КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Юры Дракахруст радыё свабода Прысьвячаецца маім бацькам Аляксандру Дракахрусту і Дзіне Манаевай Юры Дракахруст акцэнты свабоды Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода Юры Дракахруст. АКЦЭНТЫ СВАБОДЫ. (Бібліятэка Свабоды. XXI стагодзьдзе). — Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода, 2009. — 430 с.: іл. Заснавальнік і каардынатар сэрыі Аляксандар Лукашук Мастацкі рэдактар Генадзь Мацур Рэдактар Кацярына Гарэлік Карэктар Настасься Мацяш Мастак Генадзь Мацур Гэтая кніга — зборнік выбраных перадачаў праграмы Беларускай службы Радыё Свабода «Праскі акцэнт», якія выйшлі ў этэр у 2001—2009. Парадоксы станаўленьня нацыі і дзяржаўнасьці, аўтарытарызм і змаганьне за дэмакратыю, геапалітыка і мараль — пытаньні «круглых сталоў», адказы на якія шукаюць вядомыя беларускія і замежныя экспэрты і палітыкі. © Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода, 2009 FOL ISBN 978-0-929849-28-7 Зьмест Свабода без акцэнту. А. Лукашук 9 СКРЫЖАВАНЬНІ БЕЛАРУСКАГА ШЛЯХУ Адраджэньне і народ: з намі ці бяз нас 12 Праект Адраджэньня: папярэдні дыягназ 12 Калі скончыцца Адраджэньне? 15 Рынкавыя стратэгіі promotion Адраджэньня 17 Як спалучыць Сапегу і Машэрава? 20 Ці павінныя ўлада і апазыцыя пайсьці насустрач адна адной дзеля абароны незалежнасьці? 22 Што можна дараваць і што трэба дараваць? 22 Дыялёг: выйсьце ці пастка? 26 Чым далей ад Расеі, тым лепш для... чаго? 30 Ацэнка вайны: нацыянальная ці ўнівэрсальная? 34 Праўда аб вайне: адна на ўсіх ці ў кожнага розная? 34 Ці была перамога ў вайне беларускай перамогай? 39 Праведнікі і справядлівая справа 43 Музыкі і Праляскоўскі: дылемы беларускага Фаўста 49 «Можа, вы ня грайце там...» 49 Мараль і творчасьць 51 Ці месца мастака — на барыкадзе? 54 Перамовы і іх наступствы 57 ЗА НАСТУПНЫМ ПАВАРОТАМ ШЛЯХУ Незалежнасьць Беларусі вачыма замежнікаў 62 Незалежнасьць — гэта 62 Ці магчымая расейскамоўная незалежная Беларусь? 65 Лукашэнка — гарант незалежнасьці ці «гарант» яе страты? 68 Беларусь паміж Эўропай і Расеяй 72 Сумесь турмы і дзіцячага садка 75 Супольны падмурак для асобнага дому? 75 Што будзе пасьля Лукашэнкі? 81 Ад любві да нянавісьці 87 Каму належыць спадчына БНР? 91 «Спадчына БНР належыць гісторыі?» 91 Для каго і чаму 25 сакавіка — ня сьвята? 93 Будучыня БНР 97 Лёс спадчыны Лукашэнкі 100 Што застанецца пасьля? 100 На чым трымаецца савецкасьць? 103 «Мы — не вар’яты, мы — дактары» 107 ВЫБАРЧЫЯ РОСТАНІ 3 чым прэтэндэнты на прэзыдэнцкую пасаду зьбіраюцца ісьці да выбарнікаў? 112 Тры самыя балючыя праблемы 112 Чым Вы лепшы за іншых? 113 Вера кандыдата і вера народу 116 Тры галоўныя памылкі апазыцыі 120 Хто Вашыя героі? 123 Магніты беларускай геапалітыкі 125 Ці зьявілася ў Беларусі альтэрнатыва Аляксандру Лукашэнку? 130 «Насьцяне вісіць партрэт Мілінкевіча» 130 А якая ў яго праграма? 134 Выбары і нацыянальная ідэя 138 Чаму Пазьняк зьняў сваю кандыдатуру? 143 Выбары: прэзыдэнцкія і геапалітычныя 144 Прэзыдэнцкія вьібары ў Беларусі: высновы і пэрспэктывы 148 Што стаіць за лічбамі ЦВК? 148 Грамадзтва і апазыцыя пасьля выбараў 152 Беларусь і сьвет пасьля выбараў 154 Палітычны далягляд у «вакне магчымасьцяў» 158 Ці адкрываюць умовы правядзеньня выбараў магчымасьці для апазыцыі? 158 Як лезьці ў «вакно магчымасьцяў»? 161 Прынцыпы ці інтарэсы? 169 Парлямэнцкія выбары і прызнаньне рэжыму Захадам 173 Выбарчая кампанія ня можалічыцца справядлівай 173 Чаго можна дасягнуць байкотам? 176 Ці прызнае выбары Захад? 179 «Беларусь апынулася перад выбарам» 182 ВУЛІЦА I ПЛОШЧА Ці маглі падзеі 19—25 сакавіка 2006 году скончыцца інакш? 186 Якімі былі альтэрнатывы? 186 «Міліцыя — з народам. А ня з вамі» 190 Розныя бакі «сьцяны каштоўнасьцяў» 198 «Памятаць, што дыктатуры руйнуюцца» 201 Ці ў памылках была справа? 201 Дэмакратычная меншасьць — гета? 204 Ці прызнала грамадзтва перамогу Лукашэнкі? 209 Ці існуе крызіс улады? 212 Ці можа апазыцыя прыняць правілы гульніўлады? 215 Год пасьля Плошчы 219 Ці прызнала грамадзтва перамогу Лукашэнкі? 219 Плошча: што гэта было? 222 Пралёг, рэпэтыцыя ці выпадковасьць? 228 Ці магчыма захаваць дух Плошчы? 231 Лёс Плошчы і лёс Майдану: адрозьненьні і падабенства 235 У нас свая незалежнасьць, у вас — свая 238 Хапун: звыклая рэакцыя ў нязвыклых абставінах 238 27 ліпеня — нічыё сьвята? 241 Адна Беларусь — дзьве незалежнасьці? 243 Замест 500 мільёнаў даляраў — перадвыбарчы плякат КПРФ 247 НА ЎСХОД АД ШЛЯХУ Вынікі «газавай вайны» лютага 2004 году 252 Чаму «Газпром» адключыў газ? 252 Чаму Менск урэшце саступіў? 255 «Газавая вайна» ў люстры грамадзкай думкі 257 Выбар Беларусі і выбар Расеі 260 Супярэчлівыя інтэграцыйныя настроі ў Беларусі, Расеі і ва Ўкраіне 266 3 кім хочуць аб’ядноўвацца беларусы і ўкраінцы? .... 266 Адметны шлях Расеі 270 Ад чаго залежаць інтэграцыйныя памкненьні? 271 «Шматвэктарная» інтэграцыя 274 Інтэграцыя на ўсходзе і захадзе Эўропы: падабенства і адрозьненьні 278 Ці пагражае незалежнасьці Беларусі цяперашні беларуска-расейскі газавы крызіс? 280 «Будзе катастрафічна цяжка» 280 Козыры Беларусі 284 Прапановы Эўразьвязу — уратаваньне ад крызісу? .. 289 «Вы ўсе ў адным чоўне» 295 Беларусь і Расея пасьля 2 сакавіка: якіх зьменаў можна чакаць у беларуска-расейскіх адносінах пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у Расеі? 297 Безь пераменаў? 297 Пат саюзнага будаўніцітва 300 Адносіны без братэрства 305 НА ЗАХАД АД ШЛЯХУ Беларуска-польскі канфлікт: перадумовы і пэрспэктывы 310 Наступ на Саюз палякаў: новая хваля 310 Канфлікт беларуска-польскі ці беларуска-эўразьвязаўскі? 314 Расея і беларуска-польскі канфлікт 319 Эўразьвяз і Беларусь пасьля беларускага рэфэрэндуму 2004 году 324 Эўрапейскі Эдып перад беларускім сьфінксам 324 Ці патрэбны эўрапейскі «Акт аб дэмакратыі ў Беларусі»? 328 Навошта Эўропе дэмакратызаваць Беларусь? 330 Эўропа як тэма прэзыдэнцкай кампаніі 2006 году 335 Якія наступствы будуць мець вынікі рэфэрэндумаў у Францыі і Галяндыі? 340 Злучаныя Штаты Эўропы ці Эўропа Айчынаў? 340 Дзе апынулася Эўропа пасьля рэфэрэндумаў у Францыі і Галяндыі? 343 Адзіная Эўропа ці Эўропа Realpolitik узору XIX стагодзьдзя? 345 «Польскі сантэхнік»: рэха пашырэньня Эўразьвязу ў 2004 годзе 346 Ці зачыняюцца дзьверы пашырэньня? 349 Веснавыя «замаразкі» 352 Чаму скончылася «адліга»? 352 Ці далучыцца Эўропа да амэрыканскіх санкцыяў? ....356 Чым вышэйшая цана на газ, тым больш свабоды? 358 Адносіны Захаду зь Беларусьсю: стандарты супраць геапалітыкі 362 Ці варта ўдзельнічаць у несправядлівых выбарах? .... 362 Шанцы нармалізацыі 366 Ці будзе Захад плаціць Беларусі? 372 Казулін і Мілінкевіч паміж Салянам і Лукашэнкам ...376 Збліжэньне Эўропы з афіцыйным Менскам — дабро ці зло? 376 Маральная палітыка ці палітычная мараль? 379 За што адказваюць палітыкі? 382 Партнэрства для Беларусі і грузінскія аўтаноміі 386 На доўгім шляху 389 Пра аўтара 391 Пра ўдзельнікаў 392 Паказьнік асобаў 416 Summary 425 Некалі я спытаўся Яна Новака-Езяраньскага, легендарнага калегу (падчас Другой усясьветнай вайны — бясстрашны сувязны ўраду Польшчы ў выгнаньні ў Лёндане і партызанкі на радзіме, потым — шматгадовы дырэктар Польскай службы Радыё Свабодная Эўропа), што б ён — са сваім досьведам працы падчас надзвычайнага становішча і Салідарнасьці, палітычных забойстваў і інтэрнаваньня тысячаў актывістаў, агоніі камуністычнага рэжыму і першага кампрамісу ўлады і апазыцыі, вызваленьня сваёй краіны ад імпэрскай удушкі з усходу і адкрыцьця сакрэтных архіваў — параіў Беларускай Свабодзе? «“Круглыя сталы”, — адказаў ён. — Рабіце гутаркі за круглым сталом, на любыя тэмы, зь левымі, правымі, з уладай, з апазыцыяй, з тымі, хто за рынкавую эканоміку і хто супраць яе, хто сьніць сны аб эсэсэсэрыі і хто ненавідзіць імпэрыю. Бо сам жанр “круглага стала” — часам большы ўрок дэмакратыі, чым самыя аналітычныя аргумэнты і гарачыя клятвы ў вернасьці ёй...» Першая перадача «Праскі акцэнт» выйшла ў этэр у першую нядзелю пасьля пераезду Радыё Свабода зь Мюнхэну Ў Прагу ў траўні 1995 году. 3 таго часу сотні беларускіх палітыкаў і пісьменьнікаў, палітвязьняў і прадстаўнікоў улады, удзельнікаў падзеяў і экспэртаў з Амэрыкі і Украіны, Нямеччыны і Расеі, Літвы і Канады штотыдня спрачаліся і шукалі адказы на пытаньні Радыё Свабода. Юры Дракахруст, які правёў большасьць «Акцэнтаў» з Прагі, кажа, што сама гутарка, якімі б ні былі складанымі пытаньні і аўтарытэтнымі госьці, — ня самае цяжкае. Бо вядоўца праводзіць гадзіны на тэлефоне, каб знайсьці суразмоўцаў, акрэсьліць праблему, узгадніць прымальны для ўсіх час запісу, і калі ўсё быццам дамоўленае — у людзей мяняюцца пляны, іх могуць арыштаваць ці яны могуць забыцца, раптам сядае батарэйка мабільнага тэлефона ці здараецца нешта, што вымагае тэрмінова зьмяніць тэму і шукаць іншых удзельнікаў. Юры памыляецца. Ня толькі таму, што перадача ні разу не сарвалася. Але і таму, што вядоўца перш за ўсё — інтэлектуальны лідэр дыскусіі і аб’ектыўны рэфэры, зацікаўлены ўдзельнік і талерантны гаспадар, крыху актор і заўсёды рэжысэр радыёспэктаклю. I калі спэктакль удаецца, тады паўгадзіны спрэчак пралятаюць як адна хвіліна. I дзякуй інтэрнэту — там заўсёды ёсьць месца для аргумэнтаў і фактаў, якія не ўпісаліся ў жорсткі фармат этэру. Гэтыя перадачы маглі б скласьці ўжо некалькі важкіх тамоў. Дагэтуль пад імем аўтара ў бібліятэчных каталёгах зарэгістраванатолькі адно выданьне: «Лякальна-глябальны нормавы прынцып для палёў альгебраічных лічбаў». (Так называлася дысэртацыя маладога кандыдата матэматычных навук, будучага журналіста і аналітыка, аднаго з заснавальнікаў «Мартыралёгу Беларусі» і БНФ, ад 2000 году — супрацоўніка Свабоды.) Гутаркі, адабраныя аўтарам для выданьня, адбыліся ў 2001—2009 гадох. Але гэтая кніга —■ не пра мінулае, бо калі б усе адказы можна было адшукаць у мінулым, дык сьветам кіравалі б гісторыкі і бібліятэкары. Ня ўсе аргумэнты суразмоўцаў Юр’я Дракахруста вытрымалі б праверку строгім матэматычным аналізам. Але яны вытрымліваюць выпрабаваньне жанрам. Дыскусія — гэта мова дэмакратыі, якую скалечанае дзесяцігодзьдзямі несвабоды грамадзтва вучыць як замежную, шукаючы і блытаючы словы, не разумеючы іх сэнсаў, успрымаючы іншы пункт гледзішча як здраду, a апанэнта — як ворага. Гісторыя дый сучаснасьць таксама сьведчаць, што гэтую мову спрабуюць імітаваць і выкарыстоўваць для цалкам супрацьлеглых мэтаў.