КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
3 курсу марксісцка-ленінскай філязофіі я прыгадваю катэгорыі «неабходнае» і «дастатковае». Ці дастаткова сёньня дзеяньняў апазыцыі, каб дасягнуць палітычных зьменаў? Я думаю, што не. Ці неабходныя яны, ці неабходная актыўная апазыцыйная грамадзкая, культурніцкая дзейнасьць? Гэта абсалютна іншае пытаньне. Калі мы нечага ня можам сёньня, гэта не азначае, што мы ня зможам гэтага дамагчыся заўтра. Пытаньне стаіць аб пашырэньні прасторы свабоды ў беларускім грамадзтве, аб пашырэньні гэтага асяродку, аб пераадольваньні бар’ераў віртуалізацыі, якія стварае цяпер улада. Гэтая праца, якая камусьці сёньня можа падацца безнадзейнай, праца, за якую людзі будуць адно набіваць шышкі, а ня бачыць палітычнага выніку. Але яе трэба рабіць, каб скарыстаць тыя моманты, якія ўзьнікнуць у будучыні, а яны абавязкова ўзьнікнуць. Я нездарма даў свайму артыкулу назоў «Памятаць, што дыктатуры руйнуюцца». Гэта заклік да працы ў безнадзейных умовах — вось што я меў на ўвазе. Дракахруст: Спадар Арэшка, я разумею, што Вы не згаджаецеся з тэзай Віталя пра тое, што крызісу ўлады пакуль не назіраецца. А вось да Вас просьба, адваротная той, зь якой я зьвяртаўся да Віталя: дакажыце, што крызіс улады існуе. I што рэч ня ў тым, што Вам так хацелася б, што гэта адпавядае Вашым перакананьням, а што гэта насамрэч так, незалежна ад Вашых хаценьняў. Арэшка: Я якраз думаю крыху інакш. У апошнія месяцы мне давялося ўдзельнічаць у дыскусіях у палітычным асяродку наконт крызісу ўлады. Шмат хто з палітыкаў сапраўды схільны лічыць тое, што ім хацелася б, за існае: дастаткова сказаць, што крызіс ёсьць, ён і зьявіцца. А для мяне крызісная сытуацыя не настолькі складаная для рэжыму, як некаторым падаецца. Крызісныя зьявы ёсьць у любой сыстэме, у любым грамадзтве, ёсьць яны і ў нашай уладзе, але яны недастаткова сур’ёзныя, каб гэтую ўладу абрынуць. Таму якраз задача апазыцыі — тое, на што мы спрабавалі палітыкаў зарыентаваць — гэта не пасіўна чакаць, калі крызіс дасягне мяжы, калі ўлада сама абрынецца, а шукаць крызісныя месцы, ціснуць на іх, па сутнасьці пашыраць крызіс сваімі дзеяньнямі. Ці можа апазыцыя прыняць правілы гульні ўлады? Дракахруст: Вацлаў, Вы прапанавалі пэўны сцэнар, але Вы самі прызнаяце, што крызісу, прынамсі глыбокага, які ставіць сыстэму на мяжу існаваньня, няма. Зыходзячы з гэтай канстатацыі, былі і зусім іншыя прапановы. Ужо прыгаданая Вольга Абрамава казала пра варыянт ператварэньня цяперашняй апазыцыі ў апазыцыю ляяльную, цытуючы рускага кадэта Мілюкова: «Мы — не оппозйцйя Его Велйчеству, а оппозйцйя Его Велйчества». Можа, у гэтым ёсьць пэўная рацыя? Калі ўладу, як мяркуе спадар Сіліцкі, скінуць немагчыма, то, можа, ня варта і ставіць перад сабой такія мэты і дэкляраваць такія намеры? Арэшка: Я думаю, што сыход апазыцыі ў чыстае дысыдэнцтва толькі на руку рэжыму, ён створыць сваю апазыцыю з той жа Абрамавай, знойдуцца і іншыя асобы, якія будуць выконваць ролю касмэтычнай апазыцыі і вельмі няблага. Мне здаецца, што мы, наадварот, павінныя перайсьці да стадыі болып рашучых і актыўных дзеяньняў ня толькі з боку палітычнай апазыцыі, а ўсяго грамадзтва. I тут абсалютна мае рацыю спадар Уладзімер, калі кажа, што трэба кансалідоўваць апазыцыйнае грамадзтва. Мне здаецца, што зараз пачынаецца пэрыяд, калі сапраўды варта перайсьці ў масіраваны наступ на рэжым на розных франтах. Мацкевіч: Што тычыцца супярэчнасьцяў у паноўнай эліце — яны ёсьць, больш за тое, на іх трымаецца разьвіцьцё. Калі б не было супярэчнасьцяў у атачэньні Лукашэнкі, то яны б і не разьвіваліся, не было б канкурэнцыі розных прапановаў, крокаў, яны б хутка сталі для нас грушай для біцьця. Што тычыцца самой апазыцыі, я не магу пагадзіцца са словамі Сіўчыка, якія ўзгадаў Віталь. Ня трэба рыхтавацца да новай Плошчы. Ці не, дакладней, так: трэба рыхтавацца, але ня гэта галоўнае. Мы ўжо паказалі ў сакавіку, што Майдан, імправізаваны Майдан адбываецца без усялякай падрыхтоўкі. Беларусаў можна выклікаць на такія мірныя, негвалтоўныя мэтады супраціву, але гэтага недастаткова. А хто заменіць? На сёньняшні дзень грамадзтва, аналітыкі, самі палітыкі ня бачаць альтэрнатывы. У апазыцыі няма грунтоўных напрацовак, у нас павярхоўныя погляды на эканоміку — лібэртарыянскія, даўно забытыя ва ўсёй Эўропе заклікі Раманчука ці нейкія састарэлыя ўяўленьні пра палітычны працэс часоў перабудовы. Папулярнасьцю сярод апазыцыі карыстаюцца павярхоўныя погляды, а ўсё, што больш зьмястоўнае, адкідаецца: маўляў, гэта не для народу. А мы і ня кажам, што гэта сёньня для народу. Давайце паглядзім на ўласную падрыхтоўку. Нам усім трэба вучыцца. Мы будзем сядзець, чакаць крызісу ўлады, але калі нават ён наступіць, а ў нас ня будзе альтэрнатывы, то нічога ня будзе. Адначасна зьмяніць уладу можа толькі сыстэмная, інстытуцыянальная апазыцыя, якая сядзіць у парлямэнце. Калі гэтага няма, калі мы выціснутыя ў маргіналы, то нам патрэбныя перамовы. I ў гэтым сэнсе я ня думаю, што Абрамава мае рацыю. Яна па-канфармісцку і прымірэнча падыходзіць да гэтага. Але калі ў тым, што яна гаворыць, ёсьць пэўная рацыя, то толькі тое, што з гэтай уладай нам давядзецца ўступаць у перамовы, бо яна мае сілу. Але каб улада пагадзілася на перамовы, мы павінныя прадэманстраваць уласную моц і мець нарыхтоўкі. Дракахруст: Віталь, Вы пішаце, што крызісу ўлады няма, што сіламі апазыцыі зьмяніць сыстэму немагчыма, а пасьля гэтага робіце выснову: трэба дзейнічаць. Гэта мне нагадвае лёзунг ідэоляга парыскай вясны 1968 году Гэрбэрта Маркузэ: «Будзьце рэалістамі, патрабуйце немагчымага». Калі Вы канстатуеце, што зьмены немагчымыя, то, можа, сапраўды маюць рацыю тыя, хто гаворыць пра зьніжэньне напружанасьці супрацьстаяньня, пра ляялізацыю апазыцыі, упісваньне яе ў тыя правілы гульні, якія ёсьць? Сіліцкі: Я бачу ў гэтым пэўную пастку для нас. Ёсьць такая спакуса. He ў мяне, не ў спадара Мацкевіча, але ў пэўных людзей, каляпалітычных. Хаця гэты закон паралельнага грамадзтва («уваход — рубель, выхад — два») стварае бар’ер: а ці возьмуць іх у гэтую ляяльную апазыцыю, калі яны захочуць? Я ня буду прыгадваць палітычнай біяграфіі спадарыні Абрамавай, але... Дракахруст: Віталь, справа не ў спадарыні Абрамавай. Вы разумееце, што, канстатуючы бездапаможнасьць, бясплённасьць высілкаў цяперашняй традыцыйнай апазыцыі, Вы падмацоўваеце той варыянт, пра які гаворыць Абрамава, незалежна ад Вашага стаўленьня да яе асабіста. Вы гэта разумееце? Сіліцкі: На Вашае пытаньне ўжо адказалі мае суразмоўцы, што менавіта праца, не зважаючы і не чакаючы хуткага палітычнага выніку, цяпер патрэбная. Я тут з Вамі, спадар Дракахруст, фундамэнтальна не пагаджуся. Такое адлюстраваньне рэчаіснасьці — канстатацыя, што нашых дзеяньняў сёньня недастаткова. Мы мусім аб гэтым задумвацца: штб рабіць далей? — а ня соваць галаву ў пясок, як той страўс, і крычаць, што на гарызонце нейкі крызіс улады. Тады мы дакладна нічога ня зробім, будзем самі сябе падманваць. Год пасьля Плошчы Беларуская Плошча 2006 году: што гэта было? Ці маглі падзеі на Плошчы пайсьці інакш? Як выглядаюць гэтыя падзеі ў параўнаньні з «каляровымі» рэвалюцыямі ў Сэрбіі, Грузіі і ва Ўкраіне? Якія наступствы беларускай Плошчы? 22 сакавіка 2007 Удзел ьнікі: Вадзім Дубноў, Ал якса ндар Мілінкевіч, Вячаслаў Сіўчык Ці прызнала грамадзтва перамогу Лукашэнкі? Дракахруст: Год таму ў Беларусі прайшлі прэзыдэнцкія выбары. Ужо тут нехта мог бы мне запярэчыць, сказаўшы, што насамрэч ніякіх выбараў летась н'е было. Аднак вось палітоляг Віталь Сіліцкі, зусім не прыхільнік цяперашняй улады, яшчэ мінулым летам пісаў: «Грамадзтва аб’ектыўна прызнала перамогу Лукашэнкі ў 2006 годзе». Аляксандар Мілінкевіч, ці пагаджаецеся Вы з гэтай тэзай цяпер, праз год пасьля 19 сакавіка 2006 году? Мілінкевіч: Паводле зьвестак незалежных сацыёлягаў, за Лукашэнку на мінулагодніх выбарах прагаласавала каля 50% выбарнікаў. Экспэрты кажуць, што ў апошнія гады Лукашэнка ацэньваецца значнай колькасьцю выбарнікаў галоўным чынам на падставе дынамікі сацыяльна-эканамічнай сытуацыі, а не паводле выбараў. Нібыта ёсьць праца, заробак — і гэта ўжо рацыянальны выбар. Ва ўмовах інфармацыйнага вакуўму і цэйтноту, які стварыў Лукашэнка пераносам прэзыдэнцкіх выбараў, мы не пасьпелі выйсьці на большасьць грамадзтва. Большасьць грамадзтва ня ведае пра цану гэтай стабільнасьці, пра крытычны ўзровень зносу асноўных вытворчых фондаў. Toe, што на мадэрнізацыю эканомікі не хапае грошай, што ў нас адзін з самых горшых інвэстыцыйных кліматаў у Эўропе, таксама ня ўсе ведаюць. Нафтагазавы канфлікт выявіў, што эканоміка зусім не падрыхтаваная да працы ва ўмовах усясьветных коштаў на газ і нафту. Беларусь ператвараецца ў прыдатак сыравіннай эканомікі Расеі, дабрабыт заснаваны галоўным чынам на магчымасьці экспартаваць нафтапрадукты, на танным газе. Насамрэч мадэль разьвіцьця краіны, прапанаваная Лукашэнкам, — тупіковая, пачуцьцё дабрабыту і стабільнасьці — павярхоўнае, заснаванае на адсутнасьці інфармацыі. Але для зьмены сытуацыі ў краіне недастаткова ведаў выбарнікаў і іх інфармаванасьці, важна, каб людзі бачылі альтэрнатыву Лукашэнку. Ад сапраўды аб’яднанай, эфэктыўнай апазыцыі людзі павінныя мець адказ на пытаньне: «Хто, калі ня ён?» Яны чакаюць адказу. Людзі павінныя бачыць у апазыцыі кансалідаваную сілу, якая мае адзіную ідэйную плятформу, мае адказы на важныя пытаньні выбарнікаў. Дабрабыт, незалежнасьць, дэмакратыя, эўрапейская краіна — усё гэта застаецца для людзей надзвычай важным. Дракахруст: Аляксандар, Вы ў адказ на маё пытаньне выклалі свой палітычны сымбаль веры. Астатніх я папрашу адказаць. Вячаслаў, ці пагаджаецеся Вы з тэзай, якую летась сфармуляваў Віталь Сіліцкі — што «грамадзтва аб’ектыўна прызнала перамогу Лукашэнкі»? He абавязкова на выбарах, але прызнала перамогу. Вы пагаджаецеся? Сіўчык: He, я тут не пагаджуся. Па-першае, адразу было ясна, што ніхто ў гэтай краіне не зьбіраецца праводзіць у 2006 годзе прэзыдэнцкіх выбараў, не для гэтага Лукашэнка браў уладу. Але ў чым Віталь ня мае рацыі? Пасьля таго, як быў адкрыты супраціў на Плошчы ў Менску, казаць, што беларускае грамадзтва пагадзілася з тым, што Лукашэнка — прэзыдэнт, не выпадае. Пратэсты былі масавымі.