Aurea mediocritas
Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока.
Іван Саверчанка
Выдавец: Тэхналогія
Памер: 319с.
Мінск 1998
воў кожнага чалавека.
Падзеі грамадскакультурнага развіцця часоў Адраджэння і ранняга барока даюць глебу для выпрацоўкі алгарытму дзеянняў, які б ствараў аптымальную мадэль суіснавання розных канфесіяў ва ўмовах Беларусі. Досвед вуніі 1596 г. і праект царкоўнага задзіночання 1628—1629 гг. сведчаць па тое, што ўз’яднанне Цэркваў — утапічная мара і недасягальная мэта. Спецыфічныя механізмы функцыянавання кожнага з царкоўных арганізмаў (адметныя тэалагічныя дактрыны, розныя сістэмы абрадаў і рытуалаў) — аб’ектыўна непераадольныя фактары на шляху да зліцця розных адгалінаванняў Хрыстовай Царквы. Таму адзіным выйсцем уяўляюцца экуменічны рух, перамовы, сталыя кантакты, абмен думкамі, мірнае развязанне маёмасных ды іншых канфліктаў. Аптымальнай для міжцаркоўных дачыненняў ва ўмовах Беларусі можа быць, бадай, наступная формула: збліжэнне, але не зліццё; паразуменне, але не поўная згода.
Аналіз тэалагічных дыскусіяў паказвае, што хрысціянская міфалогія, нягледзячы на яе вонкавую пашыранасць і моцны дзяржаўны пратэкцыянізм, усё ж не належала да тых жыватворных крыніцаў, з якіх тысячагоддзямі сілкаваўся народны дух. Нутраны, містычны сэнс крыжа, хроснага знака, тайнаў, малітваў і ўсіх іншых абрадаў ды рытуалаў Хрыстовай Царквы заставаўся незразумелым, штучным, як і ідэя Божага пакарання ў Судны дзень, уваскрэшанне душаў і іх вечнае жыццё. Ужо тады, у эпоху Адраджэння і ранняга eapo
Ka, пры бясспрэчным панаванні антрапацэнтрычнага мыслення інтуітыўна прарастала неспатольная прага практычнай этыкі, усталявання своеасаблівага біясфернага мыслення дзеля дасягнення гарманічнага суіснавання чалавека з прыродай.
Summary
Ivan Saviercanka
Kniznapismovaja kultura Bielarusi:
Adradzennie i ranniaje baroka
(Publishings and Literature Culture in Belarus: Renaissance and Early Baroque)
Miensk:Technalohija, 1996. 319 pp.
Scientific novelty and significance of this work provide a new perspective for studies in Belarusan literature of the late Renaissance and early Baroque. In many respects this scientific work has no analogy in the Slav history of literature. What distinguishes it is a general theoretical approach to earlier literary monuments and their historical and cultural comprehension.
This study presents a complex analysis of all the volume of polemic and publicistic literature in old Belarusan, church Slavonic, Polish and Latin that flourished in the Great Duchy of Lithuania during the second half of the XVth — the middle of the XVIIth cc. The main result of the work lies in a wellgrounded interpretation of manysided ideological fighting between representatives of different historical, cultural and religions trends and in a new treatment of complicated spiritual seekings of the then intellectuals, such as A.Valan, M. Litvin, A. Rotundus, S. Budny, V. Ciapinski, M. RadzivilCorny, K. Filaliet, P. Skarha, B. Herbest, V. SurazskiMaliusycki, Arciomi, L. and S. Zizanij, L. Karpovic, M. Smatrycki, A. Muzylohski, A. Filipovic, S. Kosah, I. Paciej, L. Kreiiza, J. Rucki, A. Sialiava, I. Marachohski, K. TrankvilijonStahravecki and others.
232
Summary
Thanks to the study of 300 manuscripts and more than 700 publications the anthor can show the scale and profundity of the synthesis of various rich antique, WestRoman, Greek and Byzantine traditions in publishings and literature culture as a whole in the then Belarus.
The unknown or forgotten earlier works, discovered by the author, form an innovatory character of this research. One of the author achievements is a detailed literary analysis of several anonymous philosophical and theological works, such as “On Icons, Cross and God’s Prise”, “Letters against the Luthers”, “Questions and Answers”, etc.
The new interpretation of the theoretical treatises of A. Rotundus, A. Valovic, R. Chadkievic, L. Sapieha helps to outline the main social doctrines in Great Duchy of Lithuania at times preceding the Statute of 1588. The clue to manysided polemic literature, issued in connection with the formation of the Union of Bierascie, discovered by the author, press all the native mediaevalism to a new level. It is in this research where legal and church aspects of the Union of 1596 were systematized and elucidated for the first time.
The study of theoretical problems of anthropology and ethics (gnosiology, anthropocentrism, providentialism), that interested old Belarusan writers and thinkers, is absolutely new for the national history of literature.
Фа&аткі
Язэп Руцкі
Тэзес
снреч Нзьвестны предложенія от ученій, еже о тайнах церт>ковных. На размышленіе кі> обыпему состезанію данны. Честным отцем Іоснфом Велямнном Ругьскнм, нноком Закону святаго Васнлія, в монастыру Вялені>ском Святое Жнвоначалное Тройцы.
Состязаніе же се на обычном месте ученій будет, пры монастырн пред реченном. Року от нароженя Хрнстова 1608, месяца генваря, дня 11, часу второго по полуднн
[Арк. 1] 1
Понеже человек от душа ест составлен н тела. Подобне благій Бог, кроме нных нзряд'ьных образ нмн же своя дарованія душн невнднмо уделяет стронтн обыче, внднмая знаменія нмн же намн вт>спріемлемымн подает грехом проіценіе н нзобнльно благодатн умноженіе. Прелесть убо нз’ьобретен’ьна от многа уже временн супостаты православныя веры, н ныне некнмн ересн казательмн отновлен’ьна. Суднтн неподоб'ьну быть вегц хрнстіяном вне удных знаменій кь содеянію спасенія требоваті.
2
Суть некая знаменія вне удня, яже по достоянію отцы святые, нменем от тых пнсаній н святых апостол прыятым, елнньскн misterion, латаньскм сакрамен'ьта нарнцают. Вь словенском же языку тайны нменоватнся могут. Нмя се тайна особне сему прнподаеться. Еже знаменіем ест чув’ьственным, веіуы святыя освяіцаюіцыя человека, еже суіуества тайны ограннченье еднногласно прыподаеться, н Ветхаго Завета тайнам н Новаго. Сего радн несть умышлейно нмя се тайна. Яко же глаголет Кальвнн, от человек само нзвольне. А ограннченье тайны, еже вносять лютеранн, новокреіуеньцы н кальвнніанн, ученію правоверныя церквн суть протнвны.
Д а д а т к і
235
3
Ко соверьшенію тайны новозаветныя трех веіуей требе ест: вешы, образа м воле тайну действуюшаго. Снце яко недостаюшы нлн едмной от Трех — тайна не соверьшается. Матерыя ест [Арк. 1 адв.] веш ко содеянію тайны от Бога узаконен'ьна, яко вода в тайне Креіуенія, хлеб н внно в тайне Евхарнстнн. Фор"ьма пакн, словеса суть, Богом узаконен'ьна. Ммн же тайна совершается. Матерыя сугуба ест, далечамша, веіцы суть самыя. А блнжайша, веіцы требованіе. В словесех премененіе, егда cynjaro разума от Хрнста подайного не разоряет ко соверьшенію тайны довлеет, м яко же ннчто же, нм в’ь веіцы, нн вт> образе от Хрнста преданных пременнтн возможно есть. Тем же нелепо Лютер, Бренг н Звннкгсль нзмененія о словесех танн'ьственных шыроко нзволяют. Зле же н Кальвнн образ танньственный, ученіе казатель о обегцаніях Божественных, быть непіцует.
4
Тайны новозаконныя понстннне суть орудія Божественна. Нмн же Бог оцыіцает грехн н благодать свою на душу нзлнвает, еже нзлмяніе ест нстнннодейство дару сотворен'ьнаго. Его же отцы святые благодатію Божественною нарыцают. Нмуть убо тайны, яко орудія Божественьная, сялу отпуіуенія грехом н посвеіуенія душа. Тако яко не токмо знаменьмн суть являюіцнмн, но н содеваюшымн благодать. Мбо прелестне учнт Кальвнн. Дабы тайны былн узаконен'ьны от Бога на возбуженіе веры токмо. О обешанінх Господннх, Пнсанію паче веруем, еже учнт нас яко действо веіцы танн'ьствен'ьныя, благодать кровію Сына Божія содеяітьную нам подает. Н нсповедуем, яко не прелгцатнся Вселеньней Правовер'ьней Цер'ьквн. яже детей не ожпдаюіце временн даже уверять, радн нстнн'ьнаго греха прошенія, н поданія благодатн Божія, тайну святаго Креіуенія, п Мнром помазанія, Тела н Крове Хрнстовы от апостол наученьна подает. [Арк. 2]
5
Всяка веіп сьтворен'ьна твор'ьцы своему повннуется. в'ь нсполненіе н вті воспріятіе всякого с’ьвер'ьшен'ьства, паче естества своего, отнюду же указаніем Пнсанія. Н святых отец правед'ьно богословы наказуют, яко тайны не токмо нравоучнтельным нравом, но н веіцезрнтельным, нлн фнзнц’ьскнм детелію своею, яко же вне уду касаюшнся телесн, тако н внутр уду снлою от Бога на се воспріятою касаюшнся душа, очшцают ону от греха н благодатн Божія дар на ней нспольняют. От Пнсаній наказаніе се, от отец нсчерпаем. Сего радн несть умышленіе наго н смерт>тоносно, яко же дух Кальвннов moa^bbt.
JO Д а д а т к і
6
Тайн от Хрнста в Церьквн Хрістіяньской Вселент>ской Православной узаконен'ьных ест седм — Креіуеніе, Мнропомазаніе, Тело н Кров Господня, Покаяніе, нлн йсповеданіе, Свей}еньство, Брак, н последнее, Маслом помазаніе. Непреклоньна же о тайнах н еднномыслен'ьна вера, н ученіе, сьеднненія знаменіем ест святыя Божія Церьквн. Ему же протнвустоятель Знзанія не покараяся Пнсанію, святым отцем протнву нсповеданія веры Ннкейскаго н Костаньтннополского Собора нсповестн не хоіует, лнст [..,], но по Дню Судном. Нововерьннцн о тайнах лестне, нже нлн еднн токмо яко Лютер. Нлн два токмо, яко нецін лютеранн, нлн трм токмо, яко Калвнн. Нанмнее, меже седм, нлп вяіц'ыпе тайн нсповедуют.
Язафат Кунцэвіч
Катехнзм
од слугн Божого Іосафата сочетанный
[Арк. 182] Вопрос. Што ест бытн хрнстіаннном?
Ответ. Есть бытн креіценым вь нмя Отца м Сына н Святого Духа. Вернтн н вызнаватн закон Ісус Хрнстов.
Вопрос. Што мает умета тот, што вызнавает Закон Ісус Хрнстов?
Ответ. Тые четырн речн: Напрод — вызнане веры, второе — молнтнся Богу; третее — што чнннтн а чогося стерегчн, жебыся [подобал] Богу; четвертое — яко набыватн ласкн Божая альбо помнажатнся в ней. Хто то умеет чнннтн — есть нстннным хрнстнаннном н будет нзбавленным.
Вопрос. Яко ся могут научнтн лацно того?
Ответ. Научнтнся мают напрод — Снмволу албо Складу веры. Второе — молнтвы Господней, то ест “Отче наш’ . Третее — десятн заповедей Божнх. Четвертое — О седмн тайнах [праведных].
Часть первая
О ВЕРЕ
Вопрос. Который ест Снмвол, албо Склад веры?
Ответ. Верую во еднного Бога Отца Вседержнтеля, Творца небу н землн. Второе. Н вт> Інсуса Хрнста Сына [Арк. 182 адв.] Божія Господа нашего. Третее. Заченьшагося от Духа Святого, рожденнаго от *Друкуецц
КНІГІ ОНЛАЙН
