КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
— Цяпер бяжы пад стол, — паклікаў ён ваўка. Воўк так і зрабіў. Сабака накарміў ваўка, нават віном напаіў. Сядзяць яны сабе пад сталом ды зюкаюць паціху. А тым часам госці заспявалі вясёлыя песні. Воўк слухаў, слухаў ды кажа сабаку: — Мне таксама спяваць хочацца. — Маўчы лепш, — раіць сабака. Воўк памаўчаў крыху ды зноў за сваё: — 148 — — He вытрымаю, — кажа, — аж язык свярбіць, гэтак спяваць захацелася. I зацягнуў на ўсю хату басам: — Ауау! А сабака таксама не вытрымаў ды давай падпяваць яму: — Гаў, гаў! Цяў, цяў!.. Пачулі гэта госці, ухапілі хто качаргу, хто чапялу, набілі ваўка і выкінулі яго з хаты разам з сабакам. Ачухаўся воўк і кажа сабаку: — Ну і накарміў жа ты мяне! Я табе не дарую гэтага. — Сам вінаваты, — кажа сабака. — Трэба было маўчаць. — He, — не згаджаецца воўк, — гэта ты вінаваты. Навошта ты завёў мяне ў хату? Спрачаліся яны, спрачаліся, нарэшце воўк кажа: — Калі так, давай будзем ваяваць: хто каго зваюе, той таго і з’есць. Збірай сваё войска і прыходзь да Mane ў лес. — Што ж, — кажа сабака, — няхай будзе так. 149 Назаўтра ўзяў ён барана, ката і пеўня сабе ў памочнікі ды пайшоў на вайну з ваўком. А воўк запрасіў да сябе ў ваякі мядзведзя, дзіка і зайца. Сабраў ён сваё войска, выйшаў на ўскраек лесу і чакае. — Палезь ты, Міхайла, — кажа ён да мядзведзя, — на елку ды паглядзі, ці не ідзе сабака са сваім войскам. Мядзведзь узлез на елку, прыгледзеўся і кажа: — Ідзе! — Ну, дык злазь! — кліча воўк. — Будзем ваяваць. — He, не злезу, — адказвае мядзведзь. — Чаму? — Страшна. — Што ж там за войска такое, што ты гэтак спужаўся? — пытаецца воўк. — Такое войска, што я ніколі і не бачыў, — адказвае мядзведзь калоцячыся. — Адзін ваяка, тоўсты і калматы, з віламі ідзе; другі — 150 грозны, вусаты, ззаду піку нясе; трэці — у шапачцы чырвонай, са шпорамі на нагах, шабляю махае... Першы ідзе, галавою трасе ды ўсё крычыць: «Бэ! Я ўсіх пакалю, на вілы пасаджу!» Другі сярдзіта чмыша, па баках азіраецца і ўсё мармыча: «Мне, мне іх падай!» А трэці, ганарысты такі, крычыць: «Куды, куды ісці! Я адзін усіх паб’ю!» Дзік пачуў гэта ды хутчэй у мох па самыя вушы зашыўся. А воўк бачыць, што не паспее схавацца, — стаў на заднія лапы і стаіць. «Хавайся за мяне, — кажа ён перапалоханаму зайцу. — Яны падумаюць, што я — пень, і абмінуць нас». Прыходзіць сабака са сваім войскам, бачыць — нідзе нікога няма. Тут якраз барану рогі засвярбелі. Глядзіць ён — побач нейкі пень стаіць. Разагнаўся баран ды — трах! — рагамі ў пень. У ваўка ад гэтага і галава раскалолася. Паваліўся ён дагары ды і ногі выцягнуў. Заяц выскачыў зпад ваўка, але сабака згледзеў яго і адразу злавіў. 151 Дзіку ў гэты час, як на бяду, села муха на вуха. Паварушыў ён вухам, каб сагнаць яе, а кот падумаў, што там мыш. Кінуўся туды ды давай мох разграбаць. Так і дзярэ дзіка вострымі кіпцюрамі! Цярпеў, цярпеў дзік, а потым усхапіўся ды ходу... Певень напужаўся дзіка, залопаў крыламі, узляцеў на елку і нарабіў крыку: — Куды, куды? Мядзведзь падумаў, што гэта самы грозны ваяка да яго дабіраецца, залез са страху аж на верхні сук. Сук не вытрымаў, зламаўся, мядзведзь грымнуўся вобземлю і забіўся. 3 таго часу больш і не сябруюць сабакі з ваўкамі. Апрацоўка А. Якімовіча. Казка пра быка і яго сяброў Пасвіўся на лузе бык. Убачыў ён каля рэчкі туман і напужаўся: падумаў, што зямля і вада гараць. «Пабягу я лепш адгэтуль на край свету!» — парашыў бык. 152 Задраў хвост і пабег. Сустрэўся яму па дарозе казёл: — Бык, куды бяжыш? — На край свету. — Чаго? — У нас зямля і вада гараць. Баюся, каб і мне не згарэць. — Пабягу і я з табою. — Бяжы. Бягуць яны, а насустрач ім парсюк: — Куды бежыце? — На край свету: у нас зямля і вада гараць! Баімся, каб і нам не згарэць. — I я з вамі пабягу. — Бяжы. Бягуць яны ўтрох. Сустракае іх гусак: — Куды бежыце? — На край свету: у нас зямля і вада гараць! Баімся, каб і нам не згарэць. — I я з вамі пабягу. — Бяжы. 153 Бягуць яны ўчатырох. Сустракае іх певень: — Куды бежыце? — На край свету: у нас зямля і вада гараць... — I я з вамі пабягу. — Бяжы. Беглі, беглі, прыбеглі ў лес. А тут і зіма надыходзіць. Бык кажа: — Ну, хопіць бегчы: зімою зямля не загарыцца. Давайце будзем хату рабіць ды запасы на зіму рыхтаваць. Парсюк кажа: — Мне хаты не трэба: я выкапаю сабе яму, нанашу туды моху на падсцілку, жалудоў на харч ды буду зімаваць. Мне і так цёпла будзе! Казёл кажа: — А я карою пракармлюся, у дупле нагрэюся. — А ты, гусак? — пытаецца бык. — У мяне пер’е цёплае, я дзюбу ў яго схаваю ды так перазімую. — А ты, певень? — А мне што, я і пад ялінкаю перазімую. 154 Што рабіць? Узяўся бык адзін хату будаваць. Нанасіў бярвёнаў, моху, збудаваў цёплую хату і жыве сабе ў ёй без бяды. Насталі лютыя маразы. Парсюк круціўся, круціўся ў яме, не вытрымаў ды пайшоў да быка: — Пусці, бык, у хату: сцюдзёна вельмі! — He, — кажа бык, — не пушчу: ты ў мох закапаешся, табе і так цёпла будзе! — Калі не пусціш, — кажа парсюк, — дык я падкапаю лычам падрубу — твая хата абернецца, ды яшчэ і цябе самога задушыць. Напужаўся бык: хочаш — не хочаш, трэба пускаць парсюка ў хату. — Ну, добра, ідзі: удвух весялей будзе. На другі дзень прыходзіць казёл: — Пусці, бык, у хату! — Навошта табе хата: ты ў дупле перазімуеш! — Ну, калі не пусціш, дык я разганюся, стукну рагамі ў сцяну 155 і праб’ю дзірку: мароз залезе ў хату, табе холадна будзе. Што рабіць быку — пусціў казла. — Добра, — кажа, — хата ў мяне не малая: хопіць і траім месца. На трэці дзень прыходзіць гусак: — Бык, бык, пусці ў хату пагрэцца! — He пушчу! — Чаму? — У цябе пер’е цёплае, ты ў яго дзюбу схаваеш ды і так перазімуеш! — Ну, калі не пусціш, дык я дзюбаю ўсю страху расцягаю, табе холадна будзе. Спужаўся бык — пусціў і гусака. На чацвёрты дзень прыходзіць певень: — Пусці, бык, у хату! — А хіба табе пад ялінкаю не цёпла? — засмяяўся бык. — He пушчу! У мяне ўжо і так цесна. — А калі не пусціш, я ўвесь пясок са столі зграбу: дух з хаты выйдзе, і ты замерзнеш. 156 Спужаўся бык — пусціў і пеўня. Жывуць яны ў хаце ўпяцёх. Ідзе мядзведзь. Убачыў хату. — Хто тут жыве? — пытаецца. — Бык, казёл, парсюк, гусак і певень, — адказваюць з хаты. — Пусціце і мяне пагрэцца. — He, не пусцім! Ты нам не кампанія. Мядзведзь стукнуў лапаю ў дзверы, праламаў іх і ўвайшоў у хату. Тут бык выставіў рогі ды прыпёр мядзведзя да сцяны. А казёл давай яму рагамі ў бок лупіць, а парсюк зубамі за жывот ірваць, а гусак у нос дзяўбці... А певень узляцеў на лаву ды давай крычаць: «Кудахкудах! Кудыкуды!» Ледзьве жывы выскачыў з хаты няпрошаны госць. Ідзе ён кульгаючы па лесе, сустракае воўка. — Дзе быў, сусед? — пытаецца ў яго воўк. — Чаму ты такі хмуры? — Ой, — кажа мядзведзь не сваім голасам, — трапіў я да страшэнных разбойнікаў. Адзін мяне віламі да 157 сцяны прыціснуў — не павярнуцца. Другі ражнамі ў бок таўчэ. Трэці абцугамі кішкі выцягвае. Чацвёрты спіцаю ў нос коле. А пяты, у чырвонай шапачцы, ззаду шабля крывая, на нагах шпоры, бегае па лаве ды ўсё крычыць: «Падай, падай яго сюды!» Добра, што я ўцёк, бо не ведаю, што б гэты пяты разбойнік зрабіў са мною... 3 таго часу болып ні мядзведзь, ні воўк у тую хату не заглядвалі. Апрацоўка А. Якімовіча. ЯРАСЛАЎ ПАРХУТА Як рабілі вясёлку (Казка) Пры азярыне між кветак і траў гулялі ў хованкі праменьчыкі. Іх было ажно сем — Фіялетавы, Сіні, Блакітны, Зялёны, Жоўты, Аранжавы і Чырвоны. Раптам праменьчык Фіялетавы сказаў: — Надакучыла тут. Хачу на другі бераг азярыны! Абапёрся адным канцом на купіну, выгнуўся дугою, другі канец 158 апусціў на процілеглы бераг і засвяціўся ад радасці. Убачыў праменьчык Сіні, як брат ягоны раскашуе, і таксама сказаў: — На той бераг хачу! Пераскочыў азярыну, далучыўся да праменьчыка Фіялетавага, і ўжо на пару заззялі яны над зямлёю. Зайздросна стала праменьчыку Блакітнаму, і ён, доўга не думаючы, кінуўся да братоў. У небе цяпер тры стужачкі каляровыя гарэлі. Праменьчык Зялёны не вытрымаў, шугануў увысь і адтуль гукнуў: — Гэй, там, на зямлі! Да нас гайда! Тут прасторна! I відаць далёка!.. Праменьчык Жоўты павагаўся, а тады ўзяў і таксама пераскочыў азярыну. I атрымаўся ладны паясок — пяцікаляровы. «А я хіба горшы?» — падумаў праменьчык Аранжавы і кінуўся следам. У небе ўжо гарэў шасцікаляровы паясок. Бачачы такое дзіва, праменьчык Чырвоны сказаў: 159 — Браты, а мяне прымеце ў сваю кампанію? — Прымем! Прымем! — пачуліся галасы. — He марудзь толькі... Праз хвіліну ў небе над азярынай павісла незвычайная стужка. У ёй былі ўсе сем колераў — чырвоны, аранжавы, жоўты, зялёны, блакітны, сіні і фіялетавы. I радавалася ім усё жывое на зямлі. А паколькі тая стужка гарэла надзвычай весела, то людзі і назвалі яе проста і ясна — Вясёлка. Котавы казкі (Урыўкі) Сядзеў Котка на загнетку. Баяў Котка казкі дзеткам... Ды аднойчы надвячоркам Басанож пабег на горку, Снегу з рызыкі паеў I ангінай захварэў. Котка трапіў у бальніцу. Трэба ж Котку падлячыцца. He трывожцеся, сябры, — Там што трэба дактары! 160 Ну а казкі тыя, дзеці, Расказаць вы мне даверце. Бо калісь для нас малых Котка шэры баяў іх. Сказ цяпер я павяду пра лянотузлыбяду Мурашык Вам вядома, малышы, Як працуюць мурашы. ...А ў мурашніку адным, Што ў бары стаіць сівым, Вырас неяк абібок. Ён ад дому — ані крок! Усяго што мог рабіць — У цянёчку лынды біць. Да таго ж хвальком ён быў, Кулаком у грудзі біў: — Хоць сягоння я магу Ліса цапнуць за нагу I, як толькі захачу, Хвост на памяць адкручу!. Ліс пачуў — і тут як тут: — Хто жадае мне пакут?! 6 Зак. 2082 161 Зледзянела ўся душа У задзіры Мураша. Ды назаўтра на суку Выхваляўся Павуку: — Калі так — да матузка Прывяжу Маладзіка. Светла бегаць будзе ў гай — Хоць ігліцу ты збірай! А Павук стары са сну Ножык точыць аб сасну... Скалануў малога страх (He сусед, а проста жах!). Патырчма на дол зляцеў I на доле тым самлеў. Потым — зірк туды, сюды: Мора перад ім вады! — Цётка Люгашка, — сказаў, — На той бераг перапраў! Стаў прасіцца ў Страказы: — Да сваіх ты завязі! — Заляцець магла б я ў бор — He заводзіцца матор. 162 Пра бяду пачуў Слімак —