КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
I таму я яшчэ раз прашу нашых музыкаў падумаць пра адказнасьць, і ня толькі перад сваёй творчасьцю, а перад сьветам, які яны стварылі, і перад тымі, каго яны ў гэты сьвет завабілі. Трагедыя ў тым, што яны самі гэты сьвет могуць і разбурыць. Перамовы і іх наступствы Дракахруст: Лявон, ці разумелі Вы рызыку тых калі не абяцаньняў, то згодаў, якія Вы далі падчас гутаркі з Праляскоўскім? Каб не выглядаць тут усязнайкам і настаўнікам маралі, прыгадаю ўласны досьвед, калі я распавёў тэлеканалу АНТ свае меркаваньні наконт найноўшай гісторыі, іх потым належным чынам прэпаравалі і падалі мяне ў этэры апалягетам Лукашэнкі. Вы, пэўна, чалавек болын разумны за мяне, але ці не баіцеся Вы, што прапановы Праляскоўскага — пастка, у якую Вас злавілі? Вольскі: Я яшчэ раз паўтараю — нічога кардынальна ня зьменіцца. Мы рыхтаваліся да горшага, мы чакалі, што мы прыйдзем — і нам прапануюць нешта ў абмен на нешта. Нічога не было, проста музыкі выказвалі свае шматгадовыя крыўды, хтосьці падрыхтаваў свае прамовы, як Алег Хаменка. Болын слухалі нас, чым мы слухалі нашых апанэнтаў ад улады. Я б яшчэ хацеў сказаць, што мне вельмі баліць, што ў апошнія гады ў Беларусі склалася сытуацыя, блізкая да застою. Няма бліскучых культурніцкіх і палітычных падзеяў, усе прызвычайваюцца да status quo, да таго, што ёсьць апазыцыя, такая, якая ёсьць, ёсьць улада, такая, якая ёсьць, ёсьць музыкі — чыстыя і сьветлыя, сумленьне нацыі. Можа, лёсам так наканавана гэтае расхістаць. I рэакцыя на апошнія падзеі, у тым ліку і ў інтэрнэце, сьведчыць пра тое, што нешта мяняецца. Дракахруст: Мікалай, Вы намалявалі такую цікавую схему: мастакі зьбіраюцца, фармулююць патрабаваньні, даручаюць весыді перамовы палітыку, той ідзе да Праляскоўскага па дыялёг (калі той яго прыме, дарэчы). Але ж мастакі — людзі індывідуалістычныя, у кожнага свае патрабаваньні. Дзесьці з пачатку гэтага году ідзе гутарка пра нейкія перамовы, Мілінкевіч яшчэ ў лютым 2007 году пісаў ліст Лукашэнку, дарэчы, таксама ні з кім сваю ініцыятыву не ўзгадняючы. А музыкі правялі свае перамовы, пайшлі на нейкія кампрамісы. Ну і што? Можа, тут і няма ніякай праблемы? Халезін: Дыялёг павінныя весьці палітыкі. Іх праца, іх прафэсія — гэта пошук кампрамісу. Hi Лявон не палітык, ні я не палітык. У мяне ўзьнікае першае жаданьне: узяць дубіну і даць па галаве. I ў яго таксама. Таму мы ня можам весьці ніякіх перамоваў. Я ведаю, што калі зьбяруцца артысты, музыкі, мастакі, літаратары, нашыя патрабаваньні абмяжуюцца літаральна пяцьцю пунктамі: першае — вызваліць палітзьняволеных, а астатнія будуць спэцыяльныя — скасаваць «чорныя сьпісы», адкрыць пляцоўкі для працы і гэтак далей. Я не кажу пра тое, што гэты палітык павінен ісьці да Праляскоўскага. Ён мусіць рэпрэзэнтаваць нас у той групе, якая будзе весьці перамовы з уладай. Я мяркую, што там будуць і нейкія прафсаюзы, і грамадзкія арганізацыі. У такім паходзе музыкаў да адміністрацыі будзе пазытыў. Я ведаю Лявона з канца 1980-х гадоў, я ведаю, як ён ставіцца да ўлады, ведаю, хто ён, нас нават арыштоўвалі разам. Ня трэба так псаваць рэпутацыю, якая набывалася дзесяцігодзьдзямі. Вольскі: Чаму ж тады тры гады ніводны палітык, ніводная ініцыятыўная група не заняліся тым, што было балючым для значнай часткі насельніцтва — забаронай вялікіх нармальных канцэртаў? Усе гэта прынялі чамусьці як дадзенасьць. Халезін: Гэта нашая віна. Мы не сабраліся разам і не «задушылі» нашых палітыкаў, каб яны нашы правы абаранялі. Дракахруст: Мікалай, улада мае вельмі шмат недахопаў, але яна, я б сказаў, прагматычная. Яна можа і будзе весьці перамовы толькі з тымі людзьмі, якія ўяўляюць сабой пэўную сілу — палітычную, духоўную ці яшчэ якую. Гэтых музыкаў запрасілі, бо палічылі, што яны штосьці сабой уяўляюць. I таму лепш зь імі дамовіцца. Магчыма, абдурыўшы пры гэтым, але дамовіцца. Нейкі палітык — пасярэднік, якога Вы прапаноўваеце, — а хто ён такі для ўлады? Навошта наагул зь ім размаўляць? Халезін: Ён — прадстаўнік контракультуры. Паглядзіце на апошнія падзеі ў краіне. Адзін дэпутат «палаткі» кажа: «Давайце правядзем дыялёг з моладзевымі арганізацыямі». Радзькоў, які ачоліў «Белую Русь», кажа: «Я гатовы размаўляць з прадстаўнікамі апазыцыі». Прыехаў намесьнік міністра замежных справаў Нямеччыны і кажа: «У вас павінен быць дыялёг унутры краіны». Гэта новы трэнд, да яго трэба ставіцца па-сучаснаму. Улада слабее, а мы мацнеем. I я нязгодны зь Лявонам, што ў нас нічога не адбываецца. Я бачу новыя літаратурныя праекты ў інтэрнэце, я бачу новыя музычныя групы, ёсьць «Свабодны тэатар», ёсьць мастакі. Людзі працуюць, але яны ня могуць цяпер раскрыцца. Акудовіч: У пэўным сэнсе я зь Міколам згодны. Я таксама лічу, што дыялёг патрэбны. У нас адна краіна, адзін народ, фармуецца нацыя. I мы раней ці пазьней усе бар’еры, якія нас падзяляюць, мусім пераадолець і злучыцца ў нешта цэлае. Чым варыянт Мікалая добры, што ў такой сытуацыі мастакі, творцы, якія маюць у сваёй публіцы і наагул у краіне пэўны імідж, застануцца зь ім. A кожная пэрсанальная сустрэча мастака з уладай самнасам, ці зь нейкай групай, заўсёды будзе ставіць мастака ў вельмі складанае становішча. Рэч ня ў тым, што непатрэбныя перамовы. Рэч у тым, што гэтыя перамовы не павінныя выглядаць як здача мастаком сваёй пазыцыі. ЗАНАСТУПНЫМ ПАВАРОТАМ ШЛЯХУ 62 Незалежнасьць Беларусі вачыма замежнікаў Ці адбылася беларуская незалежнасьць, альбо яна застаецца ўяўнай і хісткай? Ці ёсьць расейскамоўнасьць многіх беларусаў пагрозай беларускай незалежнасьці? Ці стане Беларусь перад выбарам паміжЭўразьвязам і Расеяй? 21 сакавіка 2004 Удзел ьнікі: Лаўрас Бялініс, Агата Вяжбоўска-Мязга, Леанід Радзіхоўскі, Вячаслаў Пяхоўшэк Незалежнасьць — гэта... Дракахруст: Незалежная Беларуская Народная Рэспубліка,-абвешчаная 25 сакавіка 1918 году, праіснавала некалькі месяцаў і была ліквідаваная войскамі савецкай Расеі. Незалежная Рэспубліка Беларусь, абвешчаная ў 1991 годзе, існуе дагэтуль. Наколькі сталай, устойлівай выглядае цяперашняя беларуская незалежнасьць, беларуская дзяржаўнасьць? Зададзім гэтае пытаньне аналітыкам, адмыслоўцам з суседніх краінаў. Суседзкае вока, як падказвае жыцьцёвы досьвед, бачыць нават вастрэй, глыбей, чым сваё. Такім чынам, ці адбылася беларуская незалежнасьць, альбо яна дагэтуль выглядае ўяўнай і хісткай? Бялініс: Я мяркую, што незалежнасьць Беларусі ўсё ж адбылася. Але трэба падкрэсьліць, што яна надзвычай хісткая, бо ёсьць шмат эканамічных, сацыяльных і палітычных фактараў, якія супрацьдзейнічаюць умацаваньню гэтай незалежнасьці. У палітычным сэнсе — гэта, зразумела, рэжым, які стварае магчымасьць хутка і эфэктыўна ўцягнуць Беларусь у сфэру ўплыву Расеі. У эканамічным — гэта няздольнасьць вырашыць праблемы, створаныя яшчэ за Савецкім Саюзам. Я маю на ўвазе эканамічную залежнасьць ад Расеі ў базавых галінах эканомікі. У сацыяльным сэнсе — гэта нястача грамадзянскай сьвядомасьці. Я мяркую, што незалежнасьць пры гэткай нізкай грамадзянскай сьвядомасьці можа вельмі хутка памяняцца на імкненьне далучыцца да суседняй дзяржавы, прычым ня ў якасьці саюзнай дзяржавы, а проста стаць складнікам Расейскай Фэдэрацыі. Дракахруст: Пра тое, як яна ўпэўнілася ў беларускай незалежнасьці, распавядае супрацоўніца Польскага цэнтру ўсходніх дасьледаваньняў Агата Вяжбоўска-Мязга. Вяжбоўска-Мязга: Што тычыцца беларускай дзяржаўнасьці, то тут, напэўна, ёсьць посьпехі. Калі я пачынала езьдзіць у Беларусь у 1996 годзе, шмат хто ў Польшчы пытаў у мяне: «Што гэта за дзяржава?» I мы наагул мала ведалі пра краіну-суседку. Цяпер я бачу, што погляд на Беларусь іншы — ніхто не глядзіць на беларусаў як на расейцаў, усе ведаюць, што гэта беларусы. Я лічу посьпехам тое, што калі я цяпер размаўляю зь беларускімі чыноўнікамі, то хаця яны часьцей і не беларускамоўныя, але гавораць мне: «Мы — беларусы, мы — беларускія чыноўнікі». Гэта ўжо штосьці значыць. Яны зьвязваюць свой лёс зь беларускай дзяржаўнасьцю. Дракахруст: Пытаньне пра незалежнасьць Беларусі амаль заўсёды ёсьць пытаньнем незалежнасьці ад Расеі. Ці адбылася гэтая незалежнасьць? Радзіхоўскі: Мне цяжка меркаваць, бо ўсе праблемы Беларусі ў вачох чалавека збоку, на жаль, цалкам заслоненыя моцнай постацьцю Лукашэнкі. I ўсё зводзіцца да яго капрызаў, да яго выступаў, да яго сяброўства з Расеяй і з Эўропай, да яго варожасьці да Расеі і Эўропы. Тое, што Лукашэнка адбыўся як незалежны палітычны дзеяч і парушальнік спакою і ў Расеі, і ў Эўропе — гэта факт. А вось у якой ступені за яго сьпінай адбылася дзяржава, мне ацаніць цяжка. Хаця я мяркую, што гэтае пытаньне наагул штучнае. У сучасным сьвеце, а тым болей у Эўропе, калі дзяржава фармальна абвешчаная незалежнай, яна такой і застанецца. Ніякіх варыянтаў зваротнага аншлюсу няма і ня будзе ніколі, з Лукашэнкам ці безь яго. У якой ступені незалежная вашая эканоміка? На гэты конт існуюць розныя ацэнкі. У якой ступені незалежная вашая палітычная кляса? На першы погляд яна цалкам расьціснутая Лукашэнкам і знаходзіцца пад ягоным ботам. Дракахруст: I нарэшце пра беларускую незалежнасьць з краіны, якая таксама шукае свой шлях і месца ў сьвеце. Пяхоўшэк: Я б сказаў, што па вялікім рахунку незалежнасьць Беларусі адбылася. Ёсьць асаблівасьці гэтага працэсу ў кожнай з постсавецкіх краінаў. Магчыма, у Беларусі гэты шлях да незалежнасьці — адзін з самых цяжкіх. Пры тым, што асыміляцыя Беларусі ў Савецкім Саюзе была надзвычай глыбокай, больш глыбокай, чым нават Украіны. 13 гадоў незалежнасьці — вялікі падарунак лёсу для Беларусі. За гэтыя гады ўмацавалася нацыянальная сьвядомасьць, зьмянілася пакаленьне, у тым ліку і ў палітыцы. 3 гледзішча разьвіцьця, генэзісу гэтага працэсу мне здаецца, што на нейкім базавым, культурным узроўні нацыянальная незалежнасьць Беларусі істотна прасунулася ў пазытыўны бок. Дракахруст: Спадар Пяхоўшэк, перасьцярогі наконт страты беларускай незалежнасьці — гэта «страшылкі» ці такая пагроза рэальная? Пяхоўшэк: Аб’ектыўна кажучы, гэта ўзровень рэальнай пагрозы. Рэальнай таму, што важкім застаецца суб’ектыўны фактар у беларускай палітыцы. «Цар» Лукашэнка добры ці злы, ён туды паверне ці сюды. Чым менш дэмакратычна ён паводзіцца ўнутры сваёй краіны, тым мацнейшы ціск Захаду, a выціснуць Беларусь з Захаду можна толькі на Ўсход. I гэты працэс ня надта спрыяе ўсталяваньню беларускай незалежнасьці. Шмат таксама залежыць ад суб’ектыўнага фактару, зьвязанага з паводзінамі Пуціна. Ці хоча ён мець Беларусь як прыдатак, ці для аднаўленьня імпэрскай велічы расейцаў трэба фармальнае далучэньне Беларусі? А калі так, дык на якім этапе? Тут дзейнічае шмат фактараў, і гэта ўражвае, a то і палохае.