КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Цяпер наконт гета. Гэта можна таксама ахарактарызаваць як субкультуру ці паралельнае грамадзтва. Калі б я пісаў акадэмічны артыкул, я б карыстаўся тэрмінам «паралельнае грамадзтва». Гэтае гета — толькі ў невялікай ступені культурнае, я б не перабольшваў рэлігійныя ці нават моўныя адметнасьці дэмакратычнай апазыцыі і незалежнага грамадзтва. Людзі, якія, паводле выразу спадара Мацкевіча, «у кантракце з уладай», таксама неаднародныя. Есьць частка грамадзтва, якая глядзіць на апанэнтаў улады як на чужакоў. Можна пачытаць інтэрнэтчасопісы шмат якіх моладзевых актывістаў, як да іх ставяцца бабулі, нават бацькі. I тут бачны бар’ер. Зь іншай часткай грамадзтва, якое знаходзіцца ў кантракце з уладай, бар’еры ўсё ж такі хутчэй сацыяльныя, палітычныя, а не культурныя. Тут часта бар’ер неразуменьня: «Чаму ты гэтым займаесься, ты ж ведаеш, чым гэта скончыцца?» Асабліва адчувальны гэты бар’ер зь людзьмі, якія не ва ўсім падзяляюць пазыцыі ўлады, мы ім проста надакучваем. Яны прыстасоўваюцца, яны бяруць крэдыты, гадуюць дзяцей, пасылаюць іх вучыцца ў дзяржаўныя ўнівэрсытэты — яны будуюць сваё жыцьцё ў гэтай сыстэме, а тут мы лезем са сваімі апазыцыйнымі ідэямі. Магчыма, сытуацыя не настолькі катастрафічная, але ёсьць адна акалічнасьць. У гэтае, умоўна кажучы, гета нас улада ня тое што заганяе, яна проста не дае нам зь яго вырвацца, выкарыстоўваючы сілавыя сродкі. Тут вельмі падыходзіць прыклад Плошчы Каліноўскага, калі народ пускаць — пускалі, але выпускаць — не выпускалі. Перайсьці ў апазыцыйны стан, займацца незалежнай дзейнасьцю — гэта як на «малінах» злодзеяў: уваход — рубель, выхад — два, бо разбураецца ўсё нармальнае жыцьцё. Улада выкарыстоўвае і віртуальны бар’ер, бар’ер прапаганды, бар’ер прамываньня мазгоў, бар’ер беларускага тэлебачаньня. Ва ўмовах адсутнасьці незалежных крыніцаў інфармацыі гэта працуе вельмі лёгка. Ці прызнала грамадзтва перамогуЛукашэнкі? Дракахруст: Віталь, вось яшчэ адна тэза з Вашага артыкулу: «Грамадзтва аб’ектыўна прызнала перамогу Лукашэнкі ў 2006 годзе». Некаторыя апазыцыйныя партыі дагэтуль ставяць на мэце дэлегітымізацыю вынікаў сакавіцкіх выбараў, а Вы пішаце, што гэта бессэнсоўна, бо грамадзтва гэтыя вынікі прызнала. Неўзабаве пасьля выбараў Вольга Абрамава ў адной з нашых перадачаў прапаноўвала апазыцыі зрабіць тое самае*. I Вы, спадар Сіліцкі, як я зразумеў, * У перадачы «Праскі акцэнт» 26 сакавіка 2006 г. дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Вольга Абрамава заявіла: «Відавочна, што гра.мадзтву патрэбная апазыцыя. Але я ня ўпэўненая, што яму патрэбная радыкальная апазыцыя, якая кідаецца словамі “дыктатура”, “фашызм” і г. д. Патрэбная разумная апазыцыя, якая прапаноўвае альтэрнатывы рэальныя, а не абстрактныя і не такія, што немагчыма адаптаваць да нацыянальнага характару беларусаў. 3 чаго можна пачаць, каб уплываць на грамадзкае жыццё? Перш заўсё — публічна прызнаць вынікі прэзыдэнцкіх выбараў. Я не прапаную лідэрам апазыцыі павіншаваць Аляксандра Лукашэнку зь перамогай, перамога безумоўная, і ў цывілізаваным грамадзтве прынята гэтак сябе паводзіць у падобных сытуацыях. Але я прапаную проста прызнаць вынікі. Другое — зьвярнуцца да заходніх партнэраў з заклікам адмовіцца ад санкцыяў. I трэцяе — прапанаваць сваіх экспэртаў для ўзаемадзеньня з урадам. Трэба зрабіць усё гэта разам і без усялякіх папярэдніх умоваў. I тады можа пачацца рэальны дыялёг аб дасягненьні нацыянальнай згоды — ня весьці ваііну, а куды ісьці. Паўтараю, ён можа пачацца, і толькі пасьля дасягненьня гэтага “вадзянога за.мірэньня” пры мінімальным даверы бакоў можна пераходзіць да выпрацоўкі ўмоваў нацыянальнага кансэнсусу, пры якім апазыцыя можа адыгрываць у грамадзтве годную ролю, быць паважанай дома, а ня толькі на Захадзе, а магчыма, і калісьці прыйсьці даўлады». ужо робіце такое прызнаньне, хай і ў форме акадэмічнай канстатацыі? Сіліцкі: Калі мы хацелі дэлегітымізаваць выбары 2006 году, да гэтага трэба было рыхтавацца з году 2001. Дэлегітымізаваць іх можна было 19—21 сакавіка. Я сказаў «аб’ектыўна прызнала», а што — не9 Калі, скажам, украінскае грамадзтва аб’ектыўна не прызнала вынікаў выбараў, кожны дзень на іх Майдан прыходзіла ўсё больш людзей. У першую ноч прыйшло 5 тысячаў, празь некалькі дзён быў мільён. У Беларусі ў першы дзень па розных ацэнках было ад 10 да 20 тысячаў, потым засталося некалькі сотняў. Хіба гэта не прызнаньне? Пытаньне ў тым, будзем мы заставацца ў мінулым ці будзем глядзець наперад і рыхтавацца да наступных падзеяў. Вось у чым розьніца паміж мной і спадарыняй Абрамавай. Я скажу словамі Вячаслава Сіўчыка. На пытаньне, што трэба рабіць, ён адказаў нешта кшталту: «Рыхтаваць новую Плошчу». Дракахруст: Спадар Арэшка, ці пагаджаецеся Вы з тэзай спадара Сіліцкага: «Грамадзтва аб’ектыўна прызнала перамогу Лукашэнкі ў 2006 годзе»? Арэшка: Гледзячы што лічыць прызнаньнем. Калі тое, што грамадзтва ў чарговы раз зьмірылася з падтасаванымі выбарамі, то так. Мы ведаем са зьвестак сацыялёгіі, што вельмі вялікая частка грамадзтва здагадваецца, што выбары не зусім справядлівыя, але бачыць, што ў гэтай сытуацыі зьмяніць нічога немагчыма, і прызнае, што гэта ізноў адбылося. Але што тычыцца перамогі зь вялікай літары, то мне здаецца — якраз сёлета сытуацыя для Лукашэнкі значна горшая, чым была раней. Нават з асабістага досьведу, з размоваў зь людзьмі вынікае, што аўтарытэт прэзыдэнта значна зьнізіўся, і гэтая тэндэнцыя хутчэй за ўсё незваротная. Гэта азначае, што ўлада ідзе на спад. Наколькі хуткім будзе гэты спад — асобнае пытаньне, але найлепшы час для яе — у мінулым. Гэта дае надзею, што перамога цяперашняя — вельмі часовая. Мацкевіч: Грамадзтва — гэта разнастайнасьць. Калі мы карыстаемся тэрміналягічным апаратам таталітарнасьці, мы кажам: грамадзтва лічыць тое і тое, нацыя, як адзін чалавек... і гэтак далей. Калі мы кажам пра грамадзтва, карыстаючыся дэмакратычным наратывам, то можам сказаць, што сапраўды значная частка яго зьмірылася з тым, што гэты рэжым усталяваўся ўсур’ёз і надоўга. Так думае і сам рэжым. Яны паводзяць сябе спакойна, мэлянхалічна, руцінна выконваючы свае дыктатарскія абавязкі. Што тычыцца мяне асабіста, то я не прызнаў гэтай легітымнасьці і не прызнаю яе з 1996 году. I думаю, што я не адзін, думаю, што часткова і Віталь, і Вацлаў са мной таксама пагодзяцца. I тут ужо ідзе размова пра тое, наколькі мы зь Віталём і Вацлавам лічым сябе таксама грамадзтвам і наколькі асэнсоўваем сваё месца ў ім. Дракахруст: Уладзімер, мне здаецца, што Віталь прывёў вельмі просты крытэр. Ён сказаў, што калі мільёны ўкраінцаў выйшлі на майданы, гэта азначала, што ўкраінскае грамадзтва не прызнала вынікаў выбараў. А ў Беларусі мільёнаў не было, і адсюль вынікае, гаворыць Віталь, што беларускае грамадзтва прызнала вынікі выбараў, незалежна ад таго, што Ўладзімер Мацкевіч, Вацлаў Арэшка і шэраг іншых людзей гавораць аб сваім непрызнаньні. Мацкевіч: Я думаю, што прыклад Украіны ці нейкай іншай краіны заўсёды схоплівае толькі частку нашай рэчаіснасьці. Мне больш цяпер пасуе прыклад Кубы. Вось Кубаю Кастра кіруе ўжо паўстагодзьдзя, зараз толькі хвароба яго трохі адхіліла ад улады. Але ж ці прызнала кубінскае грамадзтва гэтую перамогу Кастра? Тыя, што бягуць праз праліў на Флорыду? Калі мы думаем, што гэта праўда, то мы тады павінныя пагадзіцца, што ў Беларусі грамадзтва няма. Есьць пэўнае насельніцтва, ёсьць аднадумства і гэтак далей. Калі мы хочам, каб калісьці мы змаглі перамагчы гэтую дыктатуру і ўліцца ў сям’ю эўрапейскіх народаў, мы мусім сказаць: грамадзтва — гэта разнастайнасьць, у ім ёсьць розныя сілы, і тут пытаньне толькі пра наш уплыў, пра наш аўтарытэт, пра тых, хто не прызнае легітымнасьці гэтай улады. I мы кажам, што трэба падвышаць свой аўтарытэт, трэба павялічваць сваю прысутнасьць у грамадзтве. А зьмірыцца і сказаць, што большасьць усё вызначае, — гэта значыць прызнаць, што мы наагул ня маем у складзе нашай беларускай нацыі грамадзтва як такога. Ці існуе крызісулады? Дракахруст: Уладзімер, вось яшчэ адна тэза з артыкулу Віталя: «Крызіс улады пакуль не назіраецца, апазыцыя няздольная сваімі сіламі дэзарганізаваць сыстэму». Гэта якраз наконт таго, што Вы казалі пра пашырэньне ўплыву, аўтарытэту і ўсяго астатняга. А вось Віталь гаворыць, што «сваімі сіламі няздольная», будзе апазыцыя пашыраць уплыў ці ня будзе. Мацкевіч: Калі размова пра апазыцыю ў асобе яе сёньняшніх лідэраў, я пагаджаюся зь Віталём. Але гэта ня значыць, што... Дракахруст: А ў Вашай асобе? Мацкевіч: Я пакуль не магу канкураваць з раскручанымі лідэрамі. Мяне сёньня непакоіць ня столькі падзел і разьмежаваньне ў стане палітычных лідэраў, колькі падзел у стане грамадзянскай супольнасьці. Сёньня грамадзянская супольнасьць разьяднаная. Мы павінныя нейкім чынам пачынаць сапраўды дысыдэнцка-культурніцкую працу аб’яднаньня, а потым яна дойдзе і да палітычнага. Таму, зразумела, у асобе сёньняшніх лідэраў (я і сябе таксама магу да іх далучыць), калі казаць пра палітычную дзейнасьць, мы сапраўды няздольныя. Але ж гэта сёньня. Давайце рыхтавацца да заўтра. Тое, што мае быць, зьяўляецца забесьпячэньнем Taro, што ёсьць. Дракахруст: Віталь, Вы чулі аргумэнтацыю спадара Мацкевіча. А чаму Вы мяркуеце, што крызісу ўлады няма? Вось і Аляксандар Мілінкевіч гаворыць, што крызіс ёсьць, і яго трэба толькі паглыбляць, і спадар Арэшка кажа, што аўтарытэт кіраўніка дзяржавы падае, што Лукашэнка губляе прывабнасьць у вачох беларусаў. Яны крызіс бачаць. А Вы не. Чаму? Сіліцкі: Чаму ня бачу?.. Можа, у нас розныя пункты гледзішча. Дракахруст: Віталь, я сфармулюю пытаньне інакш: дакажыце, што крызісу ўлады не існуе. Сіліцкі: Я думаю, што гэта канцэптуальна няправільна пастаўленае пытаньне. Даказаць, што крызіс улады існуе ці не, можна толькі па выніках існаваньня самой улады і яе здольнасьці выконваць пэўныя палітычныя і сацыяльныя праекты. Пакуль мы проста ня бачылі, каб такая здольнасьць была зьнішчаная ці радыкальна паменшаная. Гэтая здольнасьць не ўсёабсяжная, але яна дастатковая, каб падтрымліваць рэжым. Мне здаецца, што крызісныя тэндэнцыі, пра якія мы размаўляем, існуюць у нейкай віртуальнай прасторы.