісіны. Ці яны па нашай волі быць рабынямі павінны?
Дом вялікі плод, а дзвсры — ацяробкамі скупымі.
Цешацца агнём бяседы, нс пакажуць шлях у дыме. Глушаць дзверы песні дома, што спяваліся б усімі, ані пачастуюць шчасцем зор з гранатавага вымя, пылам поўняцца празорцы, бо народжаны старымі!
Як жалобныя малюскі без пяскоў і без прыліваў хмурыя, як тыя хмары, іпто на буру плачуць ліўма. Быццам смерці акрывалы, вертыкальныя жаліва, дрыжучы, як чараціпка,— адчыняю іх імкліва.
«Пе!» — яны гавораць ранням, што іх мыюць свежароса.
«Не!» — марскому ветру кажуць, што па лбе іх б’е без просу.
«Не!» — таму, што з гор прыходзіць,
паху маладжавых еосеп. Што Касандра, пс ратуюць, ведаючы, а галосяць: праз мае праіішоў таксама дзверы ён у жореткім лёсе.
Грукаю — нямеюць дзверы, быццам дотыку нс мелі.
I аголспаю шпагай змрок вушак адсветна цвеліць, прачыпаюцца дзвярыпкі, быццам беглыя газелі.
Уваходжу ў дом, нібыта падымаю з твару вэлюм, не ў міпдаліпе хаціпы ўласпай чуюся нс вельмі. Ці пагібсль, ці ратунак мне рыхтуе наваселле?
Адысці хачу, пакінуць твар Зямлі і ўсё зямное: далягляд, які зпікае, іпто алепь, сваёй журбою, як агпістыя цыстэрпы, дзверы з горам, з гамапою. Каб, як мёртвых вугаркоў тых, мне пе грэць ключы рукою і не слухаць кастаньетаў стук, што ўслед бяжыць за мпою.
I апошні раз нраз дзверы выйду з сумнымі вачамі, як рабыня на свабоду, каб услед за касякамі, дзе пябожчыкі мае ўсе, плысці цёмнымі шляхамі.
Там пяма дзвярын-разлучпіц паміж іхнімі кубамі, сцспамі ііе зганьбаваны, як ііаранспы — бінтамі.
Да мянс падыдуць смела з арэоламі вякамі.
Пасярод Зямлі і Неба заспяваем землякамі.
Дзвсры ўсе мы спевам зрынем з іх цвікамі, з іх замкамі, быццам дзсці, з-за парогаў выйдуць людзі светлякамі ўчуць, як вылятаюць дзверы, падаючы мерцвякамі.
БЫВАЙ!
Бывай, зямля, дзе два гады я жыла, бы ў каляду якую, зямля салодкая пагляду, дзс смутку падала руку я,— цябе журботна пакідаю, хоць думала, што тут звякую.
Бывай, зямля, дзе пяць гадоў я жыла. іскрыся ж, блаславёны Правапс, празрысты ад алею, дзе пілігрымы б’юць паклоны, хоць сонца з ветрам шліфавалі мяне. што самацвет шалёны, я пакідаю бацьку-бераг, хоць даў мне голас шум ягоны.
Лігурыя — дзяўчо, мадопна, што ратавала ад бяссоішя, дзе соладка блукаць было мне даверыўшы спагадзе скроні,— была тваёй, ды пакідаю, а ты мая адна і сёння.
ЯЎРЭЙКА-ЭМІГРАНТКА
Ад вятроў заходпіх еду, буравесніка малю. Прыпыняюея, пытаю, каб далей ісці, не сплю! Мора — ўся мая гаспода, бо адрэзалі зямлю.
Так далёка засталіся звычкі, дамавік і дах, Рэйп і ліпы, дзе сяліўся роднай мовы гордьі птах. Я не падымаю мяту, бо заплачу, ўчуўшы пах.
Я нясу сваё дыханне, кроў сваю ў нязнаііы шлях.
За маёй спіной адна я, а другая там, на дне. Паляць памяць развітанні, і трывога ў грудзі тне.
Беспрытульная, ў паветры, у маёй зямлі, ў вяках я сціраюся, знікаю, як сляды бяды ў пясках.
Я штоміг багацце трачу, набываючы жуду, трачу вежу, і дуброву, і малепства смольны дух.
I рука мая гатова хлеб мясіць, насіць ваду, як забудуся, да мора голая адпа дайду!
ЗОЛАК
Сэрца раздзьмухваю, каб у яго ўвайшоў вадаспадам гарачым Сусвет світагіня, повы прыходзіць дзень, і ягоны прыход пакідае мяпе без дыханпя.
Новы мой дзень пяю, я пяю, нібы грот чакаппя. I за страчаную і набытую зноў я атрымліваю літасць вітапня, бедпая, атрымліваю, не даючы, покуль Гаргона начы, пераможаная, не растане.
ЗАХОД СОНЦА
Адчуваю, сэрца ад асалоды растае, нібы свечка, ў цслс: карціна алесм зпікае ў жылах, а прыход намаляваць не паспслі адчуваю, жыццё ад мяпс ўцякае моўчкі, з пяшчотай газелі.
ноч
Растаюць далёка горы, ціхне статак заблукалы, сонцу час вяртацца ў кузню: свст увесь уцёк памалу.
Сад сціраецца з пагляду, ахінуўся дом у стому, і хавае Кардыл’ера рык, і крык жывы, і строму.
Бокам забыццё абходзяць дзеці, апусціўшы вочы, і ўдваіх з табой, малыш мой, мы спускаемся да почы.
АПОПШЯЕ ДРЭВА
Гэта даўняя самота, што па спадчынс далі мне, працінае, як малапка, як даліну смутку, ліўні;
гэта тое, што сыходзіць ад ілба, ад ног гарачых; выспачка крыві, драбінка царства, што ашчадна трачу,
я вяртаю ўсё і ў рукі аддаю апошнім дрэвам — тамарынду а ці кедру, дыхаючы іх павевам.
А калі ў другім жыцці мне пе дадуць таго, што мела, мне патрэбен будзе гэты згустак цішыні нясмелай, каб прайсці па свеце бегам ці пранесціся ў лунанні, хай замест людскіх парогаў мне прытулкам дрэва стане.
Дам яму я ўсё, што мела, што не аддала пікому, край маўкліваму пакіну, край пакіпу гаваркому;
тую, што далі, самоту, што сабе дала, самоту, подаць, што плаціла боскай бліскавіцы ўсёй пяшчотай;
на i дай — гулыію пакіну з ветрам, з хмарай, з зараніцай, таямніцы, што пачула, дрыжучы, каля крыніцы.
Ай, калі мяне Архангел прыхінаў сапраўдны самы, апярэзваючы ўвішна вяслам кветак ды бальзамам!
Парадзілася ўжо, мусіць, дрэва тое, і павінна бсзыменнас пазпаць я, весці, як сляпога сына.
Часам падае на плечы свежасці цяжар зялёны, і вакол сябе тады я бачу круг ягонай кроны.
Ды яго лісцё, магчыма, сон акрыла мой, як лета, мёртвая пад ім спяваю і не ведаю пра гэта.
ЗАЎВАГІ
3 КНІГІ «ПЯШЧОТА» (1924)
Каляровы карагод
Л г а м е м п а н — у «Іліядзе» цар Мікенаў, правадыр грэчаскага войска ў Траянскай вайпе. Славіўся мужпасцю і багаццем, уладалюбствам і фанабэрыстасцю.
Карагод эквадорскай сейбы
Дэбора — у біблейскай міфалогіі прарочыца і суддзя, якая ўзпачаліла заваёву Палесціпы старажытпаяўрэйскімі плямёнамі. «Пераможпая песпя Дэборы» — адзіп з самых старажытпых помпікаў яўрэйскага эпасу.
Аргенцінскі карагод
М е с a п а т а м і я — тут маецца на ўвазс міжрэчча, якое ствараюць вялікія рэкі Парапа і Уругвай (паўіючны ўсход Аргенціны).
Дом
У Чылі хлеб названы народам «воблікам божым».
3 КНІГІ «ЛЕСАСЕКА» (1938)
Поўнач
А р л ь — фрапцузскі гарадок па рацэ Рона ў Правансе.
См ерць-дзяўчынка
H e м p a д — легендарпы цар Халдзеі.
Хлеб
...Аканкагуа, Пацкуара і Элькі —маюцца на ўвазе даліны гор Аканкагуа (6960 м.) і Элькі (3000 м., з высакагорпым возерам Какімба), абедзве ў Чылі, і мексіканская даліна з вядомым возерам Пацкуара (іпакш Мічаакан).
Ааксака — штат на ііоўдні Мексікі.
Санта Anna — рака ў Вепесуэле.
С а н т ’ я г a — тут: сталіца Чылі.
...з маім целам Сары адвечнай...— г. зн. настолькі духоўна старой, што можна зваць сябе біблейскім імем.
Кастыл’я — вялікая тэрыторыя Іспаніі.
Соль
С в. Л ю ц ы я — заступніца сляпых, а таксама бедпых швачак. Капапізаваітая ў 304 г. п. э. Яо дзепь — 13 спежпя (па каталіцкім калепдары).
...як Рахіль з Рэвекай...— як свякроў з пявесткаю, бо гэтыя біблейскія персанажы ў такой родпасці.
Вада
A г а р ы — у біблейскап міфалогіі паложніца Аўраама і маці яго сыпа Ісмаіла, родапачальпіка арабаў. Япа з сыпам была выгнапа ў пустэльшо.
Кардыл ера
М а м a О к л ё — дачка сонца, сястра і жопка Мапка Капака (па міфалогіі іпкаў).
Манка Капак — заснавалыіік Інкскай імперыі, горада Куска і дынастыі інкаў (XII ст.).
Аталанта — па аптычнай міфалогіі дачка цара Эскіраса, вядомая як лепшая бягуха. Абвясціла, што пойдзе замуж толькі за таго, хто пораможа яе ў бегу. Мужам стаў Гіпамен, унук Пасейдопа.
П е а п — гімн у гопар Апалона.
Сапта-Марта — спежпыя горы ў Калумбіі.
...мой праліў...— маецца па ўвазе Магеланаў праліў (Чылі).
Акапкагуа — самая высокая кропка Андаў (6959 м., Аргепціпа).
...дзетак Зеўса...— гэтак пазываюць рэкі Каўка і Магдалепа (Калумбія).
У а й п а Капак (пар. у 1525) — правадыр, які пашырыў Інкскую імперыю. Бацька Уаскара і Атауальпы.
КНІГІ ОНЛАЙН
