КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
* У 2005 г. Вольга Іпатава паставіла свой подпіс пад дэклярацыяй руху «Воля народу», які спрабаваў ствараць Аляксандар Казулін. Аднак пасьля таго, як гэтая перадача выйшла ў этэр, яна зьвярнулася на Радыё Свабода з тлумачэньнем, што не зьяўляецца прыхільніцай Аляксандра Казуліна, а падтрымлівае кандыдатуру Аляксандра Мілінкевіча. мяне разам з гэтым сьцягам лунала душа. Як толькі яго памянялі, я там ні разу не сядзеў, не паліў і нікўды не ўзьляцеў. На он-лайн-канфэрэнцыі на «Свабодзе» ў Зянона Пазьняка спыталіся, што б ён зрабіў найперш, калі б стаў прэзыдэнтам. Ён адказаў, што адразу б памяняў нацыянальную сымболіку. Палітычна і эканамічна нібыта ня з гэтага трэба пачынаць, але вось тут я цалкам на яго баку. Калі гэтага няма, то я не разумею, дзеля чаго ўсё астатняе. Лукашэнка на сёньня стаў найперш перашкодай у духоўным жыцьці краіны. Як бы яна разьвівалася эканамічна, калі б быў ня ён, а нехта іншы? Думаю, што прыкладна гэтак жа, можа, крыху больш рынкава. Але пры любым іншым прэзыдэнту ў нас бы было іншае духоўнае жыцьцё. У гэтым і праблема. Акудовіч: Мой любімы паэт, дарагі мне сябра Ўладзімер Някляеў трошкі ня так зразумеў маю рэпліку. Я ня менш за яго і за каго заўгодна заангажаваны і ў нашую сымболіку і ў беларускасьць. Я казаў, што калі людзі выходзілі масава на вуліцы, яны выходзілі не як мы зь Някляевым — пад пэўны сьцяг, яны выходзілі, бо была энэргетыка і патрэба пераменаў. Дракахруст: Спадар Валянцін, у знакамітым эсэ «Бяз нас» Вы з горыччу апісалі глыбокую ізаляцыю нацыянальнай інтэлігенцыі. Дык чаму ж урэшце на альтэрнатыўным баку лідэрамі аказваюцца людзі ўсё ж такі нацыянальна сьвядомыя? Акудовіч: Мала хто заўважае, што за 15 гадоў незалежнасьці беларусы ўжо амаль аформіліся як нацыя. А не заўважаюць гэтага найперш таму, што шлях нацыятварэньня бачыўся і бачыцца многім зусім іншым — менавіта этна-лінгвістычным, праз ахопліваньне ўсяго грамадзтва ўласнай гісторыяй, нацыянальнай культурай, беларускай мовай і да Taro падобным. Аднак атрымалася ўсё зусім інакш. Беларусы неўпрыкмет для сябе пачынаюць гуртавацца ў нацыю на сацыяльных падставах — гэта значыць, свая дзяржава, свае законы, свой дзяржаўны лад і гэтак далей. Але з чаго тады нават у нацыянальна неангажаваных палітычных лідэраў відавочна бачны акцэнт на ўласна нацыянальнае, як у спадара Казуліна? Рэч у тым, што нацыянальна сфармаваны чалавек, на якіх бы падставах ён ні фармаваўся, пачынае разумець значэньне ўнівэрсальных каштоўнасьцяў. A значыць, ён пакрысе ўсьведамляе, што ўласна беларускае, якім бы маргінальным сёньня яно ні было, — адна з тых унівэрсальных каштоўнасьцяў, якая нябачна зьвязвае нашу краіну ў адно цэлае. БеларускаСьць сёньня знаходзіцца ў маргінальным стане, але гэта — цэнтрапалеглая маргіналія. Вымі яе цалкам — і ўсё пасыплецца. I таму чуйныя, разумныя людзі, як у выпадку з Казуліным, першае, што робяць, калі самі не зьяўляюцца ўнутры нацыянальнымі ў пляне ўласна беларускага, — агароджваюць сябе людзьмі выразна нацыянальна заангажаванымі, як Іпатава, Някляеў. Дракахруст: Спадарыня Сьвятлана, ізноў жа вяртаюся да Вашай палемікі з Генадзем Бураўкіным у «Праскім акцэнце». Вы тады казалі, што нацыянальна арыентаваная інтэлігенцыя — гэта такія летуценьнікі, іх сьвет — гэта вузенькая прастора каля рэдакцыяў «Нашай Нівы» і «ARCHE», а вакол жыве зусім іншае грамадзтва, чужое гэтым ідэям. Але цяпер Вы самі адзначаеце, што на вастрыні чаканьняў апынуўся Мілінкевіч — чалавек менавіта такіх ідэяў. Чаму? Алексіевіч: He зусім дакладна перададзены сэнс таго, што я хацела сказаць раней. Я не казала, што ёсьць шчырыя беларусы вакол «ARCHE», «Нашай Нівы», вакол лідэраў такіх, як Акудовіч. Я казала, што большая частка Беларусі яшчэ гаворыць па-расейску. Рэч ня ў мове ці ня толькі ў мове. Ня важна, на якой мове адбываецца высьпяваньне нацыі, высьпяваньне наагул чалавечай сьвядомасьці, роўнай той, што існуе ў сьвеце. I калі размова ішла пра трансьляцію зь Нямеччыны, я сапраўды лічу, што вельмі разумнае рашэньне, каб яна была на расейскай мове, бо да выбараў засталося няшмат часу (высьветлілася, што яго яшчэ менш), і давайце заангажуем расейскамоўную частку людзей. Што тычыцца нацыі, то яна сапраўды відавочна зьбіраецца, і гэта адбываецца ня толькі паводле ўнутраных, але і паводле зьнешніх прычынаў. Іншага стрыжня, акрамя нацыянальнага, на сёньняшні момант разьвіцьця чалавецтва няма. Я б не сказала, што гэта маргінальная інтэлігенцыя і што гэтыя каштоўнасьці маргінальныя. Мы ўжо прызвычаіліся так думаць і прыніжацца. Яны яшчэ не артыкуляваныя і адбываюцца на падсьвядомым узроўні. Адзін нямецкі філёзаф казаў, што ёсьць ананімныя хрысьціяне — людзі, якія ня ведаюць, што яны хрысьціяне. У нас краіна беларусаў, якія ня ведаюць, што яны беларусы. Я гэта магу сказаць і пра сябе. Дзяржаўная ўлада закрытая ад сьвету, сьвет не прымае яе, але людзі езьдзяць, глядзяць. Хай сабе яны цягаюць скрыні з харчамі ці рэчамі, якія прадаюць, але яны бачаць, які велізарны сьвет. I яны бачаць, што гэты сьвет сёньня мае праблемы, і яны вырашаюцца праз асэнсаваньне чалавека, хто ён ёсьць: італьянец — гэта італьянец, француз — гэта француз, паляк — гэта паляк. Людзі бачаць, што войны, якія ідуць сёньня і якія часам называюць тэрарызмам, зьвязаныя з глыбокімі нацыянальнымі праблемамі. Усходні сьвет ня хоча жыць, як амэрыканцы ці эўрапейцы, ён ня хоча жыць на такіх хуткасьцях і так хутка губляць каштоўнасьці. У нас — страх выжываньня, а там — страх страты сябе, страты свайго сьвету. I за што чалавек можа ўхапіцца? У экзыстэнцыяльным сэнсе — за дом, але калі ён выходзіць зь яго, ён можа ўхапіцца за нейкую супольнасьць. Бяз гэтай кропкі ён будзе ці камфортнай жывёлай, ці страчанай пясчынкай. Іншага шляху няма. Дракахруст: Спадарыня Сьвятлана, Вы кажаце, што ёсьць вялікая колькасьць беларусаў, якія гавораць па-расейску. Дык чаму ў выніку спантаннай канкурэнцыі ў апазыцыйным лягеры на першыя месцы выйшлі людзі, адзін зь якіх сам гаворыць пабеларуску, а другі, калі сам і не гаворыць, то атачае сябе людзьмі з гэтага кола? Алексіевіч: Людзі, якія выяжджаюць — я шмат бачыла па сьвеце беларусаў, расейцаў, украінцаў, — ад’яжджаюць касмапалітамі. Але потым у іх зьяўляюцца ці самавары, ці слуцкі пояс — чалавек хоча за нешта зачапіцца, асэнсаваць, хто ён. Мы гойсалі па постсавецкай прасторы, як ніводная нацыя, мы былі нічыйнымі. Але глядзім — там жывуць украінцы, там малдаване, там расейцы. А хто мы? Іншай энэргетыкі няма. Валянцін слушна сказаў, што можна пачуць энэргетыку прасторы сьвету, толькі калі ты на нечым стаіш. I нягледзячы на тое, што нацыянальнае не артыкулюецца ўладай, не артыкулюецца культурай, якая сёньня расьцярушаная, людзі артыкулююць яго на падсьвядомым узроўні. Людзі разумнейшыя і за пісьменьнікаў, і за палітыкаў. Нашае грамадзтва разумнейшае за нашую ўладу і нашую культуру. Чаму Пазьняк зьняў сваю кандыдатуру? Дракахруст: Зьвернемся да прадстаўнікоў культуры. Я папрашу сказаць, як вы ацэньваеце тое, што ініцыятыўная група Зянона Пазьняка адмовілася здаваць подпісы ў ЦВК. Гэта азначае, што кіраўнік КХП БНФ спыніў змаганьне за пасаду прэзыдэнта. Акудовіч: Па-першае, гэтага ўсе чакалі, усе ведалі, што так яно і будзе. Відавочна, што ў БНФ цяпер вельмі малы рэсурс у самых розных плашчынях, тым больш калі нацыянальна заангажаваныя атрымалі менш радыкальнага лідэра — Мілінкевіча. Тое, што здарылася, павіннае было здарыцца, а, па-другое, гэта і да лепшага. Алексіевіч: Я нават зьдзіўленая такому цьвярозаму рашэньню. Я ня ведаю, якімі матывамі ён кіраваўся, але для мяне гэта быў нейкі знак, што надышоў час новых інтэлектуальных выклікаў у грамадзтве, і нацыянальная ідэя са стадыі рамантыкі пераходзіць у стадыю рэалізацыі. Спатрэбіўся новы лідэр, які захоўвае мяккую беларускую мэнтальнасьць і, у той жа час, дастаткова канкрэтны ў сваім бачаньні краіны. Адзінае, што мяне засмучае, і я мяркую, што яно засмуціць значную частку нашага грамадзтва, — гэта тое, што Мілінкевіч — палітык польскага тыпу, а з гэтым зьвязаныя гістарычныя крыўды і складанасьці. Я баюся, што «польскі тып» у пэўнай ступені яму перашкодзіць. Пазьняк ў свой час таксама быў падобны да палітыка польскага тыпу. Але калі быў час разбурэньня, патрэбныя былі такія фігуры, як Пазьняк. А зараз надыходзіць час стваральніцтва. I зьяўляюцца іншыя фігуры. I дзякаваць Богу, што старыя фігуры годна сыходзяць у гісторыю. Някляеў: Зянон Станіслававіч як палітык вымушаны гуляць у прапанаваных яму ўмовах. Ён ня мог не ўключыцца ў перадвыбарчую прэзыдэнцкую кампанію і ня мог ня выйсьці зь яе. Выбары: прэзыдэнцкія і геапалітычныя Дракахруст: На гэтым тыдні адбылося магчыма выпадковае, але сымбалічнае супадзеньне. У той час як Аляксандар Лукашэнка ў Санкт-Пецярбургу вёў перамовы з Уладзімерам Пуціным і старшыняваў на саміце Эўразійскай эканамічнай супольнасьці, Аляксандар Мілінкевіч выступаў з трыбуны польскага Сойму і паціскаў руку польскаму прэзыдэнту Леху Качыньскаму*. У той жа час Аляксандар Казулін на он-лайн-канфэрэнцыі на «Свабодзе» заявіў: «Не сакрэт, што праект “адзінага” — праамэрыканскі і празаходні. Я ж выступаю за збалянсаваную палітыку Беларусі як з Расеяй, гэтак і з Эўропай і Амэрыкай. I я такі не адзін у нашай краіне». Ці можна сказаць, што гэтая кампанія, як тое ня раз было ў беларускай гісторыі, ператвараецца ў спаборніцтва двух вялікіх беларускіх культурных і * Пазьней падчас выбарчай кампаніі адбыліся сустрэчы Аляксандра Мілінкевіча з канцлерам Нямеччыны Ангелай Мэркель, прэзыдэнтам Эўракамісіі Жузэ Мануэлем Барозу і іншымі кіраўнікамі эўрапэйскіх краінаў і Эўразьвязу. мэнтальных «магнітаў» — Расеі і Польшчы, як тых вучоных — Заходняга і Ўсходняга — у купалаўскіх «Тутэйшых», якія ўвесь час зьяўляюцца з розных бакоў сцэны і ствараюць своеасаблівы кантэкст таго, што адбываецца. Уладзімер, ці лічыце Вы, што кампанія атрымліваецца такой: Расея супраць Польшчы? Някляеў: Тут ня толькі Расея супраць Польшчы. Нашая кампанія, як і папярэдняя, атрымліваецца такой, што ўсе супраць усіх. Калі ў кожнага з кандыдатаў спытацца: «Калі ты не пераможаш, то што лепш: каб перамог твой дэмакратычны канкурэнт ці каб застаўся Лукашэнка?» — то кожны скажа: «Хай лепш застанецца Лукашэнка».