Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі
Том 1. Кніга 1
Памер: 850с.
Мінск, Нью Йорк, Вільня, Прага 1998
Станкевіч прыехаў з Вільні і кажа, што Тарас лічыць патрэбным найхутчэй пагадзіцца. Як вам здаецца? С-р патрабуюць каб мы, с-д., «рэабілітаваліся»: 1) выступілі з протэстам проці іхнага арышту 2) пратэставалі проці артыкулаў «Беларусі»7; 3) зракліся прынцыпу Дірэкторыі8 і перайшлі на грунт даўнейшага статуту Рады. Ім адказана, што на гэткім грунце з імі ніхто гаварыць ня будзе. Пэрсональна яны адводзяць толькі Лёсіка. Мажліва, што неоффіцыяльныя гутаркі з імі мы будзем весьці, асабліва калі ёсьць чуткі, што гэта патрэбна. — Цікавая яшчэ зьвестка, што Аляксюк і Кахановіч падалі ад імя чыйгось (мабыць ад Рады Віленшчыны і Горадзеншчыны, ці што) просьбу аб звальненьні нашых ср.
Есьць тут такая ідэя. Калі не наладзяцца гутаркі з с-р трэба зрабіць крок у іншы бок. Як гэта ні прыкра прыдзецца цягнуць у кабінэт правіцу. Можа удаласяб мацней абапёрціся, каб увесьці хацяб такога Алексюка, як кіраўніка унутраных справаў. Гэта яго-б здаволіла, а для супраціўнікаў нашых было б вялікай угрозаю. Прынамсі такі праэкт варта хоць бы на словах ужыць для страху на с.р.
Пішэце аб усім. Як справа украінскіх кніжак9? Лёсік просіць хутчэй везьці яму грошы, бо я ні маю.
Вітаю АСмоліч
582.2.46:084&г-085&г — ра
' Цярэшчанка. 2 Юбілейны Дом быў сядзібаю Часовага Беларускага Нацыянальнага Камітэту. 3 Пасыланыя ў паветы інструктары з мэтаю арганізацыі беларускіх школаў, культурна-асьветных гурткоў, чытальняў, каапэратываў. Гл. Ляхоўскі У. Беларуская справа падчас польскай акупацыі П Спадчына. №6. 1994. С.58-87. 4 Сыльвэстар Ваяводзкі — палітычны рэфэрэнт 2-га аддзелу польскага Генштабу (выведкі) на Беларусі. 5 Сябры партыі эсэраў. 6 Дзяяч Польскай Сацыялістычнай Партыі (ППС). 7 Маецца на ўвазе артыкул пра «авантуру Ластоўскага»: Што гэта мае значыць?//Беларусь (Менск). №54(81). 28.12.1919. 8 Г. зн. Найвышэйшай Рады. 9 Паводле прынятай крыптаграфіі — грошай. Маецца на ўвазе пазыка, якую плянавалася атрымаць ад ураду УНР.
1626. Даклад старшыні Горадзенскага Губэрнскага Цэнтральнага Камітэту Аб’яднаных Грамадзкіх Арганізацыяў Аляксандра Бахановіча (Варшава) Сяргею Дзьмітрыевічу Сазонаву (Парыж) за 29.12.1919
[...] МОГУ СМ'БЛО ЗАЯВНТЬ, ЧТО КРЕСТЬЯНСКІЙ ЭЛЕМЕНТ СТОНТЬ НА НЕПРЕКЛОННОЙ ТОЧК'Ь ОТРНЦАТЕЛЬНАГО ОТНОШЕНІЯ Н КЬ ПОЛЫІГБ Н КТ> ЛНТВБ, ПРНЗНАВАЯ СЕБЯ ТОЛЬКО РУССКНМН Н ЖЕЛАЯ СЕБЯ ВНДЕТЬ ВЬ СОСТАВ'Б ЕДННОЙ, НЕДБЛНМОЙ РОССШ. Наснльно вводнмый вь школахь б!>лорусскій язык, нлн так называемую «мову» крестьяне н слышать не хотять, а многія деревнн взялн нзь школь свонхь дЬтей только потому, что преподаваніе введено на б-Ьлорусскомь нар-Ьчін. Между тЬмь кт> бывшнмь пропаганднстамь безсмысленной нден: самостоятельностн Б'Ьлоруссін, трогательно нынЬ прнсоеднннлнсь полякн, всімн снламн поддержнваюіціе тенденцін кь образованію самостоятельной Б'Ьлоруссін н федерацін ея сь Польшей. Русскій языкь наснльно отовсюду нзгоняется, полякн вдругь началн коверкать русскій языкь, снлясь нзобразнть нзь своей рЬчн «білорусскую мову», а ксендзы дошлн даже до того, что кое-гд-Ь былн попыткн н вестн церковныя службы на б^лорусскомь нарьчін, вь чемь, кстатн сказать, кь нашему стыду ксендзамь оказывалн содьйстве н-Ькоторые православные свягценннкн (такь напр. небезызв'Ьстный вь Гродно протоіерей От. Іоаннь Корчянскій).
[...] Мы требуемь свободы функціоннрованія русскнхь обіцественныхь органнзацій, школь, кооператнвовь н т.п. нбо нскусственныя «білорусскія» учрежденія, создаваемыя нлн самнмн же полякамн нлн нхт> агентамн СОВЕРШЕННО HE СООТВБТСТВУЕТЬ ЖЕЛАНІЯМЬ ББЛОРУССКНХЬ МАССЬ Н НАСЕЛЕНІЕ НХЬ ОПРЕД БЛЕННО БОЙКОТНРУЕТЬ. Что касается школь, то населеніе опредьленно заявляеть о нежеланін учнть свонхь дЬтей на той тарабаріцнн^, которая носнть нанменованіе «б'Ьлорусской мовы» н которая допускается полякамн кь обраіценію вь то время когда русскій языкь воспреіцень не только вь школахь, но даже на BbiBicKaxb н вь обьявленіяхь. Запреіцая русскій языкь н велнколіпно поннмая, что сь б-Ьлорусской мовой далеко уйтн нельзя полякн такнмь путемь желають нскуственно обезлнчнть народь, оставнть его темнымь н постараться отторгнуть его оть русскаго родного тЬла.
[...] Такнмь образомь намь кажется, что сейчась весьма удачное время для проведенія в жнзнь нашнхь дорогнхь вдей: еднненіе сь ЕДІІНОЙ ВЕЛІІКОРОССІЕЙ, лншь бы только былв поддержаны нашн труды н Hama стремленія вь Парнжі на Мнрной Конференцін [...]
582.2.47:022&г-026 — мк
Тэкст уяўляе сабою паведамленьне аб «сытуацыі ў краі» і заяву да Мірнае Канфэрэнцыі ў Парыжы. Пададзеныя найбольш «красамоўныя» фрагмэнты. Ад канца чэрвеня да 3.12.1919 А.Бахановіч сядзеў у лягеры Домбе каля Кракава.
1627. Квіт за 4 тэлеграмы з Варшавы за 29.12.1919
582.2.48:003 — квіт
1628. Ліст Аркадзя Смоліча (Менск) невядомым адрасатам (Варшава) за 30.12.1919
30/ХІІ 919
Дарагіе Сябры!
На ўсякі выпадак пасылаю Вам другі раз тые самые збольшага інфармацыі (учора пісаў цераз Дзекуця, сягоньні цераз Більдзюкевіча).
Цераз сьвяты было ціха. Цяпер аднаўляецца пэўны рух у Камітэце. У Камітэце настрой ня важны. Прыймаюць усіх Трахімаў, Пашковіч. Крыху агітуюць. А на сходзе Нац. Камітэту вынесьлі пастанову клапаціцца аб звальненьні с-раў. Такую самую заяву у Вільні падалі за подпісам Алексюка і Кахановіча. Менскай пастанове ходу ні далі, бо я прызнаў сход неправамочным — ня было ні аднаго сябра прэзідыуму. — Арыштаў новых ня было, хаця Захарку і Крачэўскага шукаюць.
На Сьвяты сюды прыехаў Земенцкі, веў гутаркі з намі і с-рамі. Хацеў уперад пагадзіць. Пасьляж абдумаўся, што пад імі можа быць бэрлінскі і наагул загранічны грунт і не захацеў кампромітавацца. — Выясьнілася што с-раў падтрымлівае Недзялкоўскі і можа быць Сокацкі1, якіе у піку Антону раюць абаперціся на «маладым народным с-раўскім руху». Яны настроены моцна проці Антона. От-жа стараліся мы — пры помачы Воевудзкага пераканаць Земенцкага і даць яму мажліва больш інфармацый, каб ён мог узяць на сябе рэфэрат у партыі аб Беларусі. Меў Земенцкі гутарку і з Рачкевічам, які сказаў, што усе што сталася — к лепшаму.
С.р. моцна здэтонаваны адмоваю Зайца і Цьвікевіча. Відаць неспадзеваліся. Вядуць яны гутаркі з Воеводзкім. Выстаўляюць сябе надзвычайна лойяльнымі да Польшчы, аднак гэта ўсё белымі ніткамі шыта. Гавораць ад с-р. Трахімаў, Пашковіч, Бандарчык. Грыб захварэў на тыфус.
Нам патрэбны хутчэй грошы. Асабліва газэце2 і Нацыянальнаму Камітэту. Прысылайце хутчэй з Варшавы хоць што колечы. Як справа з украінскімі паперамі?
Гэтымі днямі могуць адбыцца важныя конфэрэнцыі. Земенцкі яшчэ ні выехаў. Заўтра прыежджае з Варшавы Рачкевіч, які едзьдзіў туды спэцыяльна даведацца аб курсе у нашай справе. Мы ні саўсім ведаем як там што у Вас і як нам трымацца. Станкевіч прывёз весткі ад Тарашкевіча, што нібы вы лічыце паразуменьне пажаданым? — Я з свайго боку лічыў бы, што трэба абаперціся нам альбо на права, альбо налева. Што да першай мажлівасьці дык у нас былі гутаркі ці ня увесьці у кабінет Алексюка — на страх с-р — даручыўшы яму унутраныя справы. Але гэта толькі думка — нават ні прапазіцыя.
Пішыце, інформуйце.
Найвышэйшая Рада не працуе у цэласьці. Уласаў быў выехаўшы.
Тымчасам вітаю АСмоліч
582.2.46:082&г-083&г — ра
1 Дзеячы ППС. 2 «Беларусь».
1629. Квіт за тэлеі раму з Варшавы ў Бэрлін за 30.12.1919
582.2.48:002 — квіт
1630. Квіт за тэлеграму з Варшавы ў Прагу за 30.12.1919
582.2.48:001 — квіт
1631. Тэлеі рама Аўгена Ладнова (Парыж) Антону Луцкевічу праз Лявона Дубейкоўскага (Варшава) за 31.12.1919
doubiekovski 14,/12, rue kopemik varsovie
paris 35286-33-31-18/30
recu telegrame antoin ministere etrangeres pramit concours rensejgnez ambassade varsovie votre retour paris urgent avant mon depart le 10 janvier cablez jour heure arrivee serai gare = colonel ladnoff =
582.2.33:113
1632. Зварот да чырвонаармейцаў з заклікам пераходзіць у Белую Армію
582.1.56:001 &г-003&г
Дата, месца й абставіны невядомыя. У канцы тэксту заўвага: «Пронзведеніе — Спнрндонов нз Быхова, его брат секретарь Мннской земской управы»
1920
1633. Храналёгія важнейшых датаў з гісторыі беларускага руху 1917-1918 гадоў
17 августа. Декларація БЬлорусской Соціалнстнческой Грамады на Государственномь Совітанін вь MockbIi. Основы: Федерація, автономія Б'Ьлоруссін, CoBiTb no Національнымь дЬламь. Національная армія. Делегаты: Бурбнсь, Воронко, Дыло, Станнлевнчь.
17 сентября. Декларація Цэнтральной Рады Б’Ьлорусскнхь Органмзацій — на Всероссійскомі> Демократнческомь СовЬшанін вь ПетроградЬ. Основы: Россійская Федератнвная Республнка. Делегаты: Воронко, Душевскій, Жплуновнчь, Мамонько.
17 октября. Грамота кь Б-ьлорусскому Народу в гор. Мннск-Ь. Созданіе Велнкой Б-ьлорусской Рады. Учрежденіе Генеральнаго Комнссаріата по діламь Б'Ьлоруссій вь Петроград-Ь.
17 ноября. Декларація БЬлорусскаго Областного Комнтета Всероссійскаго СовБта Крестьянскнхь Депутатовь обь автономін Бйлоруссін к Федератнвной РеспублнкЬ.
17 декабря. Разгонь 1-го Всеб-ьлорусскаго Сьгзда в гор. МннсісЬ большевнтскнмь «Комнссаромь Западной Областн н фронта» н аресть 27 членовь Презндіума u Сов'Ьта Сьізда.
17 января. Прннятіе йсполннтельнымь Комнтетомь Сов^та 1-го Всебт.лорусскаго СьТ.зда текста Декларацін Б-ьлорусской Мнрной Делегацін.
17 февраля. Преданіе большевнтскому суду всЬхь членовь Центральной Б'Ьлорусской Войсковой Рады.
Сь введеніемь Новаго Стнля н хронологнческія данныя нзь Нсторін Б^лорусскаго Національно-полнтнческаго двнженія ндут по новому, а нменно:
20 — Н.С.БД
21 — І-ая Уст. Грам.2
25 Разгон чЬм.3
58 2.2.06:052&г — р
ЗпапераўЯ.Варонкі. Дакладная дата невядомая. 1 Сфармаваньне Народнага Сакратарыяту 20.02.1918. 2 Прыняцьце Першай Устаўной Граматы 21.02.1918. 3 Выгнаньне немцамі Народнага Сакратарыяту з Губэрнатарскага Дому 25.02.1918.
1634. Фотаздымак Алеся Гаруна ў беларускай вайсковай форме
582.1.45:153
Дата невядомая (за часы працы Беларускай Вайсковай Камісіі).
1635. Блянк пасьведчаньня Асобнага Атраду Беларускай Народнай Рэспублікі
582.1.46:047
Дата невядомая. Блянк выраблены ў друкарні H.Laakmann, Tartus.
1636. Блянк Вайсковага эвідэнцыйнага ліста
582.1.70:001 &г,004&г
Гэты й наступныя два блянкі належыць да дакумэнтацыі, зьвязанай зь дзейнасьцю Беларускай Вайсковай Камісіі, якая распачала вэрбунак афіцэрскіх кадраў у Менску на пачатку сьнежня 1919 году. Гл. Latyszonek О. Bialoruskie formacje wojskowe. S. 127-128.
КНІГІ ОНЛАЙН
