КНІГІ ОНЛАЙН

Aurea mediocritas

Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока.

Іван Саверчанка

Выдавец: Тэхналогія

Памер: 319с.

Мінск 1998

164.34 МБ

Праваслаўнай Царквы, наагул адкідваў вучэнне пра Чысцец. У кнізе “Антыграфі”, спасылаючыся на Амброжыя Медыяланскага, Феадарыта, Ераніма, Тэртуліяна і Аўгустына, ён зняпраўджваў усе аргументы абаронцаў Мытарства, абвінавачваў іх у невуцтве [342, 65 адв.70]. '
Пазней жа, у вуніяцкі перыяд сваёй творчасці, Мялет кардынальна перамяніў свой погляд на гэтую праблему і няйначай пад уплывам Рыгора Рымскага, Анастасія Сінаіта і Рыгора Ніскага* прыняў ідэю ачышчальнага агню. Ен, аднак, не стаў на пазіцыі каталіцкіх тэолагаў цалкам і ў творы “Аб шасці адрозненнях...” пэўным чынам адмежаваўся ад іх. Мялет падкрэсліваў сваё непрыманне арыгенаўскай трактоўкі Мытарства, паводле якой пургаторны агонь ачышчае і душы бязбожнікаў, памерлых у смяротных грахах без пакаяння. Ён не пагадзіўся з тым, што душы грэшнікаў знаходзяцца ў адным месцы з душамі праведнікаў, а таксама адкінуў думку, нібыта пургаторны агонь патухне і Пекла неўзабаве апусцее, бо з гэтага вынікала, што пякельныя пакуты не вечныя. У раздзеле “Пра другое адрозненне, або Пра Чысцец” Мялет падкрэсліваў: Чысцец, без сумневу, існуе, гэта нейкае трэцяе месца паміж небам і пеклам; там знаходзяцца душы, якім сапраўды патрэбна ачышчэнне ад грахоў; яны ў ім пакутуюць “без сузірання твару Божага”, дзякуючы чаму вызваляюцца ад граху.
Калі гаварыць пра артадаксальных праваслаўных пісьмен
* Гэтых трох аўтарытэтных айцоў Царквы, якія вучылі пра Чысцец, Мялет згадваў у кнізе “Аб шасці адрозненнях..." [345],
Антрапалогія і этыка
191
нікаў, дык сутнасць іхнай сатэрыялагічнай дактрыны такая: “Душы людзей па смерці іхных целаў не паміраюць і не засынаюць. Душы адных, праведнікаў, дастаюць вечнае шчасце і блаславенне (beatitudinem), бо маюць магчымасць блізка сузіраць святло, якое выпраменьваецца ад самога Госпада Бога (formaliter in visione Dei per lumen). Душы ж затопленых y Царстве ценяў (in Oreo) пазбаўляюцца таго блаславення і не суцяшаюцца з Божага аблічча, ад чаго неверагодна пакутуюць” [295, 424]. Прыведзеныя словы належаць С.Косаву, аднаму з найбольш паслядоўных тэарэтыкаў Усходняй Царквы Вялікага Княства Літоўскага.
Асноватворныя моманты праваслаўнай сатэрыялогіі XVI— XVII стст. сфармаваліся, напэўна, пад уздзеяннем вучэння Юстына. На гэты факт паказваў С.Косаў, цытуючы праграмнае выказванне старажытнага багаслова: “Па выйсці душаў з целаў анёлы раздзяляюць душы справядлівых і несправядлівых; адводзяць іх да мейсцаў, належных ім. Душы справядлівых трапляюць у зямны рай, і там яны знаходзяць сяброўства анёлаў і арханёлаў, бачаць самога Хрыста Збавіцеля, паводле таго як сказана <у Бібліі>... I кожная з душаў будзе захоўвацца на належным месцы аж да ўваскрэсення ўсіх мёртвых, да Дня нагароды” [295, 425],
Са старонак твораў беларускіх пісьменнікаў не знікла тэма канца Свету, другога Хрыстовага прыходу і Суднага дня. Гэтая тэма наагул праходзіла праз сярэднявечныя літаратуры ўсіх хрысціянскіх народаў, пранікала ў фальклёрх, уплывала на розныя віды мастацтва, шмат у чым вызначала змест тагачаснай культуры**.
Нутраная логіка эсхаталагічных сюжэтаў у асноўным аднолькавая. Яе падмурак — прадказанні прарокаў (Малахіі 4:1, Данііла 12:2) і “Адкрыццё Яна Багаслова”, дзе якраз шырока апавядалася пра Судны дзень: I вось зрабілася
* Гл.. напрыклад: Сахаров В.А. Эсхатологйческйе сочйненйя й сказанйя в древнерусской пйсьменностй й влйянйе йх на народные духовные стйхй. Тула, 1879.
** Раскрыйцё тэмы Суднага дня ў розных відах і жанрах беларускага мастай,тва магло б стау,ь прадметам асобнага даследвання.
192
Р а з д з е л 5
вялікае ўстрасенне, і сонца пацямнела, як валасяніца, і месяц зрабіўся, як кроў, і зоркі нябесныя паспадалі на зямлю, як смакоўніца, устрасаная вялікім ветрам, скідае недаспелыя смоквы свае; і неба счэзла, як скручаны лісток, і кожная гара і востраў скрануліся з мейсцаў сваіх; і цары зямныя, і магнаты, і багатыры, і тысячнікі, і асілкі, і кожны раб ды кожны вольнік паўкрываліся ў пячорах і ў горных расколінах дый кажуць горам і скалам: зваліцеся на нас і ўкрывайце нас ад аблічча Сядзячага на пасадзе ды ад гневу Ягняці. Бо настаў вялікі дзень гневу Ягонага, і хто здолее ўстаяці?” (6: 12—17). Паўторы апакаліптычных вобразаў і біблейных мастацкіх элементаў спалучаліся ў творах нашых майстроў слова з новымі асацыяцыямі, адметнымі параўнаннямі, цікавымі паралелямі. Вядома, у кожнага з пісьменнікаў было сваё, асаблівае псіхалагічнае ўспрыняцце падзеяў Страшнага суда і розны ровень літаратурнага майстэрства, якія й вызначалі каларыт мастацкага малюнка.
Пра час надыходу Суднага дня існавалі, аднак, розныя меркаванні. Некаторыя прадракалі, што ён настане неўзабаве, іншыя, следам за евангелістамі Мацвеем (24: 36—39, 42) і Лукою (17: 26—30), паказвалі на няпэўнасць, неакрэсленасць другога Хрыстовага прыходу, аб чым не ведае ніхто, нават анёлы нябесныя, апрача Бога Айца. “He наше ест, — падкрэсліваў С.Зізаній, — розуметн часы н лета, што положнл Отец ко своей владзы. Для слушных теды н многнх прнчнн закрнл Хрнстос рок н час певный прнходу своего” [59, 27 адв.].
3 Судным днём беларускія пісьменнікі, як паэты, гэтак і празаікі, лучылі надыход Божага Царства, падзенне князя цемры — Сатаны і Антыхрыста:
Ты мрачное княжа, Сатаною лукавый, трепеіцн оного, нже тя поправый.
Рыдай горцн сь ннм пренсподннй Аде, разорятя тебе уже Господь гряде.
He радуйся, аіце н смертн вкуснт, мбо твою главу снлою сг>крушнт.

■ ХўЛ
Смкрннын Л^НЛАДНД^НТ ХвНТій К^
БНЧ'Ь, K'bllfAbC&’L'ftitM^ 'ІНТАТеЛН'
ш
ннжнцд СІ А Бгод^н^ннда н дКштв м^ндлк мже прлцкн «л ліыеліннлго fH; 44.« » н кслы^інлдемлнеўт^ьнЧупііТме «IK Jf^r‘М * ХР4"Н',НЧ;,Л< КАПШВДТНГА' МвЖІТ’і ) ККН»НМЦ4Ін'«| > й ТггкГлфіА
ШЫТІІІ
НШСА П^ВН^ВГНДН С«А "ЛНПДЧІўАДн внны: МКв Н ЦЛЫА ( Кі МЛТ«( вўжшн » Н Д^»ВН« ЛІ^ОЕІІГО ЧЛКД» OKSVf f< ЬЛГ«ДДТІН Бжйн Н ГТ^«Т4Т«Л?ТВеЛ4» ІГ«чТЫА gro мт;ні> прн^»ь^4ж*н ПВ»А J BttpH» nfH CtAI Д^СПОЛТГЛО At 4t C oyt^r^C4JH НМ^ЖІ НтІлКНЫА» <ІЛ<^ ПіМкІСЛ^ Н П/7л>Ж«пІ'м ЛІД«<Т»ННВТВЛ Л»»»Г»( gl|H rr^BTEIW А Л«Ід^{ТН н Много OBfA лЫ^ сг/іастіп nnktct^nA с^'і^л ) а пкіршік^’гвв прнтн лекрл ННШ4 • СЬнЬМЖ» ЛіІіМ'к » ««Й^ЕЛ'бдНМММ'В С^ДСДМІ, нчлк« Ідмснвлі^. ы'^Д едлг» п^«і<слнн»»> пркМкііл^* ^влл^ н ьл г» А’М"'** Н‘4»«’• ’««•*• вТеыллан ! Сін» дфі н л<«<»Вушінн»ін>
НК0в<ЙШіНН1Г0 ТІЫлНІА К П,”«ДЛ»««ША НШГ«.ПЛ04». нВНПДЧСЖІ I	'^	/	*	<	*•	“	'	Л
6С^'^г ь лгь ддт*ла Д4^в> пі^вн »уе« ычістк н слдвз пріллкл ^ГВ Н ВМНКОЛ^'іМГ» НМІЧН BtHTM* gAl'fUtdipxblA ЖНІЧТІ^Л <£ііа н н^АА^”'ь,А Трнцв» 5цд»н с«д»ттг» Д^л: Шпмв
Прч ГЫА'
Прадмова да чытача’ Лявона Карповіча — віленскага архімандрыта, пісьменнікапалеміста
w
£owvsl
MES;
/, C. ^tu.f Seizor ^і<йш ЛШсг feca	•	_	^
’T^en^simoj^e^	РотёытГ5?імо~
Principi AC Dno,Dnq Sigismvnw. Ill D G.RegiR^ni^, Magno . Dvci Ijthva^at.tgNec non Sv ecoriGotti iorv^ndalc^ 1 Iareixfauio
Жыгімонт III Ваза — вялікі князь Вялікага Княства Літоўскага і кароль Польшчы. Спрыяў пашырэнню асветы і кнігадруку
л
niWf (wri"* w^^a &WL <шпмл:нпі нтгіл^^
SAWHfT'll i^(пі(нінА iV лін'ігл e^f Aff^fHH i Жгнтлгпы п^лосллбнкіa 6^ fki ■ і нкін^ нг£‘ hHMH^^» K^fAIHfAkMHWHOliAfHIHA. t^Al,a,H HfntfiOSQh^ Ekinif, seqii ^нспі'іАнмн^іудньі ^HAMfHtH tcatejyi^Hirt сплінй^}(^>6АІ‘» ^^mr, H^KA* 5"*Mftu* KHtfiyA"*ул*е пэдісгпііа.нін wyki (mkift ^H^fHf^ Witnt./J'z BH(AHtW^A*«'ltA*>HS^	Л WrfAHHIfHAfmAHHkt ^ eWfAH»
(bHIfl Днггмрлнн ‘>КММ<рН(КН/.ЦкІіН ftAAMHH1*"" IJ^H’H nf fiAt fHUA IpfKAH t^mk ТІўйГПНАНЫ 1	7 Г	„I
К"шршхн"ін mAHHu Hts^AAdmHH^ гп^а ыц(н inf№d pm* * ыціычМіаза , "MA* гпаннХ д^Htmлі'нІ^АГІ. &lff tAHC НГД^АН фкі« HAH gA»»^ wrw^« , 7лннд Hitc^f iujA^tAf^rnff^^^Bia
Старонка з “Тэзісаў" Язэпа Руцкага (Вільня, 1608)
"Апокрысіс Крыштафа Філалета

££^&&&£$$$?&^$ ^^^%^Wx Ж>*
S KAZANIE



te
NA POGRZEBIE,
ШШ

блііфол / w (erhi ^rdchey ЯЭДегііТкг* е'^нфа/ wKoFu 161.9 lanuaripr (webtug flatly ttiego ^dlenbar^d^ bnia / pc, grjebwnego*
Ktbre tntnl 0ciec ieonty 2Ut pg wicj/ 2frd)nndnbritШоп^іста? prjy te^ je Certwi jbojowweg’,
z Ruskiego na Polski kzyk przetozone.
<
^:

^А^
»
i&.
Hi
^ruVoweno tv WIL NIE
«ЖЙ i
$$^W^^^WWW
Тытульны аркуш твора Аявона Карповіча "Казанне на смерць ВасіляГамй,ына (Вільня, 1619)
ANOOAOriO^
Ллеь* 1
Ць’Б'ГЫ МбЛНв’БІЕ
Tr *	7 *	^
НЗ^рднны
СЭМНОГН С« ivL|1 :
С'ЬЕЛДННЫ
кшвг Обір Жнтіа Бр7, I Ц(і Кнле'ІТрд. r^t^f Б^'КЮГ^д^.
XDC
Зборнік малітваў “Анфалагіён" (Ейе, 1613)
“Дыоптра" (Eye, 1616)
Тытульны аркуш Гісторыі, або Праўдзівага апісання жыййя святых Варлама і Іясафа" (Куцеін, 1637)
Зборнік твораў Фікарыя Святагорйа “ Вертаград душэўны” (Вільня, 1620)
^$ф&&&і&4&£^й^^
«apologia!
*i PEREGRINATIEY |
do Krajow Wfchodnych

Р^Ш mt’#
»
^ M. D ЛгЛіері|корл Potockiego / Spifkopd Witepjkiego y М5сі(йтфаедо/ Xrcbimdndiyt^ Wdertfkiego y Dernuinpaego. Koku R 1623.
^
(townie y ndpifniie (potwmsoney/ do ргзезаспедо Warodu Rus Ide0/ oboiego panu Dudwwne°y Swiet;
skie* fporsgdiona ypoddna, A. 1628. Augnfii, Die 25* w M ondfteru Dermaniu.
Ecce quim bonum, & quim iucundum, habirare fratres in vnum, Ф[аІ. 132,
Parrr Sandh > feruaeos in nomine tuo quos dedifti milii.vt fine vNVM.ficut & noa vnvm Turn9. Uan 17 Яіех vitx unica Spes , I ft us Cbri^uS.
Cam Lkenria Superiorum.
&
»
^
*♦
^^^^^^^^^^
Мялет Сматрыцкі. “Апалогія" (Дзермань, 1628)
&
<0Ш»
«3

SMOTRZYSKIEGO, Rzeczonego Archiepi&opa Pobckiego, &c. Archinundryty W ilen&iego, y Dermanfliieg°;
Do Ie0 Moi
OYCA CYRYL LA
Patryarchy Konftantynopolflciego.
Kt or? ^ Lac infoego na ie^k P oljki ^r^Kogony, tak /ie ?v febie ma.
Nawielcbnieyfzy Oycze, Ppoddaniu Pd/lerskiemu twemu difioienftivu ivinnegopojdrowienia^po po^ornym nog Wtelee: in'ey
OJ) cjdfu/horegoin fie ob Wielebnosci twey obidcbdniem moimj ДопЦапсупороІа ob*
balit/ y tebnego bnid/ jenie r^eh gob^'nv / nie
3 *
mid
<12...333435363738394041...6263>


   

	
2007-2025
	
Калі шукаеце нейкую пэўную кнігу 
або хочаце каб быў апублікаваны ваш скан,
 пішыце ў кантакты