КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Але галоўнае, што калі пачалася размова пра тое, што хтосьці быццам затрыманы з грашыма, і ён гэтыя грошы мусіў раздаваць удзельнікам лягеру — яны ўсе ў гэта верылі стопрацэнтова. Яны казалі, што самі бачылі тыя грошы — ім усім гэта наўмысна паказвалі. Я потым распытаў удзельнікаў лягеру: ці маглі ў прынцыпе амапаўцы бачыць, як у кагосьці ў рэчах знайшлі капэрту з далярамі? Яны кажуць — гэта немагчыма. Амапаўцы стаялі вакол, першымі зайшлі ў лягер нейкія супрацоўнікі ў цывільным — гэта былі КДБісты. Хутчэй за ўсё, яны тыя грошы і падкінулі. Гэта зрабілі спэцслужбы. Потым апамаўцам, якіх увесь час «накручваюць», што вось, яны за грошы Захаду ўсё гэта робяць, паказваюць: вось грошы, капэрта, мы сапраўды казалі праўду. I тады ў чалавека пачынаецца зрух у сьвядомасьці. На злосьць фізычную накладаецца злосьць на тое, што вы — здраднікі, маўляў, вы за грошы Захаду тут седзіце. I тады яны абураюцца сьвядома, прыносяць гэтае абурэньне і ў другую зьмену. 23 сакавіка, калі амапаўцы зноў выйшлі, паспаўшы некалькі гадзінаў, мы назіралі, што, у прынцыпе, стаўленьне іх да ўдзельнікаў лягеру не мянялася — яно рабілася толькі горшым, бо іх увесь час «накручвалі». Я думаю, што, акрамя нейкіх стыхійных эмацыйных уплываў, ёсьць пэўная праца спэцслужбаў, якія ўвесь час падтрымлівалі азначаны градус варожасьці да мітынгоўцаў. Дракахруст: Я зноў хачу вярнуцца да пытаньня пра настрой сілавых структураў як індыкатар настрою грамадзтва. У свой час мае калегі распавядалі, як фармаваўся пры Мілошавічу бялградзкі спэцназ МУСу: з уцекачоў з Косава, Босьніі, з так званай былой «ваеннай мяжы» з Харватыяй. To бок людзі, якія страцілі свае сем’і, свае дамы, у прынцыпе, чужыя бялградзкаму грамадзтву, — яны ішлі ў гэты АМАП, сядзелі на базах, а афіцэры ім казалі, што вось, маўляў, гэтыя сволачы, якія ходзяць па вуліцах Бялграду, — здраднікі, з-за іх забілі вашых бацькоў, спалілі вашыя дамы. I тады яны, як кажуць, білі ад душы. Але калі адбыліся выбары, калі перамог Каштуніца, то й гэты спэцназ не зрабіў анічога: на народ ён не пайшоў, у самым горшым выпадку амапаўцы адварочваліся і рабілі выгляд, што ня бачаць тысячаў людзей, што ішлі на Плошчу да Скупшчыны. Дык якія тут суадносіны паміж настроем грамадзтва і настроем сілавікоў, якія, у прынцыпе — тое ж грамадзтва, толькі ў форме? Акудовіч: Я думаю, што такі крытэр, гэтая лякмусавая паперка, — досыць аб’ектыўны. Калі мы ўбачым, што сілавікі з пратэстоўцамі абыходзяцца мякчэй, чым дагэтуль, можна будзе рабіць высновы, што ўлада слабее. Але ўвогуле, мае суразмоўцы вельмі падрабязна распавялі пра псыхалёгію і фактаграфію гвалту апошніх дзён, таму я паспрабую коратка канцэптуалізаваць гэтую праблему, якой яна мне бачыцца. Праблема тут, напэўна, вось у чым: і за камуністамі, і ў сучаснай Беларусі міліцыя і да яе падобныя сілавыя структуры па сваёй сутнасьці не зьяўляліся і не зьяўляюцца праваахоўнымі органамі. Яны — рэпрэсіўны інстытут улады. I таму рэпрэсія — гэта канон іх паводзінаў. Яны зьдзекуюцца з усіх арыштаваных, а ня толькі з тых, хто выходзіць з пратэстам, хаця, напэўна, апошнія рэпрэсуюцца мацней. Тыя, хто пратэстуе супраць беззаконьня ўлады, адначасна пратэстуе непасрэдна супраць тых, хто абараняе гэтую ўладу. Цягам Тыдня Волі маніфэстанты бясконца скандавалі: «Міліцыя з народам!» — і міліцыя сапраўды была з народам, але рэч у тым, што на вуліцы і плошчы Менску выйшаў не народ, а нацыя, ці, прынамсі, тыя людзі, хто пачынае сябе адчуваць нацыянальным чалавекам. А міліцыя была з народам, і таму біла гэтых «чужаніцаў», і біла найперш таму, што беларускі народ быў за Аляксандра Лукашэнку, а нацыянальна заангажаваныя выступалі супраць яго. Дракахруст: Спадар Акудовіч, камэнтуючы апошнія падзеі для БДГ, сказаў: «Унівэрсальныя каштоўнасьці: свабода, правы чалавека, годнасьць — як каштоўнасьці ўспрымаюцца толькі элітай. Для вясковага, для рабочага чалавека гэта не каштоўнасьці. ...Паводле каштоўнасьцяў Беларусь падзеленая на дзьве часткі: адна зь іх — невялічкая, для якой унівэрсальныя каштоўнасьці рэальныя, за іх можна стаяць на Плошчы. Бо не за хлеб стаялі на Кастрычніцкай, не за каўбасу! Стаяць можна толькі за ідэю». Але калі гэты падзел сапраўды ня проста палітычны, але й каштоўнасны — ці ёсьць у тых, хто стаяў на Плошчы, шанец перамагчы хоць калі-небудзь? 3 чаго гэтая большасьць — паводле Акудовіча «вясковы, рабочы чалавек» — калісьці прасякнецца каштоўнасьцю свабоды? I яшчэ наконт «стаяць можна толькі за ідэю» — ці за яе стаялі на адпаведных плошчах сэрбы, грузіны і ўкраінцы? Грузьдзіловіч: Я ня згодны з тым, што гэта трывалы падзел, што частка — толькі за свабоду і за вольныя выбары, за нацыю, а іншая — толькі за каўбасу і грошы. У 90-я гады мінулага стагодзьдзя быў усплёск дэмакратычных каштоўнасьцяў, калі людзі павярнуліся да галоснасьці, свабоды, пачалі марыць пра дэмакратыю, вольныя выбары і шматпартыйную сыстэму. А зараз прэвалююць каштоўнасьці звычайныя, кансэрватыўныя: бясьпека, сям’я, праца. I таму на фоне гэтай перавагі цяжка марыць пра тое, што большасьць выйдзе на Плошчу. Але я ня думаю, што гэта назаўжды. Мы можам дачакацца яшчэ аднаго ўсплёску тых мараў і спадзяваньняў, якія пераважалі напачатку 1990-х. I цалкам магчыма, што гэта захопіць і людзей, якія сёньня мараць толькі пра заробак і каўбасу. У 1991 годзе рабочыя выходзілі ж на плошчу. Нядаўна тэлевізія круціла кадры тых часоў, і я запомніў словы працаўніка зь ліцейнага цэху Менскага трактарнага заводу, які казаў: «Мы жліцейшчыкі, нам жа патрэбны бялок, трэба ш.мат есьці, а дзе той бялок узяць, калі каўбаса стала даражэйшай на 30%?» Гэта было грунтоўным для ўсіх, але тыя падзеі далі шмат лідэраў рабочай клясы: Мухін, Антончык, • Быкаў. Я думаю, што яны могуць паўтарыцца. Што да пытаньня пра сілавікоў у Грузіі, ува Ўкраіне і ў Югаславіі. Ва Ўкраіне сытуацыя была зусім іншай, чым у Беларусі. У Менску ўсім кіраваў АМАП, нават не міліцыя — гэта амаль тое, што югаслаўскі варыянт. Людзей бяруць зь вёсак, дзе мала працы і няма пэрспэктываў, тут ім даюць грошы, робяць прамываньне мазгоў — і яны сапраўды нацкаваныя на мітынгоўцаў. У нас сілавыя структуры — гэта бэтон, маналіт, які немагчыма раскалоць, ён трэсьне, калі трэсьне ўсё. Розныя бакі «сьцяны каштоўнасьцяў» Дракахруст: Я хачу спытаць пра становішча на тым баку, так бы мовіць, «сьцяны каштоўнасьцяў». Валянцін прыгадаў пра паездку Мілінкевіча пасьля выбараў у Польшчу, пра яго сустрэчу з прэзыдэнтам Качыньскім. У Польшчы 19% беспрацоўных, a ў Беларусі, здаецца, 2%. Чалавек, які нават і ня надта верыць беларускай прапагандзе, можа разважаць так: «Прыйдзе даўлады Мілінкевіч, будзе добра студэнпгам, будзе добра вось Юр’ю Хашчавацкаму. A мне? Мяне выкінуць з майго МАЗу і скажуць: рынак, мужык, круціся сам як хочаш. Чамуя павінен нават галасаваць за гэта, не гаворачы ўжо пра тое, што выходзіць на Плошчу?» Гэты чалавек ня мае рацыі? Хашчавацкі: Гэты чалавек абсалютна мае рацыю. Словы ня могуць быць важнейшымі за такія рэчы, як дабрабыт і здароўе сям’і. Гэта самае галоўнае. Я ў большай ступені падтрымліваю тых людзей, якія гавораць, што ім для здароўя патрэбны бялок, чым тых, якія проста крычаць пра свабоду. Але парадокс палягае ў тым, што сьцяны паміж такімі каштоўнасьцямі, як правы чалавека і здароўе, дабрабыт сям’і — няма. Пакрысе гэта ўсьведамляе шмат людзей, і ўлада дапамагае гэтаму ўсьведамленьню. Я прыгадваю, што і ў Кіеве пачыналася прыблізна з такіх жа лічбаў, што і ў Менску. У Кіеве першыя выхады былі крыху большымі за 10 тысячаў чалавек. Іншая рэч, што брутальнасьць дзеяньняў уладаў Беларусі не дала вырасьці гэтаму пратэсту. Ва Ўкраіне пратэст нарастаў, бо там не было такой жорсткасьці і такога прамываньня мазгоў. Вось нават Вы сказалі, што ў нас 2% беспрацоўя. Але гэта ж няпраўда. У Беларусі ёсьць велізарнае схаванае беспрацоўе. Напрыклад, я беспрацоўны. Гэта ж нідзе не фіксуецца. He пайду ж я месьці вуліцу, каб зарэгістравацца на біржы працы. Тая лічба, якую Вы назвалі, сьведчыць пра тое, што ў грамадзтве не існуе праўдзівай інфармацыі. Але інфармацыю не стрымаць, і сьцяна гэтая паміж каштоўнасьцямі, якія вызнае эліта, і каштоўнасьцямі, якія патрэбныя народу, паступова зрушваецца і разбураецца. Мы павінныя паказваць людзям, як свабода й дабрабыт іх сем’яў зьвязаныя. I ўлада будзе нам у гэтым, як ні дзіўна, дапамагаць. Дапамагаць тым, што даваць факты і аргумэнты. Шмат хто лічыць, што з гэтым рэжымам можна суіснаваць. Вось вам прыклады: у таго разбурылі бізнэс, таму зламалі лёс... Ва ўлады апэтыт ваўка, яна пакуль усё не зжарэ, ня спыніцца. Акудовіч: У першай палове 90-х гадоў мінулага стагодзьдзя на Плошчу выходзіла нацыянальная і дэмакратычная Беларусь, каб выступіць супраць Беларусі савецкай. Сёньня мы маем зусім іншую сытуацыю. Па сутнасьці, на нашых вачох разгортваецца клясычны канфлікт бацькоў і дзяцей. Паспрабую патлумачыць. Тыя маладыя людзі, якія сёньня выходзяць на Плошчу адстойваць экзыстэнцыяльныя каштоўнасьці свабоды, справядлівасьці, правоў чалавека і гэтак далей, як быццам найперш выступаюць супраць Аляксандра Лукашэнкі. Але насамрэч, не ўсьведамляючы, перадусім яны стаяць на Плошчы супраць сваіх бацькоў і дзядоў, лад і разуменьне жыцьця якіх абараняе Аляксандар Лукашэнка. Натуральна, у нашым выпадку канфлікт бацькоў і дзяцей — гэта ня ўзроставы канфлікт і нават не палітычны. Гэта цывілізацыйны канфлікт, калі бацькі выгадаваліся ў адной цывілізацыі, дзеці — у радыкальна іншай. I дзеці ня хочуць жыць паводле законаў Атлянтыды, якая даўно патанула. Дарэчы, канфлікт паміж бацькамі і дзецьмі ў асобных сюжэтах ня менш жорсткі, чым паміж уладай і апазыцыяй. Я ведаю выпадкі, калі бацькі адмаўляліся насіць перадачы сваім дзецям на Акрэсьціна, бо дзеці выступалі супраць Лукашэнкі. А што да пытаньня пра шанцы тых, хто выходзіць на Плошчу, то адказ тут адназначны: дзеці заўсёды перамагаюць бацькоў, бо не за бацькамі, а за дзецьмі будучыня. Іншая рэч, што гэтая перамога не абавязкова адбудзецца на Плошчы. «Памятаць, што дыктатуры руйнуюцца» Ці магчымай была перамога апазыцыі сёлета ў сакавіку? У чым прычыны ўстойлівасьці беларускай улады і ці перажывае яна крызіс? Ці прызнала грамадзтва перамогу Аляксандра Лукашэнкі? Што залежыць ад незалежнага грамадзтва?