222 альбомы беларускага року... і ня толькі
Вітаўт Мартыненка, Анатоль Мяльгуй
Выдавец: Медысонт
Памер: 448с.
Мінск 2006
Чароўная гармонія харавых сыіеваў удала спалучаецца з урачыстымі гукамі аргану, рамантычнасьцю клявэсыну (Вольга Паўлоўская). Прыймалі таксама ўдзел клярнэтыст Уладзімір Глускер, трубач Ігар Кабулашвілі. Музыкі здолелі ўзьяднаць у адзіную культуралягічную канцэпцыю й беларускія народныя мэлёдыі, і агульнаэўрапейскую спадчыну.
«Сьвята Божага нараджэньня, — пішуць укладальнікі альбому, — здаўна цесна перапляталася з шматлікімі народнымі звычаямі ды абрадамі, якія суправаджаліся адпаведнымі сьпевамі. Сьпевы ж на Божае Нараджэньне зьяўляюцца агульным избыткам ўсяго хрысьціянскага сьвету. Яшчэ ў Сярэднявеччы яны былі шырока распаўсюджаныя па ўсёй Эўропе. У Беларусі вядомыя з XVI стагодзьдзя.»
Сымптаматычна, што амаль усе творы, сабраныя ў альбоме «Сьвятая ноч» — беларускамоўныя. Нават набыткі апошняга часу, створаныя ва ўмовах імпэрскай або ідэалягічнай акупацыі Беларусі ў польскай або расейскай культурнай традыцыі, перакладзеныя на беларускую мову й вернутыя такім чынам у нацыянальны кантэкст краіны паходжаньня. Такі, напрыклад, тэкст невядомага аўтара XX стагодзьдзя «Ня мелі для Цябе месца» пададзены ў беларускім перакладзе Міколы Гракава, дзе згадваецца скарынаўская духовая традыцыя:
I лісы ўсе маюцъ норы,
А птушкі ўсе маюцъ гнёзды.
Ты ж прытуліўся ў пячоры, Бо мейсца болыи не знайшлося.
Геніяльная мэлёдыя гэтай песьні надзвычай тонка спалучаецца з такім тэкстам у бездакорны, лагодны для душы твор.
Зрэшты, надобны настрой мае, бадай, увесь альбом. I, хоць зьявілася ўжо шмат надобных праектаў, гэта ня зьменшыла жывога памкненьня душ да яго, бо сьвяты прыходзяць і адыходзяць у вечным руху жыцьця, а чаканьне чагосьці новага, неверагоднага застаецца з чалавекам да скону дзён.
Ва ўсе часы, нягледзячы на хуткаплынныя хвалі музычнае моды, альбому «Сьвятая ноч» знойдзецца ўтульнае месца ў вашай хаце. Тым больш, што гукарэжысэр Сяржук Юрынок апрацаваў тэхнічныя парамэтры гэтага аудыёвытвору паводле найдасканалейшых сучасных тэхналёгіяў сыстэмы DDD. Таму слухайце І, як пазначана ва ўступным слове выдаўцоў, — «вясёлых усім сьвятаў!». А сьвяты яшчэ будуць!
«Наша вера» №1, студзень, 2003, Менск, В.М.
НАРОДНЫ АЛЬБОМ
Канцэптуальны праект
М. Анемпадыстава
1997, Каўчзг/2000, Bulba
records/2003, БМАдгоир
Narodny Aibom
Вось яна, беларуская «нятленка»: лепшы альбом 1997 году (паводле тагачаснай «Рок-Каранацыі»), які выт-
рымаў пасьля таго шэраг выданьняў і ўсё застаецца найбольш папытовым айчынным музычным прадуктам.
А што такое «Народны альбом», які — давялося чуць аднойчы — клерк нейкае канцэртовае залі ў сваёй тэлефанічнай размове наіўна назваў «нейкім фальклёрным праектам»? Статыстычна дык усё проста: 27 трэкаў, 62 з паловай хвіліны музыкі, 26 разнастайных і рознастылёвых выканаўцаў, 6 моваў выкананьня (беларуская, расейская, польская, жыдоўская, нямецкая й трасянка). Але па сутнасьці тэта нефармальная гісторыя Беларусі, той, «которую мы потеряли». Згадайма:
У гады цяжкія, пад прыгнётам панскім,
Пад прыгнётам панскім танчылі, сьпявалі,
Свойскія каўбаскі півам запівалі.
Пад прыгнётам панскім дзетак завадзілі,
Пад прыгнётам панскім грамаце вучылі...
Ну а потым прыйшлі збавіцелі ды ад таго прыгнёту вызвалілі. Мінуў час, і напрыканцы XX стагодзьдзя тых бурлівых катаклізмаў вырасла пакаленьне новых Юзікаў-патрыётаў. Памятаеце?
Усім прывітаньне, завуць мяне Юзік.
Я хачу жыцъ у Савецкім Саюзе...
Я супрацъ прыгнёту паноў і падпанкаў,
Чакаю з надзеяй на рускія танкі.
Цікава, што сабраў (а часам і напісаў) усю гэтую ерась прадстаўнік рокпакаленьня, аўтар некаторых тэкстаў гурта «Бонда», вядомы мастак, аздабляльнік раньніх улісаўскіх альбомаў — дый самога «Народнага альбому» — Міхал Анемпадыстаў. Яго як аўтара ідэі ды канцэпцыі альбому якраз і
ўганаравала ў 1997 годзе нацыянальная Рок-Карона.
Мяркую, не апошнюю ролю ў посьпеху прадукта адыграла й прысутнасьць сярод тых 26 ягоных рэалізатараў сапраўдных культавых артыстаў Беларусі: «N.R.M.», «Kriwi», «Новае неба», «Ulis», А. Памідораў. Але ёсьць і болып глябальныя прычыны сапраўднага аўтарытэту.
Калі вам надарыцца паслухаць альбом, задайце сабе пытаньне: што можа параўнацца зь ім у трапнасьці музычнага зрэзу беларускага народнага жыцьця пэўнай эпохі? Тым болын, калі ўлічыць, што эпоха Miхалам Анемпадыставым абрана самая няпростая, калі на пачатку XX стагодзьдзя кароткія эпізоды беларускай незалежнасьці імкліва зьмяняліся рознымі акупацыйнымі рэжымамі (пры ўладзе ў нашай краіне то бальшавікі, то Палякі, то Немцы). Ці не адсюль і рознамоўе народных сьпеваў? Усё гэта не засталося па-за ўвагай люстэрка побытавага гарадзкога фальклёру. Вось такі незвычайны матэрыял дастаўся для інтэрпрэтацыі сучасным рок-зоркам.
Цікава: нягледзячы на такую трывалую заглыбленасьць у кантэкст альбому, у ягоную атмасфэру, многія песьні знайшлі свой самастойны лёс, сваё гіт-жыцьцё. Гэта й «Край ты мой, край», і «Простыя словы», і «Песьня кантрабандыста», і «Мой паляўнічы».
Дзіўна, але калярытны трэк «Надзенька» на трасянцы на працягу некалькіх выданьняў настойліва пазначаецца ў выкананьні таямнічага Inkognito, хоць у колах адмыслоўцаў сакрэт даўно ануляваны, і ўсе захапляюцца майстэрствам вакальнай драматурги былога ўдзельніка гурта
«Ліцьвіны» Міколы Труса. А само існаваньне такога пострэвалюцыйнага савецкага фальклёру магло б даць добрае падсілкаваньне сацыяляГічных дасьледваньняў аб лёсе народа, які стрываў выгнаньне сваёй інтэлектуальнай эліты, а потым дазволіў вынішчыць рэшту. НасталЫічныя й патрыятычныя песьні пачалі пісаць і ўзносіць тыя, хто хоць неяк мог зарыфмаваць «кеды/паўкеды», «ганарусь/ уся Русь», «магла/не змагла». Тэта рабілася клясыкай новага часу, і на гэтым выхоўваліся цэлыя пакаленьні.
Нягледзячы на шырокі розгалас, які атрымаў «Народны альбом» у прэсе, ніхто яшчэ не згадваў пра ягоныя жанрава-стылёвыя асаблівасьці. Хоць сярод стваральнікаў мы назвалі шмат славутых прадстаўнікоў розных стыляў року (ад Гранджу да рэпа), характэрных прыкметаў таго або штага стылю шукаць тут ня трэба. I перш за ўсё таму, што вытвор атрымаўся надзіва цэльным. Розныя музыкі працавалі нібыта ў адным калектыве. У выніку атрымаўся нейкі нечуваны раней сінтэз кабарэ, гарадзкога фальклёру, року, папсы ды рэпа. А што да жанру, дык «Народны альбом» — ня цыкль, не сюіта, ня зборнік гітоў і, пакуль яшчэ, ня м’юзыкал. Нешта накшталт «Карцінак з выставы» М. Мусаргскага, дзе асобныя мазкі й накіды ўтварылі адно цэлае. I называецца гэтае цэлае надзвычай трапна — Альбом. Ня фолькавы, але Народны.
«Студэнцкая думка» №12, сьнежань, 2000, Менск, В.М.
Я НАРАДЗІЎСЯ ТУТ
Канцэптуальны праект А. Сушы
2000, Boutique Kamila/2003, BMAgroup
На штогадовых нацыянальных «Рок-Каранацыях» гэтаму альбому пашанцавала двойчы: паводле вынікаў 2000 году ён аўтарытэтным журы быў прызнаны «Падзеяй году», а за 2001, калі выйшла ў сьвет другое выданьне, прад’юсэр Алесь Суша атрымаў «Галоўную Рок-Карону года». Але, ўлічваючы, што меркаваньні спэцыялістаў не заўсёды супадаюць з прыярытэтамі публікі, трэба яшчэ сказаць, што паводле рэйтынгу Менскага клюбу філяфаністых праект Алеся Сушы трывала вытрымлівае канкурэнцыю зь лепшымі фірмовымі выданьнямі. А гэта ж незалежная адзнака тых людзей, якія слухаюць музыку не ад выпадку да выпадку, а аддаюць гэтаму віду мастацтва значны кавалак вольнага часу.
Агулам, «Я нарадзіўся тут» — гэта тыповы прадукт папулярнай музыкі на мяжы рока, рэгей, эстрады й бардаўскай песьні. Адчуваеце, з чым ужо можна параўнаць усё гэта? Ну, зразумела, зь іншымі супольнымі пра-
ектамі, створанымі ўсё той жа музычна-мастацкай кагортай («N.R.M.», «Крыві», А. Памідораў): «Народны альбом», «Сьвяты вечар’2000» ды іншыя ўлюбёнцы публікі й «Рок-Каранацыяў». Толькі калі ў «Сьвятым вечары» да іх далучыўся гарадзенскі бард Віктар Шалкевіч, дык тут бардаўскую місыю выканаў новапалачанін Сяржук Сокалаў-Воюш, напісаўшы Геніяльны тэкст да незабыўнага беларускага эвэрГрына «Разьвітаньне з Радзімай» М. К. Агінскага.
Але ўсё гэта не азначае, што нехта знайпіоў халяўныя рэцэпты заваяваньня публікі ды бязьлітасна эксплюатуе іх з году ў год. У кожнага з гэтых альбомаў свае адметнасьці, свае крыніцы натхненьня. Адно варта дадаць: «Я нарадзіўся тут» ня мог зьявіцца зьнянацку, раптоўна. Гэта лягічны вынік творчага й сацыяльнага разьвіцьця тых беларускіх артыстаў і прад’юсэраў, якія здолелі трывала прасякнуцца Грунтоўным нацыянальным кантэкстам. Дык у чым жа незвычайнасьць і прывабная моц канкрэтна гэтага рэлізу?
Будучы фурор можна было прадбачыць, калі асобныя гіты альбому абкатваліся папярэдне то ў розных прэзэнтацыйных акцыях (сольныя й зборныя канцэрты), то ў праГрамах замежных беларускіх радыёстанцыяў таго часу («Radio Racyja», «Liberty», «Polonia», «Baltic waves»). Ну як было не зьвярнуць увагу на бліскучы кавэр славутай песьні «House Of Rising Sun» брытанскага гурта «Animals», куды гарманічна ўвайшло папуры з усіх тэкстаў будучага альбому — Купалы, Багдановіча, Геніюш, Арсеньневай!..
Рэч у тым, што кожны народ мае свой адметны культурны досьвед, які
сьведчыць і пра ягоны характар, і пра ўзровень разьвіцьця. А Беларусам нехта стварыў хлусьлівы вобраз уласнай непаўнавартаснасьці: маўляў, лапці, граблі ды фуфайка іхнія адметныя рысы, а што да культуры, дык нават сваёй мовы ня ведаюць, роднай песьні ня здолеюць засьпяваць у кампаніі.
«Я нарадзіўся тут» гаворыць пра іншае. Маладое рэп-рок-пакаленьне прыгадала й мужныя песьні барацьбы за волю Бацькаўшчыны («У гушчарах» Міколы Куліковіча на вершы Натальлі Арсеньневай, «Мы выйдзем шчыльнымі радамі» Ўладзіміра Тэраўскага на вершы Макара Краўцова, ён жа Касьцевіч), і шчырыя прызнаньні ў любові да роднага краю («Нёман» Нестара Сакалоўскага на словы Анатоля Астрэйкі, «Люблю наш край» Вячаслава Качанскага на вершы Канстанцыі Буйлы, «А ў бары, у бары» Ўладзіміра Тэраўскага на вершы Янкі Купалы), і славутыя беларускія мэлёдыі, прызнаныя ва ўсім сьвеце («Разьвітаньне з Радзімай» Міхала Клеафаса Агінскага, «Магутны Божа» Міколы Равенскага, «Зорачкі» Сяргея НовікаПяюна) ды сьмелым пераасэнсаваньнем у сучаснай стылістычнай манеры, вярнула сёньняшнім нашчадкам дух тых выдатных традыцыяў.