Беларуская народная інструментальная музыка
Фоназапісы, натацыя, рэд. і сістэматызацыя найгрышаў, уступ. арт. і навук. камент.
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 655с.
Мінск 1989
11. Тройпа
Зап. у 1976 г. у в. Моладава Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад В. К. Кавалік, 1910 г. н. (песня) і Ф. А. Каваліка, 1906 г. н. (найгрыш).
78. Купала
Зап. у 1983 г. у в. Вострава Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад A. В. Ганчаронка, 1906 г. н.
Інструментальная версія тыпавога купальскага напеву абходнага прызначэння.
79. Купала
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
Інструментальная версія тыпавога купальскага напеву.
80. Купала
Зап. у 1979 г. у в. Барсукі Магілёўскага р. Магілёўскай вобл. ад М. С. Храптовіча, 1897 г. н.
Інструментальная версія абходнай купальскай песні. Цікава, што апошняя была запісана М. Чарноўскай яшчэ ў пачатку XIX ст. у раёне г. Чэрыкава Магілёўскай губ. (Czarnowska М. Zabytki mitologii slowianskiej w swyczajach wiejskiego ludu na Bialej Rusi dochowywane//Dziennik Wilenski. 1817.
T. 6. S. 407).
81. Ha купалы
Зап. y 1984 г. y в. Збураж Маларыцкага p. Брэсцкай вобл. ад С. A. Глушчык, 1920 г. н. і Л. А. Глушчыка, 1911 г. н. Натацыя Г. Р. Кутыровай і I. Дз. Назінай.
Інструменталіст чутка ідзе ўслед за спявачкай, час ад часу аздабляючы мелодыю мелізматыкай («каб было больш трапятка», адзначыў музыкант), запаўняе меладычныя скачкі паступеннымі хадамі і тым самым узмацняе выразнасць і маляўнічасць агульнага гучання.
82. На купалы
Зап. у 1984 г. у в. Збураж Маларыцкага р. Брэсцкай вобл. ад Л. А. Глушчыка, 1911 г. н.
У сольным найгрышы скрьшач больш свабодна выкарыстоўвае арнаментальныя сродкі выразнасці, магчымасці меладычнага і рытмічнага вар’іравання песеннага напеву.
83. ЖнІВО
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
Інструментальная версія тыпавога жніўнага напеву.
84. Жківо
Зап. у 1985 г. у в. Вострава Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад A. В. Ганчаронка, 1906 г. н.
Інструментальная версія захоўвае структурна-рытмічныя асаблівасці тыпавога жніўрага напеву (нават узнаўляе словаабрыў у канцы страфы). Але ў найгрышы мелодыя ўпрыгожваецца фаршлагамі, мардэнтамі, якія ярыдаюць музыцы большую экспрэсіўнасць і трапятлівасць.
85. Лета
Зап. у 1976 г. у в. Ботава Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад A. А. Харушкі, 1903 г. н.
Інструментальная версія тыпавога жніўнага напеву.
86. Лета
Зап. у 1976 г. у в. Ботава Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад А. Я. Нарывончыка, 1912 г. н.
Інструментальная версія тыпавога жніўнага напеву (мясцовая назва ■— «Лета»).
87. Лета
Зап. у 1976 г. у в. Баяры Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад К. М. Петрашкевіч, 1908 г. н. і М. В. Петрашкевіча, 1906 г. н. Натацыя Г. Р. Кутыровай і I. Дз. Наэінай.
88. Лета
Зап. у 1976 г. у в. Махро Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. А. Пятрыніча, 1909 г. н.
89. Лета
Зап. у 1976 г. у в. Сіманавічы Драгічынскага р. Брэсцкай вобл. ад I. П. Піцухі, 1905 г. н.
Музыкант вар’іруе пераважна першы меладычны зварот напеву, пашыраючы яго гукарад да квінты, ускладняючы меладычны і рытмічны малюнак, павольна змяняючы працягласць структурных пабудоў. Паказальна іх устойлівае заканчэнне скачком ад завяршальнага тону на квінту ўгору, аналагічнае «закідванню» голасу пры выкананні жніўных песень.
Першая фраза гэтага найгрышу шмат гадоў служыць пазыўным сігналам клуба «Фальклор» Дзяржтэлерадыё БССР.
90. Дажынкі
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
Інструментальная версія тыпавога напеву жніва, на які ў данай мясцовасці спяваюць і вясну.
91. Дажынкі
Зап. у 1987 г. у в. Дзівін Кобрынскага р. Брэсцкай вобл. ад У. М. Каганюка, 1930 г. н.
92. Восень
Зап. у 1976 г. у в. Моладава Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад Ф. А. Каваліка, 1906 г. н.
93. Восень
Зап. у 1976 г. у в. Сіманавічы Драгічынскага р. Брэсцкай вобл. ад I. П. Піцухі, 1905 г. н.
94. Восень
Зап. у 1976 г. у г. Драгічыне Брэсцкай вобл. ад М. П. Лінкевіча, 1904 г. н.
Найгрыш вылучаецца маляўнічасцю гучання, абумоўленай пераменнасцю III, IV і VII ступеней ладу.
95. Восеаь
Зап. у 1979 г. у в. Барсукі Магілёўскага р. Магілёўскай вобл. ад М. С. Храптовіча, 1897 г. н.
У найгрышы песенная мелодыя набывае спецыфічна інструментальныя рысы, аздабляецца мелізматыкай.
СЯМЕЙНА -А БРА ДА ВЫЯ
96. Заручыны
Зап. у 1984 г. у г. Чашнікі Віцебскай вобл. ад В. М. Царонка, 1906 г. н.
97. Як сядзяць за сталом
Зап. у 1984 г. у г. Чашнікі Віцебскай вобл. ад В. М. Царонка, 1906 г. н.
98. Як дораць маладую
Зап. у 1984 г. у г. Чашнікі Віцебскай вобл. ад В. М. Царонка, 1906 г. н.
Музыкант спяваў і падыгрываў сабе на скрыпцы, паказваючы, як гэта бывае на вяселлі.
99. Як маладую адпраўляюць
Зап. у 1984 г. у г. Чашнікі Віцебскай вобл. ад В. М. Царонка, 1906 г. н.
100. Cipage
Зап. у 1984 г. у г. Чашнікі Віцебскай вобл. ад В. М. Царонка, 1906 г. н.
101. Сватам
Зап. у 1984 г. у г. Чашнікі Віцебскай вобл. ад В. М. Царонка, 1906 г. н. Інструментальная версія песні «Ай вы, сваточкі, вы, галубочкі», якую спяваюць на заканчэнне вяселля.
102. Як чэшуць маладую
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
103. Як дораць маладую
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
104. Як вязуць маладую
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
105. Як за сталом сядзяць
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
106. Вяселле
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
107. Як ад’язджаюць
Зап. у 1985 г. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
108. Вяселле
Зап. 3. В. Эвальд у 1932 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. Палескай (зараз Гомельскай) вобл. ад I. Ф. Радзінавец, 1914 г. н. Натацыя Я. У. Гіпіуса (Эвальд 3. В. Песнн Белорусского Полесья. М., 1979. С. 65. № 20. Ф.— A. AH СССР, фонограмма 3589).
109. Вясельная
Зап. у 1984 г. у в. Дзягільна Дзяржынскага р. Мінскай вобл. ад П. А. Шчорса, 1923 г. н., М. А. Акаловіча, 1933 г. н., М. М. Акаловіча, 1956 г. н., A. А. Калечыца, 1946 г. н. і A. I. Калечыца, 1927 г. н. Натацыя М. В. Сіраты.
110. Вяселле
Зап. у 1976 г. у в. Ботава Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад А. Я. Нарывончыка, 1912 г. н.
Захоўваючы характэрныя мелодыка-структурныя асаблівасці тыпавога вясельнага напеву, скрыпач ускладняе яго з ладавага, рытмічнага і фактурнага боку.
111. Вяселле
Зап. у 1976 г. у в. Ботава Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад A. А. Харушкі, 1903 г. н.
Гэты святочна-прыўзнятага характару найгрыш выконваецца, як пачынаецца вяселле.
112. Як ва пасад садзя^ь
Зап. у 1976 г. у в. Дубенец Столінскага р. Брэсцкай вобл. ад А. У. Валадкевіч, 1934 г. н. і Я. Р. Валадкевіча, 1930 г. н. Натацыя Г. Р. Кутыровай і I. Дз. Назінай.
113. Як на пасад садзяць
Зап. у 1972 г. у г. Чэрвені Мінскай вобл. ад I. I. Лычкоўскага, 1902 г. н.
114. Як благаслаўляюць маладую
Зап. у 1984 г. у в. Копцевічы Чашніцкага р. Віцебскай вобл. ад I. В. Мадрыда, 1912 г. н.
Інструментальная версія песні «Родненькі, даруй мяне».
115. Як сустракаюць маладых
Зап. у 1976 г. у в. Лядзец Столінскага р. Брэсцкай вобл. ад I. А. Філіпчука, 1950 г. н. (песня) і П. Р. Апановіча, 1914 г. н. (найгрыш).
У выкананні кларнетыста традыцыйны вясельны напеў набывае ярка выяўлены імправізацыйна-віртуозны характар.
116. Маладусе і маладым
Зап. у 1978 г. у г. Мінску ад М. М. Калапілы, 1900 г. н. (нарадзіўся ў в. Архіпава Дзісенскага п. Віленскай губ., зараз Міёрскага р. Віцебскай вобл.).
Калі першы найгрыш з’яўляецца інструментальнай версіяй песні, якую жанчыны «іграюць» (г. зн. спяваюць) пад скрыпку маладой, так другі — «быццам горка маладым» — скрыпач выконвае сола. Толькі калі маладыя пацалуюцца, пачынаецца вяселле.
Звернем увагу на тое, што другі найгрыш складаецца з метрычна кантрастных кален — двухі трохдольнага, што нярэдка назіраецца ў танцавальнай музыцы заходніх раёнаў Беларусі.
117. Маладой
Зап. у 1975 г. у в. Дзягільна Дзяржынскага р. Мінскай вобл. ад М. А. Акаловіча, 1933 г. н.
На карынцы, інструменце з пранізліва-жаласным гучаннем, і цымбалах
іграў адзін музыкант. Карынка — пласціначка прамавугольнай формы э эакругленымі верхнімі краямі; выразаецца з кары маладой бярозы або цэлулоіднай плёнкі.
118. Сіраце
Зап. у 1976 г. у в. Гарадзец Столінскага р. Брэсцкай вобл. ад М. М. Семенчука, 1911 г. н.
119. Як малады забірае маладую
Зап. у 1976 г. у в. Дубенец Столінскага р. Брэсцкай вобл. ад А. У. Валадкевіч, 1934 г. н. і Я. Р. Валадкевіча, 1930 г. н. Натацыя Г. Р. Кутыровай і I. Дз. Назінай.
120. Як у клець вядуць
Зап. у 1974 г. у в. Прывальні Гарадоцкага р. Віцебскай вобл. ад П. П. Грышанава, 1922 г. н.
121. Як каравай нясупь
Зап. у 1977 г. у г. Мінску ад I. I. Лычкоўскага, 1902 г. н.
122. Як дзеляпь каравай
Зап. у 1975 г. у в. Грушаўка Нараўлянскага р. Гомельскай вобл. ад Т. В. Віткоўскага, 1902 г. н.
Іграюць, як дзеляць каравай і хто-небудзь з гасцей жадае маладым здароўя і шчасця (мясцовая наэва гэтага абраду «Вівод»). У найгрышы чаргуюцца інтанацыйна звязаныя, але кантрастныя ў жанравых адносінах два калены — песеннае і танцавальнае.
123. На заканчэнне вяселля
Зап. у 1976 г. у в. Адамова Драгічынскага р. Брэсцкай вобл. ад I. Я. Сарокі, 1907 г. н.
Калі выконваюць найгрыш, дружка бярэ талерку, кладзе на яе хустку і абыходзіць гасцей. 3 наступленнем танцавальнага раздзела госці пачынаюць скакаць за сталамі. Сабраныя грошы аддаюць музыкантам.
124. Расхадная
Зап. у 1974 г. у г. п. Езярышча Гарадоцкага р. Віцебскай вобл. ад П. I. Герасімава, 1910 г. н. і М. А. Анушонка, 1905 г. н.
Інструментальная версія песні «Пара, госці, дадому». Асаблівую цікавасць вызываюць секундавыя сугуччы ў партыі цымбалаў. Паяўленне гэтых сугуччаў трэба разглядаць як адлюстраванне з'явы, характэрнай для мясцовай харавой традыцыі.
125. КсцІНЫ
Зап. у 1979 г. у в. Барсукі Магілёўскага р. Магілёўскай вобл. ад М. С. Храптовіча, 1897 г. н.
Захоўваючы мелодыка-структурныя прыкметы песеннага напеву, музвікант «расквечвае» яго, выкарыстоўваючы ладавыя, рытмічныя і арнаментальныя сродкі выразнасці.
КНІГІ ОНЛАЙН
