Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі
Том 1. Кніга 2
Памер: 851с.
Мінск, Нью Йорк, Вільня, Прага 1998
группы гэта беларусоў праваслаўных — тут ужо кірунак працы другі павінен быць — гэта элемэнт соцыалістычны і збалынэвічаны. Ужо з гэтай кароткай маей інфармацыі відаць, што адной асобе як мне няякім чынам няможна вясьці працы у адным і у другім лагеры. Трэба выбраць адзін — злучыць тыя два лагеры у адзін на грунце нацыанальным гэта рэч вельмі трудная і спачатку немагчымая. Паперш трэба у іх яшчэ разбудзіць нацыаналізм.
Вос[ь] гэтая мая пакуль што кароткая інфармацыя для Сувязі1 і для Ураду аб становііцу беларускум тут у Амэрыцы. Цяпер неколькі слоў скажу аб складзе той дэлегацыі, якую намерываецца сюды выслаць Урад. Пасылаючы Урадум дэлегацыю належыць кіравацца той думкай і тым разлічэньнем, што дэлегацыя павінна больш кіравацца на падтрыманьне амэрыканцоў, чым беларусоў. А на грунце гэтаго зноў павінно лічыцца з амэрыканскай палітыкай. Цяпер урадуе «рэспубліканская партыя» з Гардіннгом2 Яна групуе каля сябе моцно капіталізм фабрыканство, вялізарную прамысловасьць. Другая партыя гэта «дэмократычная» стаўленнік яе быў Вілсон3 — цяпер яна не урадуе Гэта дзве самыя моцныя партыі і трецья соцыалістычная з Дэбсамд на чале, але ён сядзіць у турме соцыалісты яшчэ ні на адных выбарах ня атрымалі «крэсла прэзыдэнта» Затым ідуць уніісты — гэта арганізацыя адпаведае расейскай «Союз профессіоных Рабочнх» але гэта чыста эканамічная арганізацыя у палітыцы нічога яна чыннага ня адыгрывае. У звязку з усім сказаным і прыняўшы пад увагу беларускае становііцо і амэрыканскую палітыку. Я лічу, што галавою дэлегацыі павінен быць не соцыаліст, бо іначэй нічога з працы рэальнага ня выйдзе, затым павінен быць ксендз, для працы сярод католікаў. і для працы сярод праваслаўных выдатны соцыаліст, добры прамоўца і літэратар. Пэўны, што такі склад дэлегацыі і меўбы успех Галава дэлегацыі могбы атрымаць падтрыманьне для справы з боку амэрыканскіх урадовых сфер, ксендз з боку духавенства, бо высшыя мейсцы духоўныя занімаюць ірландцы і немцы-католікі кардынал і арцыбіскуп.
Прыняць таксамо трэба пад увагу мову, бо бяз мовы тут ні шагу няможна ступіць Напершы пачатак хаця трэба выучыцца штокольвек, пасля ужо знаючы што небудзь можна лічыць што праз 1 год ужо можна добра знаць нават і выступаць з мовай. Затым, адна асоба мусіць знаць добра мову. А іначэй прыдзецца афіцыальнасьць схаваць і ісьці працаваць да фабрыкі — бо інтэлігэнтнай працы атрымаць трудно, не знаючы мовы. Калі можэ ёсьць труднасьці з прыездам, та я іх магу ліквідаваць — мне ужо удалося мець знаемасьць з Сэнатарам вельмі уплывовым праз якога можна нават і хутко урегуляваць справу. Што датычыць грошай та я таксамо прылажу усе стараньня каб 1.000 даллароў пажычыць і выслаць шыфскарты I класа, хаця і на 7%; калі будзе дана гварантыя звароту на акрэсляны час. Вось усе тое чым магу падзеліцца цяпер. У канцы гэтага яшчэ неколькі слоў напішу а сабе.
Апошнім часам я прыступіў да выучэньня мовы. кожны дзень 3 гадзіны. Атрымаў працу у фабрыцы вельмі добрую. Працую 8 гадзін ад 7 зрана да 5 п.п. і адну гадзіну маю на абед. Атрымаў ужо першыя паперы грамадзянства, бо бэз іх нельга мець работы за 6 м^сяцаў буду лічыцца поў амэрыканінам, а цяпер як тут кажуць яшчэ «зелены чалавек» а праз
2 гады можна будзе атрымаць другія паперы грамадзянства, тагдэ ужо лічыцца амэрыканскім грамадзянінам. Атрымаў ад знаемага адваката запэўненьне, што калі захачу аканчываць юрыдычны факультэт, та ен за мяне унясе залог і я магу вучыцца а пасля толькі мушу у яго праз 2 гады працаваць Перэдай каму належыць — ніхай вышлюць рахунак доўгу які я вінен Ураду, а я пастараюся яго сплаціць часьцямі.
Шлю прывітаньне усім Янка 5/VIII 1922.
Adress John Czerepuk
585 Stocking Av.
Grand Rapids Mich.
North America
P.S. Прысылайце газеты, літэратуру i прэс-бюро
582.1.43: 257&r-259&r
1 Беларуская Нацыянальная Сувязь. 2 Ўорэн Гардынг, прэзыдэнт ЗША ў 19211923 гадох. 3 Вудро Ўілсан, прэзыдэнт ЗША ў 1913-1921 гадох. 4 Юджын Дэбс, сацыялістычны лідэр, у 1900-1920 гадох пяць разоў кандыдаваў у прэзыдэнты.
3278. Ліст рэдактара газэты «Правда» Віктара Гладзіка (Осуphant, Пэнсыльвэйнія, ЗША) Беларускаму Прэс-Бюро ў Коўне за 5.08.1922
М<нлостнвый> Г<осударь>.
Нм’Ью честь сообгцнть, что всі сообіценія Бюлетпна №36 переведены на англійскій языкь, былн пересланы Правнтельству С<оеднненных,ь> Штатовь н вь амернканскія газеты. He подлежнть сомн^нію, что по ходатайству нашнхт> карпаторусскііхь органпзацій, дЬлу будеть дань розголось вь Амернк-Ь. Понятно, что полякн будуть стараться опровергать все сообгценное вь Бюллетнне №36 н по этому сл-Ьдовалобы осв-Ьдомпть кого сл'Ьдуеть, чтобы пострадавшіе не давалн польскнмь гоннтелямь ннкакнхь подпнсовь на нхь опроверженія, какь это было когда пнсуіцій этн стро[к]н вь 1920 г., подняль протесть вь Англін протнвь разборкн православнаго собора вь Варшав^.
Желательнымь было бы, чтобы о гоненіяхь полякамн бБлоросовь, было сообіцано мн1> обовсемь подробно, а я постараюсь, прн соучастію здьсь жіюіцнхь б'Ьлороссовь, указать на гоненія н нстязанія б’Ьлороссовь, не только амернканскому правнтельству н народу, но также европейскнмь народамь н нхь правнтельствамь.
Остаюсь сь совершеннымь почтеніемь,
Внктор Петровнчь Гладнкь,
редакторь «Правды»
582.1.43:096
3279. Ліст капітана Пятра Дзехцярова невядомаму адрасату за 12.08.1922
582.1.14:050-051&г
У справе прыняцьця на стыпэндыю. Адрас: «9 р. L.K. V. pulkas, I kuopos vadui Kapit. Diechtierovui».
3280. Ліст Міколы Вяршыніна (Прага) Пятру Крэчэўскаму (Коў-
на) за 14.08.1922
Прага 14 VIII 22
Дарагі Пятро!
У той дзень, як ты ад’ехау, я атрымау пісьмо ад Жытлоускаго, які просіць каб яго двухь сыноу прыняць у Прагу на стыпендыі. 3 іх адзін яшчэ не
мае аттестата спеласьці. Ты ведаешь тутэйшае палажене, ведаешь як з Гладкім было. Можэ лепш вышлаб каб яны тутака былі, чым калі іх не будзе. Дык вось я яму адказываю, так як справа стаіць, цыціруючы афіцыальную старану. Ен пытаецца а тваем адрэсе, пэуна што будзе табе пісаць. Каб у нас не вышла розніцы ва узглядах пасылаю табе копію адказа пану Жытлоускаму. Калі ен табе напішэ, то было-б пажадана, каб ты так
сама падтрымау мой адказ, бо і дапрауды у нас яшчэ нічога канкрэтнага німа, апроч абецаня на славах. Добра былоб каб аб гэтым ведалі Ластоускі і Цвікевіч, калі яны будуць гаварыць з Жытлоускім.
Усяго добраго, паклон пані і усім знаемым. твой Мікола
582.1.14:048г-048
3281. Копія ліста Міколы Вяршыніна (Прага) Сямёну Жытлоўскаму (?) за 14.08.1922
Копія Многоуважаемый г. Жнтловскій!
Еіце сь весны этого года я хлопоталь вь мнннстерств'Ь о добавленін стнпендін для нашнхь студентовь н наконець подаль пнсьменный меморандумь. Вь Іюл-Ь я получнль піісьменный отв-Ьть сл^дуюіцаго содержанія:
«На Ваше желанье будеть обраіцено вннманіе прн окончательномь замііденін вь начал^ 1922/23 учебнаго года свободныхь м'Ьсть, еслн таковыя окажутся».
Такнмь образомь я н самь не знаю, сколько можеть быть прннято новыхь студентовь на стііпендііі. Вь настояіцее время стлпендш не даются, нбо еіце вь начал'Ь каннкул'ь студентамь было обьявлено, чтобы онн нскалн себ-Ь на л'Ьто занятій гдь угодно. Много нхь ушло на полевыя работы. Тьмь, которые почему лнбо не получнлн работь было впосл’Ьдствін выдано сокраіценное пособье на два м-ьсяца впередь. Сь какого временн начнуть выдаваться стнпендін вновь еіде чензвіістно.
Заішсь вь Техннку начнется сь Іго Сентября, а вь Уннверснтеть сь Іго Октября. Вь высшія учебныя заведенія прнннмаются только нм-Ьюгціе аттестаты зр'Ьлоста. Вольнослушателн н лнца учаіціяся вь н'Ьмецкнх'ь учебныхь заведеніяхь стнпендіямн не пользуются. ТЬмь которые не жнвуть вь обшежнтьяхь, а на частныхь квартнрахь стнпендін выплачнваются по 450-500 корон вь місяць. Здісь большой квартнрный крнзнсь. Комната стонть мнннмумь 300-400 кор. вь м ьсяць (Крнчевскій платнль по 700 кор. вь мЬсяць за одну скверную комнату). Кром'Ь освіяценія н отопленія. Но студенты жнвуть по 2-3 вь одной комнать н поэтому нмь обходптся дешевле. На скромное суіцествованіе одно[го] челов-Ька вь Праг$ требуется мнннмумь 1000 кор. вь м^сяць. Кушанье студенты получають вт> студенческой столовой (по 7 кор. за об-Ьдь) н всегда жалуются на 1336
голодь. Пражскія учебныя заведенія нн вь ч-Ьмь не уступають такнмь же заведеніямь другнхь Европейскнхь столнць.
Петрь Ант. Крнчевскій у-Ьхаль вь Ковно.
Воть все, что могу сообіцнть Вамь конкретнаго.
Сь глубокнмь уваженіем'ь кь Вамь пребываю
Н.М.Вершнннн
Прага 14 VIII 22 г.
582.1.14:047&г,049&г
3282. Ліст Кастуся Езавітава (Рыга-Дзьвінск) Вацлаву Ластоўскаму (Коўна) за 16.08.1922
16.АВГ. 1922 Высокапаважаны Вацлаў Юстынавіч,
атрымаў я Вашы «Задачы»1 і з імі згодзен.
Але гэтага яшчэ мала: трэба ведаць і мець яшчэ апрацоўку «рэальных магчымасьцяў» яе склікаць.
Інфармацый з гэтага боку ад Вас німа зусім.
А гэта выбівае грунт з пад ўсіх плянаў.
Мы цяперыка ў паласе выбараў: валастных, местовых, парламэнтскіх.
Валасныя прайшлі — нішто, апрача двох-трох валасьцеў, дзе нас пабілі палякі і маскалі.
Местовыя — пачаліся (з іх Люцын — прайшоў добра).
Парламэнтскія — насоўваюцца і худка будзе падача спіскаў.
У зьвязку з гэтым вельмі прашу Вас, каб пярэсланыя мной, — праз Аккермана і Вальковіча, — рахубы — былі срочна, самым тэрміновым парадкам, задаволены і выдаткі зьвернуты.
Аб дапамозе зьверх таго, што мне належыць, я ужо і не прашу.
— Здаецца — безнадзейнасьць поўная.
Незадавальненьне ж пасланых рахубаў будзе нам вельмі шкодна, a магчыма, і трагічна скіруе самыя выбары.
Палякі і расейцы гуртуюцца і зьбіраюцца даць бой па ўсіх правілах. Сыплюцца: грошы, кляўзы, газэты, лістоўкі, лаянка, агітацыя і закіды. Мы — маўчым.
Німа «свабодных» магчымасьцяў.
Казенныя кошты астаюцца казённымі і ідуць на выдаткі буджэтнасмэтныя.
Ня маю часу на дробныя тлумачэньня, бо страшэнна сьпяшаюся (з 15 дзен гэтага месяца я ужо 12 дзен быў ў дарозе і раз’ездах).
Жадаю усяго найлепшага.
3 пашанай К.Езавітаў
582.1.43:236&г
1 Артыкул «Задачы чароднай нарады». Гл. дакумэнт №3268.
3283. Старый б-Ьлоруссь. Б1>лоруссы вь Латвіл. (Улётка да выбараў у Латвійскі Сойм)
582.1.43:247&г — д
Дата невядомая. Выбары ў парлямэнт Латвіі меліся адбыцца ў сьнежні 1922 году.
КНІГІ ОНЛАЙН
