КНІГІ ОНЛАЙН

Aurea mediocritas

Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока.

Іван Саверчанка

Выдавец: Тэхналогія

Памер: 319с.

Мінск 1998

164.34 МБ

ая праблема культурнагістарычнай арыентацыі Праваслаўнай Царквы Беларусі ў розныя перыяды існавання.
3.	Дішаравдныя шворы як штарычныя крыніцы
палемічных трактатах беларускіх пісьменнікаў канца XVI—пачатку XVII ст. знайшлі адлюстраванне разнастайныя факты падрыхтоўкі і здзяйснення паркоўнай вуніі, а таксама важныя падзеі міжканф^ійнайбарацьбы пасля 1596 г. Без уліку літаратурных крыніцаў немагчымае ўсебаковае асэнсаванне тагачасных гіс
* Гл.: Пануцэвіч В. Пачаткі Хрысціянства на нашых землях да часоў Усяслава. Чыкаю, 1959: Сказанйя о начале славянской пйсьменностй. М., 1981; Фйлйст Г.М. Введенйе Хрйстйанства на Русй: Предпосылкй, обстоятельства, последствйя. Мн., 1988; Рапов О.М. Русская Церковь в IX первой mpemu XII в.: Прйнятйе Хрйстйанства. М., 1988.
144
Раздзел 3
тарычных працэсаў і тым больш вызначэнне аб’ектыўных і суб ектыўных чыннікаў, ролі асобных дзеячоў і ўплыву вядомых пісьменнікаўпалемістаў на грамадскацаркоўнае жыццё.
У чым жа канкрэтна каштоўнасць літаратурных помнікаў як гістарычных крыніцаў? Іх сістэмны аналіз дазваляе даць дастаткова поўны адказ на гэтае пытанне.
Найперш дзякуючы літаратурным крыніцам захаваліся звесткі пра адну з таемных нарадаў праваслаўных епіскапаў у Сокале, дзе абмяркоўвалася магчымасць царкоўнага задзіночання. Заслуга ў тым Клірыка Астрожскага, які ў “Перасцярозе запісаў: “й такь з’ьехалнся до Сокаля, н там потаенную раду на прышлый учннок намовнлн” [81, 211],
У Сказе супраць вуніі” былі пададзеныя унікальныя звесткі пра Берасцейскі Сабор 1594 г., падрыхтоўку на ім выніковага дакумента ( мемрамы ) ды накіраванне яго Ж.ыгімонту Вазу з пасольствам І.Пацея і К.Тарлецкага [187, 549550].
Якраз на старонках літаратурных твораў найбольш поўна абмаляваны эпахальны візіт І.Пацея і К.Тарлецкага пры канцы 1595 г. у Рым. 3 іх вядома пра выданне Жыгімонтам 18 сакавіка 1595 г. прывілеядазволу на гэтую паездку і, што асабліва істотна, падрабязнасці аўдыенцыяў нашых паслоў у папы Клімента VIII, іхныя сустрэчы з уплывовымі кардыналамі, урэшце, вяртанне на радзіму, дзе падводзіліся вынікі наведвання Апостальскай сталіцы [81, 212—213’ 187 550— 558, 189, 224].
Першапублікацыі рэдкіх гістарычных дакументаў — вызначальная рыса многіх літаратурных твораў. Прыкладам, К.Філалет надрукаваў у Апокрысісе два Прывілеі Жыгімонта Аўгуста 1569 г. Кіеўскай і Валынскай землям, Канстытуцыю 1573 г. і агульнагаспадарствавы Прывілей Сцяпана Батуры 1576 г. [232, 21—28]. Сярод змешчаных там крыніцаў — Пагадненне паміж альбоўскім біскупам Янам Дзімітрыем Сулікоўскім і праваслаўным епіскапам Гедэонам Балабанам 1585 г., Прывілеі С.Батуры за 21 студзеня 1584 г. і 18 траўня 1585 г., Прывілей Жыгімонта Вазы патрыярху Ерамію
еьош шпшзбя no
с M6H^’b,CV^OKb cJc^h |ilUU/h?C1 phlh’hCb ІфСКЫГЛЯД :~ Ч ICTHhlJJbTEOrt^hl^TWVh ^ДКАКОЛЯПОСрЯ^ІІЛЬеЖ НаТ»СКр£ГтфЬТа0 іЦАЬлплогрі^овгмЕпрнгаупнльасн .‘нсплсль £П1ПДСЬ^КрЛТЬГЫуір'ПЫ\’1і<ДЛКШ^1ГГ^ рОДПЫН;— jj Ж€ВтЬСкр£НН€Д4^рОД0уЧЛТЬСК0 ^оугако^кчлнд^дм^	^стрдшншл
ТОГОКЛАйНЛДЬСТНН ? НВ^АШ4врдтЛПЛ4Ч£ВП4А КЛНД€К01|рі^Л4КЬІ.ДО	ІЦНА’Ь’Ш^
ірВППа^І^ІПрОСй^ТНТ£СА:~* g £лнеікдоп£ЕН ДН//ьіСЧ>ДІТ£ДЬ.^41ЛКОЛГОКНЕПЛтЬТШШ0СТр^ ПКТ>СКр£К£Сг^р~ГН£ПрТ£^1Ь£ТШлЖ^^ локломпсА.^лрдіе^оегв&лсстмп^лвльцлв^ ТрМйі»СМК^Ь(ДННОГО1ЛП'Ьт^	HIM
(ТрыКТ»tTO> flТрНб(ПОКЛ4ПІЛКпрШШН^ТН• HEB6 рне^^саіт^.нжемлконЕцькіко^ь^мков’Ь^Ерь фІЛ^ПЛТСГНКК’МН/ЛВШН^НрвВН МД4Ж£Д04Д4 гыікдшоу’. нтауеоуц^т^оупроскііршіСн саітвкгскреннАга^ьіко^ьпоім^ takro Д4ВЛ£ГНСЛ4КЛТвЕІ:^ ^ ЛЧЛЛННМСП(£ПІКН4ій£ tytf ^СллаословТі/го^кдн^^тБЬШ^ J^HphGnbCTHCnctHhKhUTb . рЛД&ТСАЛНКЬДЙЬ ПЛЫКШІ ♦ ЕІГЛ£ТЖ£К$СОКЫІМАЛ^СТЬ?ЙД^4
Старонка з выдання Швайпольта Фіёля (“Актоіх ". Кракаў, 1491)
^н<*п • лмйх* анмлгв лг^см . нмчАчоухтгь/нгііч сДОМКГЬ «ШМЖНШПХГ» COKbcvaxXf». сяа<сіх<ь л<^<
. moot.
нмйяХОЯ донн«<»тсэ^утьж* Осч< н«дайдм ■ йокоуі с//д#пост€ acMoZм>»мс^<(пуй« no Д<Д<<« W^ н^АамнпііасгсуіоспгжСЯСлммйн^сЛнншдАп^гвнвкмсх . «Z^mo№yA<»<H«HMVl .
ддкапдЛад^ ешоАкЛ. н«ш<«« twc* <«a^crwQ®<( 6vm /олші* Ат^нг® «аа»
:^)(хіатма<* «то^^схгжц^ут^^с» ^: HAiiofua Acuenvci>UMC* ПП СХ (<«<	
srtvrfb НЧ
Беларускі спіс “Аповесці пра Скандэрбега' (рукапіс РДзАСА. ф~ 181, N 351/300)
с
Алегарычная выява сямі “вольных мастацтваў’. Сярэднявечная гравюра
гШ;та^
* JlU WlMtt CMlI НА^	g^ HA! LIfA £1^,
^n]ttWlM(M(rtfay^	^ СдтЯіук.Р
'3^^^^^^^ ^ ^^^^^ HfilHrfACtni ^ААбмуц jLffy&jjfatviHf^p tyniitfCtuf gckif. нпстлн cCtiklua. \jk(^Mt^(nti LjA^A ^MfKA . ^ЛПнўлЫМГКІА gf^H 4^/lkl.t;Q(lUlJti^lfJH^i'gll^ , (r^tlWHHlfylrnMf, H^wy ^^ЫЦма ■ ^«M^^A msitrt. І&с^ліУ^к ^І ^li^flftt^A^^ty7^t>\ AAUAlAU tiAHrii, ГЛІ^І ^ШАШ1
juqti. мк# H^AlmHujA нлмн цнспдінсум £«ійуікн WlWyrt іітй. ЦЫ гус^ьідм намі iJteyyA iifyf jm^ ІА ІСІ ^ІНкІ^,yimAyJKlAVl ЦЛІ^ ННМПІН. Лімр ^МЦЛЛ найінні МЫІШМЗ.ушШЛНІАШ/ЫІіЛМ;^ ГАМ.^(А т^^у^А,плл^{ід^^ fyiifltiHmH . ўЮАіуПЛІШАтіЛі/лтуНуіНіуА^ ыіммміу^
ті^І пл. і^іутілМ'іулі^іуі'гкАА .л/е^лі'ннАrtpMte ^улй^л. .п(нггйміу SM^^nAAUnt^Agty^KUJM, AlTAltKi
бшн Ьмтх(ны кнні^нітіміулнстіш omtMt (йнн. пі((тіпл('ннАі6піАМннА HtA^ngf. нікпыму —rntfHVli ПІШІа>І Vt'gfg^HtAA t'^ty ГМмЎпуініІШ^ MAH; KMIKt ПріНААШТПН^І'л^ fit. ІлнкііітІАйр rnmu сн^тн^і/кч. ННЫ іуіЛШІЫГІІІІН, fA^l^fAA i<^ ’, InAlW^UAA
^і^шн . itAit Cha п^і^аа nyut іууміу , ^Н usi^>t; умнА nyf ^І^^СІПіунл^МА . IPffHHf HgriyA M UQ^HH. (WAHAg'i’ntrnyi/IM . ZArSfHHffACTytfrrUpl.ft’t7 НЬНЫНДAn^WH. HUttfnfgf r^ljjfn HfiyAIMfArt,
KH, H^ ™. ^
Рыюр Цамблак. “Слова на нараджэнне Баіародзійы' . Беларускі рукапісны зборнік XVI стагоддзя
nft/мепд;
да»м н»н м»
РЛОЙГСКОН > АГЛАША К&і’& KatAHbt ААСКЛ НПО^АН
'\?понАп<.а^ллпгвв'£рв^  клгпарКІаАлАга • А^л lHAfO0AipBof?viOffai| «.оал'Л tAAnnoto , прш оспонв^АА'К'етноі'і'кгл , гіа І<^/мнв(^овннА4АМлота7^'Г* ■ 4€«™»«?«"<«^а^ бнытаплгухв^ • &^^ff\r^nfrUHriAAHfHO^Hb
^^{/"Лінс^соса^і^^ ^іпагіана н^гонпбсто^йпо^^ наб • <чоторл»А еайь <Х^А<АКвнлус^л<в • nemo^AM
^P0! ,fer Bfc'^k^* НОСПОЕ/МЛГвТН ПЛНА НАП0'М6‘<Н' Н«ЛЛыМ^НМАЬО<'рА»ОААвВНЫвМв^а  Н«<АЛ^АНЛ! ЛДЦ ДННІЛІв^' ОгАхКАНЯНАЛН <Ав64І • A Af М<ГП fnf НМ^ АМВЫН , І1^о«тын А1|«нрн • П^АА^НЫ, B^HfBtUBO
нопіорылдібмп.в ЬААггпм^начнннтНН^МПЛСЛО ^ /мнт|лпалнтоь* плі»х HHt^fma^JTyoHM .'tfffmA
HA
нгтА^н^АЛнн , Н*(анугІ Hut
лыблФтл taiviб^о^бгн ^аі^^^'і^^
АлУмл/Н^АЧНПа^кХНАААГЛЧК ■ ДП^Л6М*^<»ПвГв^
чага^м
Рукапісная "Прадмова" Васіля Цяпінскага да друкаванага Евангелля
Заснавальнік Ордэна Ісуса Хрыста Ігнат Лаёла. Малюнак невядомага беларускага мастака
Theophild Orthologd, DoRusiGr^ckiegoNaboseriftwa.
X Piotra Sxargi Soci&.XkIesk
rot, 4 Mmei» <«блнотен
W Drukdr nt ^ndrjeid Ptotrkoivc$kd}Kro
Пётра Скарга. "Ha трэны i лямант Тэафіла Артолага" (Кракаў, 1610)
«Si
®

»Marka Tulliufa Cicerona
» ^Сега^ notvo ^йШ^као |S Potyh usyt з ptlnoscia |^^
. ■ v 5oney wybdHe^ ?
one

!»
Przez BieniafzaBudnego
W WILNIF w Югй.^спі Зап4 ^Ллтхі^сс
Xohi j 6 oa ’
#dk»ii ViHbscmii Soc: HSU
Тытульны аркуш пераклада Беняша Буднага твораў антычнага красамоўцы і філосафа Марка Тулія Цыцэрона (Вільня, 1603)
Васіль Вялікі. Гравюра з кнігі “ Вертаград душэўны" (Вільня. 1620)
$оЖ«>/кйХрп& ^
'£ог роп^
grfwffW (^г^о^іф / &^ сг^фі^гя^ер ^шіе: «^Й^Ш ффт fiowimjw&o ®«rgop tw ^ЧІ^^І ^fv.^v^ii^
$5
j
М D LXIIIL

Тытульны аркуш твора "Quincunx" С. Ажахоўскага
Зборнік вуніяцкіх казанняў. Беларускі рукапіс XVII cm. (ЦБАН Летувы, ф. 19, N 255)
Святы Каліст — візантыйскі багаслоў і прапаведнік. Яго нядзельныя казанні пераклаў на простую мову Мялет Сматрыцкі — Евангелле навучальнае” (Вільня, 1616)
Новы Запавет (Еўе, 1611)
••! *>£##»^«*£££®££££*5j&!*;йс®^^
, ; , .V» ’ > :»Л.^^В:^^>. ^.^ч5і^^*ліь.^Л '^л^«.
і’< * ** tflb?
ілея?
Мй
«*й S'^i
■я=^ «^

*OBRONA*|? ^.^ptto^tegfo raufkgo рм>&сфк$о*
@U prawowicrncp 5Ый Napifanb.
фг^ ЯЗюсга’ ^tcborowtqa/
W tPiltttc Collegium Xufftqp /
З.Ш.ЭЕ. tnetcopM<2№nM fHcgO Reccora»
XPybdna ob (SchOufa Xufows* |hcgo/ 2lvcbim4nbnty IXhknffiqp*
»1 ^*
»»
t fe*’
«яВ
®£ ^:* ^< V
Q6* »
W ІШій» XoFu panffics 1605
14; >л ^Д^^Р^і ^'^^' 1£ ^SK£$nW£ ^'^*5 ?f * ' 4“.г ,/ .*'*'*■ **’•**; :*■*%{ ■*«^’^’’^'’^*'4s':$$,^^
&2jjj^j^^	$ iVs ‘ч хяхііжх#?»#^
“Абарона Фларэнційскага сабору’’ Пётры Федаровіча (Вільня, 1603)
Ян Кароль Хадкевіч — навучэнец Віленскай акадэміі, вядомы дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Аітоўскага і мецэнат
KAZANbE
СТГОКЙГЙЛЛЛ
Плтлмр'ьгн ПрЛНЖ'ЫК«Гв G3
тг '	'	ос j ч г >
ЛТІ^НСТ^ H^H4KW €Г0* зр« UlHf'ttlllMrK НД^КНПйОТН £|)ШН ^«уЬНЫ •
KAZANIE.
e,Cv^U*Patrwcby3cr0^h'm (Vwgo/ oSlntichrv^/ 7 5<«^ф й$р/3 гоз^гзепіан nduFt ргзе^ aiv ^erej^anirojn^nk
^ogbV VKto poM wnocnte, nie: tebyn4gfc3etvp7|ftttn3$tnie nie prjvibjie «4 nie/ i, tl;e|s: ў4
W Willits
Xotuob fnvorjeniastvhita* 7104 »ew	'н / H r^TH r r
aW&tnAt^f ^ M НШ(I фі, aAw
Тытульны аркуш кнігі Стафана Зізанія ‘Казанне святога Кірылы Ерусалімскага" (Вільня, 1596)
Міжканфесійная барацьба
145
за 15 ліпеня 1589 г. [232, 29—32 адв.]. К.Філалет у тэксце свайго трактата паведаміў пра існаванне дзвюх Пратэстацыяў віленскіх месцічаў супраць вуніі, пададзеных у магістрат у жніўні 1595 г. і �