Запісы 40
Памер: 811с.
Мінск, Нью Йорк 2018
Lavon JUREVlC. “He who sees this inscription should ask God...”
The article is dedicated to the genre of epitaphs in the literature of Belarusan emigration.
Andrej BLINIEC. About Radaslau Astrouski’s birthplace
The article determines the birthplace of Radaslau Astrouski, President of the Belarusan Central Council, — the folwark of Zapolle, the Sluck Powiat (now — a part of the village of Miadzviedzicy, the Lachavicy Rajon [District], the Brest Voblasc [Region]).
The Future Book
Makar KRAUCOU. About Zylka and Duboiika
Publication of Makar Kraucous texts dedicated to the lives and creativities of poets Uladzimier Zylka and Uladzimier Duboiika.
“Belarusan cemeteries in the world” (album-directory)
Information on the project aimed at publishing an album-directory of Belarusan graveyards in the West.
Anniversaries
Lavon JUREVIC. 100 years of Fiodar Jankouski
Lavon Jurevic’s memoirs of his teacher — linguist Fiodar Jankouski (1918—1989) and Stanislau Stankievic’s article dedicated to Fiodar Jankouski.
Vitaut KIPEL. “The historical dictionary of the Belarusan language” and memoirs about Alena Kazimirauna Jurevic
Vitaut Kipel’s memoirs of Alena Kazimirauna Jurevic (1928—2006), linguist, teacher, member of the Belarusan Institute of Arts and Sciences.
Natalia HARDZIYENKA. The Council of Constance, or 70 years of restored Belarusan autocephaly
The article is dedicated to the restoration of the Belarusan Autocephalous Orthodox Church implemented by Belarusans in Germany in 1948.
The Emigration Studies section
at the 7th Congress of Researchers of Belarus
Natalia HARDZIYENKA. Influence of Canada’s immigration policy on the formation of waves of Belarusan emigration
The report is dedicated to the history of Canada’s immigration policy and its influence on Belarusan emigrants’ arrival in this country in the 19th — early 21st c.
Jerzy GRZYBOWSKI. Kastus Jezavitaii’s cultural-educational and public work in Latvia during the German occupation (1941— 1944)
The article is about different aspects of activities of the public figure and publisher Kastus Jezavitau, which were aimed at organizing Belarusan life in occupied Latvia.
Volha ZUBKO. Janka Hienijus and the Union of Ukrainian Doctors in Czechia (1922—1940) (work and everyday life)
The report is dedicated to the doctor and public figure Janka Hienijus (the husband of the poetess Larysa Hienijus) — between the wars he studied and worked in Prague and cooperated with Ukrainian organizations in this country.
Bookshelf
Zmicier MATVIEJCYK. Zyhmunt Miniejka’s memoirs
Review on the Belarusan translation of the book of the former insurgent and the national hero of Greece Zyhmunt Miniejka (Zygmunt Mineyko) “From The Taiga To The Acropolis: Memoirs of 1848—1866” (Minsk, 2017).
Siarhiej RUSIECKI. About Belarusan actors in a Russian book
Review of Belarusan materials in the Russian researcher Mikhail Bliznyuk’s book “World War II and Russian actors: under the occupation, in the Reich, in DP camps” (Moscow, 2018).
Alexander SLESARAL1. The new documentary collection on the church life of Belarusan emigration
Review of the collection of the creative heritage of the metropolitan of the Belarusan Autocephalous Orthodox Church Mikalaj (Macukievic) “In a prayer for Belarus. Works” (New York — Lublin — Warsaw, 2017).
Viktar SKARABAHATAL', Hanna KARZANIEUSKAJA, Kiryla NASAJEU, Ihar ALOLNIKAL. The First Collected Edition: anent the edition of Mikola Ravienski’s collected works (Minsk: Technology, 2005—2017)
Review of the first collected edition of the composer Mikola Ravienski, which includes his vocal, liturgical, and choral works, as well as works for the piano and processed Belarusan national folklore songs.
Cichan CARNIAKIEVlC. The main book compiled by the Belarusans abroad
Review of the book “Heritage: To the 135th anniversary of birth and the 75th anniversary of death of Janka Kupala” (Minsk, 2018), dedicated to the history of the preparation and edition of a collection of Kupala’s poetry in 1955 in Munich by Belarusan emigrants.
Cichan CARNIAKIEVlC. The poet who renamed “Miensk” into “Minsk”
Review of the book “Masiej Siadniou: Pro et contra” (Minsk, 2018), compiled by the New-York-based archivist Lavon Jurevic, dedicated to the Belarusan emigrant writer, longstanding head of the Belarusan Radio “Free Europe”.
The book in the “Zapisy”
Natalia HARDZIYENKA, Viacka STANKIEVlC. Maria Stankievic (1900—1983) and her book
Preface to the reprinted book of Maria Stankievic’s culinary recipes
Maria STANKIEVlC. Greatlithuanian (Byelorussian) Cookbook
Reprint of the only book of Belarusan culinary recipes printed in emigration (in New York in 1959).
Кніга ў “Запісах”
МАРЫЯ СТАНКЕВІЧ I ЯЕ КНІГА
Беларуская кухня як неад’емная частка штодзённасьці эмігрантаў да сёньня застаецца па-за спэцыяльнай увагай дасьледчыкаў. Хоць побач з мовай яна выступае ў якасьці аднаго з найбольш яскравых і трывалых нацыянальных маркераў. Набытыя ў дзяцінстве харчовыя ўпадабаньні перакрочвалі дзяржаўныя межы разам зь беларусамі й стваралі на чужыне грунт для адчуваньня супольнасьці з суродзічамі. Традыцыйныя беларускія дранікі й бабкі смакавалі на беларускіх мерапрыемствахуАўстраліі й Вялікабрытаніі, ЗШАй Канадзе. Ваўспамінах аўстралійскіх беларусак трывала прысутнічала цьверджаньне, што яны заўсёды “варылі сваё”, і гэткая сытуацыя была характэрная ня толькі для далёкай паўдзённай краіны1.
Вывучэньне эміграцыйнай кухні — справа працаёмкая, бо зьвязаная зь цяжкасьцю пошуку крыніцаў інфармацыі. Па-за запісанымі ў той ці іншы час адмысловымі ўспамінамі ды рэдкімі публікацыямі ў пэрыядычных выданьнях некаторых рэцэптаў, зьвесткі на гэтую тэму недзе знайсьці складана. Адмысловых зборнікаў рэцэптаў беларускіх страваў на Захадзе амаль не было.
Выключэньнем ёсьць дзьве кнігі (беларуская й ангельская вэрсіі), што пабачылі сьвет у ЗША. “Вялікалітоўская кухарка” (падзагаловак па-ангельску “Greatlithuanian (Byelorussian) Cookbook”) была выдадзеная ў Нью-Ёрку ў 1959 г. і складалася з 31 старонкі машынапісу. Пазьней, у 1972 г., выйшла другое пашыранае выданьне па-ангельску. Аўтаркай абедзьвюх кулінарных кніг была Марыя Станкевіч, чэшка паводле паходжаньня й жонка ведамага беларускага мовазнаўцы д-ра Янкі Станкевіча. Яе мэтай было пашырэньне веды пра беларускую кухню найперш сярод сем’яў беларускіх эмігрантаў на Захадзе, асабліва для прадстаўнікоў другога пакаленьня ды гэткіх, як і сама аўтарка, жонак беларусаў, што належалі да іншых нацыянальнасьцяў. Рэцэпты Марыя Станкевіч атрымала ад дасьведчаных беларускіх гаспадыняў-кухарак, што таксама апынуліся ў эміграцыі ў Амэрыцы.
Каб зразумець, якім чынам жанчына чэскага паходжаньня занялася ўкладаньнем і выданьнем “беларускай кухаркі” ў Амэрыцы, варта зьвярнуцца да біяграфіі аўтаркі.
1 Гардзіенка, Натальля. Беларусы ў Аўстраліі: Да гісторыі дыяспары. Мінск, 2004.
Марыя Станкевіч (дзявочае прозьвішча Новак) нарадзілася ў 1900 г. у Чэскім Бродзе, гарадку недалёка ад Прагі. У той час Чэхія была на працягу больш як двухсот гадоў у складзе Аўстрыйскай імпэрыі. Чэскае нацыянальнае адраджэньне пачалося ў канцы XVIII ст. праз увядзеньне чэскай мовы ў школах і паступова працягвалася й пашыралася на заснаваньне грамадзкіх установаў і палітычных партыяў. У пачатку XX ст. адбыліся агульныя выбары ў аўстрыйскі фэдэральны парлямэнт, у склад якога ўвайшлі й прадстаўнікі чэскага народу. Сярод апошніх быў і будучы першы прэзыдэнт Чэхаславаччыны, унівэрсытэцкі прафэсар Томаш Масарык. Развал імпэрыяў, у тым ліку й Аўстрыйскай, як вынік Першай сусьветнай вайны, даў магчымасьць чэхам і славакам абвесьціць незалежнасьць Чэхаславаччыны ў кастрычніку 1918 г. Месяцам пазьней чэхаславацкі парлямэнт абраў Томаша Масарыка прэзыдэнтам. Ягоныя добрыя сувязі з Амэрыкай далі магчымасьць для пяці чэскіх дзяўчын працягваць вышэйшую асьвету ў прэстыжным жаночым Vassar College ў штаце Нью-Ёрк. Сярод іх была й Марыя Новак. Атрымаўшы ў 1922 г. дыплём у сацыялёгіі, яна вярнулася ў Чэхаславаччыну.
Годам пазьней яна ўзяла ўдзел у Зьезьдзе славянскіх студэнтаў у Празе, дзе пазнаёмілася зь беларускім студэнтам Янкам Станкевічам. Той трапіў у Прагу, атрымаўшы стыпэндыю ад чэхаславацкага ўраду з ініцыятывы прэзыдэнта Масарыка, які здолеў арганізаваць працяг асьветы для славянскіх студэнтаў з былой Расейскай імпэрыі, сярод якіх былі й дзясяткі беларусаў. Зрабіўшы дактарат зь філялёгіі, Янка Станкевіч у 1926 г. вярнуўся ў Вільню, тады ўжо пад Польшчай, а Марыя паехала сьледам, далучылася да яго. Маладзёны ажаніліся ў віленскім касьцёле Сьв. Мікалая, дзе ў той час праходзілі беларускія службы. Ксёндз Адам Станкевіч, сваяк Янкі з родных Арлянятаў, даваў шлюб.
Марыля, як яе называў Янка, адразу ўключылася ў супольную беларускую дзейнасьць, рэдагуючы часопіс “Народ”, орган пазьнейшай Беларускай сялянскай партыі. Ад гэтай партыі зь Лідзкай акругі Станкевіч быў выбраны ў польскі сойм у 1928 г. Жонка засталася ў Вільні, бо ў сакавіку таго самага году нарадзіўся першы сын Юрка (хрышчаны як ЮрыЎсяслаў). У1930 г., калі сойм быўразагнаны, кароткая палітычная кар’ера Янкі Станкевіча скончылася. Ад таго часу ён пераважна займаўся навуковай і грамадзкай дзейнасьцю.
Сям’я пабольшылася, калі нарадзіліся наступныя два сыны: Вячка (Вячаслаў Ждан) у 1932 г. і Богуш (Багуслаў Леў) у 1938 г. У пачатку Другой сусьветнай вайны Янка Станкевіч, каб пазьбегчы арышту савецкімі ўладамі, пераехаў спачатку ў Коўна, а пазьней ў Варшаву, Менск і Прагу, дзе далучыўся да сям’і. Марыя зь дзецьмі правяла пад апекай сваякоў у чэскай сталіцы большую частку вайны. Пасьля капітуляцыі Нямеччыны сям’я апынулася ў лягеры Ды-Пі ў амэрыканскай зоне. Добра валодаючы ангельскай мовай, Марыя здолела атрымаць працу
ў міжнародных установах, а таксама выкладала ў Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу. I адначасова дапамагала фінансава ў выданьні дзьвюх кніжак аўтарства мужа — граматыкі беларускай мовы2 і зборніка папулярных песьняў3.
КНІГІ ОНЛАЙН
