КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
20 Полянскнй, Н. Мпровой суд // Судебная реформа. М., 1915. С. 173. 21 Полянскнй, Н. Мнровой суд // Судебная реформа. С. 170. в свон полномочня почётный судья вступал только в момент пребывання на своём судебном участке. Прн отсутствнн в уезде участкового судьн все его полномочпя н обязанностн делегнровалнсь почётному судье. Поскольку почётный судья не получал за свой труд вознагражденяя, то за ннм оставалось право заннмать многне другне государственные нлн обіцественные должностн22. Эдвард Войннловнч неоднократно подчёрклвал в свонх мемуарах, что к свонм обязанностям относнлся ответственно, а должностью мпрового почётного судыі горднлся. Многолетнне наблюдення за жпзныо белорусской деревнн прнвелн его к мыслн о том, что для улучшення состояння сельского хозяйства белорусско-лнтовскнх губерннй необходнмо сблнженне «шляхецкага маёнтка і сялянскай хаты»23. Плодотворная н талантлнвая деятельность Эдварда Войі-шловнча была отмечена предложеннем П. А. Столыпнна стать внце-мнннстром сельского хозяйства Росснйской нмпернн, от которого Войннловнч отказался24. 22 Полянскпй, Н. Мнровой суд // Судебная реформа. С. 169. 23 Электронны рэсурс: http://www.istpravda.ru/bel/research/766/ Мельнікаў, I. Польская гістарыяграфія дзейнасці Мінскага сельскагаспадарчага таварыства. — Дата доступу: 20.01.2016. 24 Войнпловнч, Э. А. Воспомннання. С. 365. Такнм образом, «Воспомннаішя» Эдварда Войннловнча о его деятельностн на посту внце-председателя, затем председателя Мннского обіцества сельского хозяйства, а также на посту почётного мнрового судьн Слуцкого уезда дают представленне об эпохе: проблемах дворянства белорусско-лнтовскнх губерннй, нуждах н чаяннях крестьян, взанмоотношеннях крестьян, помешнков, местных н центральных властей. Аграрная реформа 1861 г. внесла корректнвы во все сферы жнзнн обіцества. Новшества, последовавшне за отменой крепостного права, требовалн немедленного нзменення в мнровоззреішн современннков преобразованлй. Человеком такого нового склада был Э. Войннловнч — образованный первоклассный экономнст, нннцнатнвный н деятельный руководнтель, который сумел вывестн экономнческое развнтне Мннской губерннн на новый уровень. Современннк Э. Войннловнча, лнтературовед, фнлософ id ректор Впленского уннверснтета Марнан Здзеховскнй, аналмзнруя образ мышлення н деятельность главы Мннского обіцества сельского хозяйства, отзывался о нём так: «Эдвард Войннловнч был жіівым воплоіденнем любвн к матерн-земле, которая его роднла н восіштала, был связан с ней всей своей душой»25. Лнчные ка- 25 Zdziechowski, М. Widmo przysztosci. Warszawa, 1999. С. 67. чества Э. Войннловнча, блестяіцее образованне, богатый опыт хозяйствовання сделалн его одннм нз самых уважаемых н влнятельных людей Мнніцйны. Корректное отношенне к оппонентам не раз помогало ему осуіцествлять свон замыслы н проекты, столь полезные для белорусско-лнтовскнх губерннй. Уладзіслаў Завальнюк ХРЫСЦІЯНСКІ АСКЕТЫЗМ — ЛЁС ЭДВАРДА ВАЙНІЛОВІЧА У аснове сацыяльнага вучэння хрысціянства ляжаць Святое Пісанне — кнігі Старога і Новага Запавету і Святое Паданне — звесткі і кананічныя палажэнні, што вызначаюцца цэрквамі, якія прама не ўтрымліваюцца ў Старым або Новым Запавеце: каноны, аўтарызаваныя цэрквамі літургічныя тэксты, творы Айцоў Царквы, жыціі святых, а таксама царкоўныя абрады. 3 адзначанага вынікае, што разуменне прынцыпаў арганізацыі грамадства, сацыяльнай справядлівасці ўзыходзяць непасрэдна да ідэй і прынцыпаў, якія змяшчаюцца ў гэтых крыніцах. Аднак іх трэба асіліць. Для Бібліі чалавек служыць аб’ектам этычнага разгляду толькі ў якасці асобы Божага Уладарства, як стварэнне Божае, адкупленае Госпадам Збаўцам і забяспечанае Божай ласкай у дасягненні належнай дасканаласці. У адраджэнні сваім кожная хрысціянская асоба ўзнагароджваецца годнасцю Божага паходжан- ня, таму будзе жыць этычна нармальна (маральна) толькі пры той умове, калі заўсёды захавае адпаведнасць свайму хрысціянскаму званню праз яго развіццё і ўмацаванне ў Царкве Хрыстовай на шляху да Царства Бога і Айца. Сутнасць хрысціянскай маральнай сістэмы дасканала выкладзена ў Святых Пісанні і Паданні, якія дэталёва вывучаюцца на працягу дваццаці стагоддзяў. Яшчэ у XVII ст. Максім Грэк, які добра ведаў народнае жыццё і спасціжэнне людзмі веры, у сваіх пропаведзях адзначаў, што ў часткі вернікаў ўсталявалася практыка, быццам малітва і пост складаюць тое, што ўводзіць чалавека ў царства нябеснае. Яны ствараюць для сябе такое паняцце аб набожнасці, каб, не клапоцячыся пра маральна-добрыя справы, старанпа праводзіць у частых і працяглых малітвах і строга выконваць пост. На думку Максіма, гэта не зусім адпавядала запаветам Хрыста. He малітва і пост, а належнае хрысціянскае жыццё і асабліва справы любові да бліжніх складаюць сапраўдную набожнасць. Пра тое ў Старым Запавеце Бог казаў вуснамі прарокаў: «Нбо я мнлостн хочу, а не жертвы, н Боговедення более чем всесожження» (Осія 6, 6). У Новым Запавеце Збаўца даў дзве запаведзі пра любоў да Бога і бліжніх: «Не всякнй, говоряіцнй мне: Тосподн! Господн!”, войдет в Царство Небесное, но нсполняюшнй волю Отца Моего Небесного» (Мф.7,21)1. У XIX ст. вучэнне пра мараль у хрысціянстве аформіліся ў выглядзе спецыяльнай навукі, а як палажэнні пра хрысціянскае жыццё яно пераходзіць у хрысціянскую філасофію. Спроба растлумачыць паняцце «маральнасць» упершыню была зроблена I. Л. Янышавым. Ён даў ўсім элементам, што ўваходзяць у гэта ўніверсальнае паняцце, болынменш яснае і дакладнае вызначэнне, паказаў іх узаемную псіхалагічную сувязь. Абрунтаваўшы, што такое маральная годнасць і прызначэнне чалавечай прыроды, Іаан Лявонцьевіч зрабіў спробу вызначыць вярхоўнае дабро і як яно ажыццяўляецца выратаваннем менавіта ў Хрысце2. Навуковец даў тэарэтычную канструкцыю маральнай сістэмы з дапамогай паглыбленага аналізу самой ідэі маральнасці. Менавіта у аскетызме аўтар распазнаў «сэнс подзвігаў хрысціянскага самаўдасканалення (самавыхавання) па ўсіх аспектах рэлігійна-маральнага жыцця, праз што хрысціянін павінен самастойна стварыць у сабе 1 Голубпнскпй, Е. Е. Мсторня Русской Церквп. В 4 т. Т. 3. М.: Крутпцкое патрнаршее подворье, 1997. 920 с. (С. 807-810). 2 Янышев, 14. Л. Православно-хрнстнанское ученне о нравственностн. СПб.: Тнп. М. Меркушева, 1906. 462 с. і таму зрабіць неад’емным ад сябе тое Царства Божае, якое ён зведаў у сабе падчас адраджэння і якое цяпер зноў нібыта скрылася ад яго. «Царства нябеснае», вучыць Збаўца, «снлою берется, н употребляюіцне уснлне восхніцают его» (Мф. 11, 13)3. I. Л. Янышаў лічыў аскетызм асноўным патрабаваннем маральнага закону. Але строгі ўклад жыцця не манаскі, які складаецца з практыкаванняў у дбанні, посце, малітвах і іншых подзвігах, а аскетызм ў самым шырокім яго сэнсе. Іаан Лявонцьевіч меў на ўвазе такі лад жыцця, як панаванне над стыхійнымі інстынктамі арганізма, што патрабуе і садзейнічае развіццю маральных якасцей: мудрасці, мужнасці, цярпення, устрымання, працавітасці. У святаайчыннай літаратуры канстатуецца, што менавіта аскеза садзейнічае набыццю пэўных духоўных здольнасцей (веры, надзеі, кахання, паслухмянасці, унутранай свабоды) і маральных якасцяў (цярпення, сціпласці, шчырасці, самаадданасці, дабрыні, умення дараваць). Сёння «Каталіцкая энцыклапедыя» пашырае разважанні I. Л. Янышава і звяртае ўвагу, што формы аскетычнай практыкі, якія залежаць ад канкрэтных мэт або культурна-гістарычных умоў могуць быць самымі разнастайнымі. Але выкарыстоўва- 3 Там жа. С. 433. емыя сродкі ніколі не павінны станавіцца самамэтай, замяняць сабой паглыбленне адносін з Богам, што з’яўляюцца сапраўднай мэтай хрысціянскай аскезы4. Тэме маральнага вучэння, а ў яго кантэксце праблематыцы аскетызму і посніцтва вялікая ўвага нададзена ў даследаваннях прафесараў П. П. Панамарова і С. М. Зарына. П. П. Панамароў, які дасканала ведаў старажытныя мовы, у даследаванні «Дагматычныя асновы хрысціянскага аскетызму па творах усходніх пісьменнікаў-аскетаў IV стагоддзя» дэталёва прааналізаваў святаайчынную аскетычную літаратуру, раскрыў прыроду аскетызму, указаў на сатэрыялагічную аснову аскетызму як яго прынцыповую магчымасць5. Прадоўжыў і значна пашырыў даследаванне аскетыкі і посніцтва прафесар С. М. Зарын. Сяргей Міхайлавіч, спасылаючыся на св. Пісанне, дэталізаваў гэту практыку. Ён сцвярджаў, што пачатак практыкі хрысціянскай аскезы і посту ўзыходзіць да прыкладу самога Хрыста і Яго апосталаў6. 4 Католііческая энцнклопедня. «Научная кннга». В 5 т. Т. 1. М.: Нздательство францнсканцев, 2002. 1906 с.(382) 5 Пономарев, П. П. Догматнческое основы хрнстііанского аскетнзма по творенііям восточных ішсателей-аскетов IV века. Казань: 1899.217 c. (С. 82-100). 6 Зарпн, С. М. Аскеті-ізм по правослано-хрнстнанскому ученню. В 3 т. Т. 1. СПб.: Тнп. Кнршбаума, 1907. 694 с. [С. 632], Навуковец адносіў пост і аскезу да ліку сярэдніх добрых спраў, адметнай рысай і характэрнай асаблівасцю якіх з’яўляецца тое, што калі правільна выконваць іх, то яны асвячаюць. У хрысціянскай традыцыі — гэта шлюб, маёмасць, адзінота, дбанне, чытанне святых кніг. Таму родапачынальнікі падзвіжніцтва, адзначаў С. М. Зарын, загадалі здзяйсняць іх згодна з абставінамі, месцам і часам, паколькі яны бываюць карысныя, калі адпавядаюць гэтым абставінам, і, наадварот, робяцца шкоднымі, калі не суадносяцца з імі7. Эталонам такой асктыкі ў гісторыі Беларусі можна лічыць лёс Э. Вайніловіча, а таксама яго гаспадарчую дзейнасць і хрысціянскія ўчынкі. Тэхнолаг па адукацыі Э. Вайніловіч пасля смерці бацькі ў 1874 г. уступае ў валоданне радавымі маёнткамі Савічы і Пузава і звязвае свой лёс з зямлёй. Адначасова ён становіцца актыўным грамадскім дзеячам (далучыўся яшчэ пры жыцці бацькі), ажыццяўляе папячыцельства над асірацелымі сем’ямі суседзяў. Свае грамадскія абавязкі выконваў з такой добрасумленнасцю, дакладнасцю, справядлівасцю, здольнасцю ісці на кампрамісы, што заслужыў давер і павагу. Выконваючы гэту цяжкую працу, якая адымала шмат часу, Эдвард набыў найбагацейшы жыццёвы вопыт і быў 7 Там жа. С. 638 дасведчаны у сяменных і маемасных пытаннях сваіх землякоў. Аднак у сямейным жыцці Э. Вайніловіча пераследавалі няшчасці, адно за адным абвальваліся на яго цяжкія выпрабаванні. У 1897 г. памірае адзіны 12-гадовы сын, апошні нашчадак старадаўняга роду. ГІадняцца няшчаснаму бацьку пасля такога страшнага ўдару дапамагла вялікая і моцная вера ў Бога. У сваім завяшчанні ён напісаў: «Бог даў мне сілы, каб я не ўпаў, Бог даў мне шчасце, якое зведалі, хіба што благаславёныя — бо захаваў для мяне дачку Алёну, добрыя якасці характару і розуму якой былі для мяне выразным знакам міласэрнасці Божае над галавой маёй»8. 12 лютага 1903 г. напярэдадні свайго дзевятнаццацігоддзя памерла дачка Алёна. Пераадольваючы цяжар гэтага страшнага гора, ён піша, падобна да біблейскага Іовы, поўныя пакоры словы: «Бог адабраў тое, што некалі нам даў, відаць мы былі нявартыя таго шчасця, якое мелі. Мы вучылі нашу дачку, як жыць, яна навучыла нас, як паміраць. Дай Божа і нам калі-небудзь так смела зірнуць смерці ў вочы. Я разумею цяпер, што значаць словы: “Сумная мая душа аж да смерці”. (...) А я грэшны, бо дагэтуль за Гэльку маліцца не ўмею,