Беларуская народная інструментальная музыка
Фоназапісы, натацыя, рэд. і сістэматызацыя найгрышаў, уступ. арт. і навук. камент.
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 655с.
Мінск 1989
126. Радзінная
Зап. у 1984 г. у в. Дзягільна Дзяржынскага р. Мінскай вобл. ад П. А. Шчорса, 1923 г. н., М. А. Акаловіча, 1933 г. н., М. М. Акаловіча, 1956 г. н., A. А. Калечыца, 1946 г. н. і A. I. Калечыца, 1927 г. н. Натацыя М. В. Сіраты.
АБРАДАВА НЕПРЫМЕРКАВАНЫЯ НАПГРЫШЫ
127. Да падуй, падуй, буйной вецёр
Зап. Ф. А. Рубцоў у 1938 г. у в. Сіманавічы Глускага р. Палескай вобл. ад A. I. Сяргейчыка, 1859 г. н. Натацыя Я. У. Гіпіуса (Эвальд 3. В. Песнн Белорусского Полесья. М., 1979. С. 103—105. Ф.— A. AH СССР, фонограмма 4563).
128. У канцы двара да стаіць крыльцо
Зап. Ф. А. Рубцоў у 1938 г. у в. Сіманавічы Глускага р. Палескай вобл. ад A. I. Сяргейчыка, 1859 г. н. Натацыя Я. У. Гіпіуса (Эвальд 3. В. Песнн Белорусского Полесья. М., 1979. С. 117—118. Ф.— A. AH СССР, фонограмма 4563).
129. Каліна-маліна
Зап. у 1979 г. у в. Хадзяўляны Дзятлаўскага р. Гродзенскай вобл. ад Т. А. Дубекі, 1914 г. н. і A. К. Губко, 1907 г. н.
Сірочая песня, якую спявалі «абы-калі». Спевы пад акарыну практыкуюцца звычайна ў хатнім сялянскім побыце. Музыкант уторыць спеваку, амаль дакладна паўтараючы напеў. Уражвае тэмбрава-рэгістравы кантраст, што ўзнікае пры спалучэнні насычанага жаночага і празрыстага інструментальнага галасоў.
130. Як заковала сіва зязюлька
Зап. у 1979 г. у в. Хадзяўляны Дзятлаўскага р. Гродзенскай вобл. ад A. К. Губко, 1907 г. н.
Інструментальная версія лірычнай песні, якую спяваюць «абы-калі». На «коніку» (мясцовая назва акарыны) іграюць сола, «для сябе» або ў кампаніі, падыгрываючы спевакам. «Саплі на коніку» (выраз музыканта) і калі пасвілі коней.
131. Горачка мая крутая
Зап. у 1977 г. у в. Лясані Чэрыкаўскага р. Магілёўскай вобл. ад Г. Н. Мазікава, 1906 г. н.
Інструментальная версія напеву ўдавінай песні «Горачка мая крутая, долечка мая худая».
132. Бяседяая
Зап. у 1985 г. у в. Вострава Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад A. В. Ганчаронка, 1906 г. н. •
133. Пасею гурочкі
Зап. у 1977 г. у г. п. Лельчыцы Гомельскай вобл. ад М. П. Ляшчынскага, 1913 г. н. і I. С. Шуканава, 1908 г. н.
134. Дудар
Зап. у 1977 г. у г. Мінску ад П. Д. Жаканава, 1927 г. н.
Падобна да песеннага аналага, найгрыш пабудаваны на паўторнасці адной меладычнай фразы.
135. Песенны яайгрыш
Зап. 3. В. Эвальд і Я. У. Гіпіус у 1931 г. у г. Ленінградзе ад Г. К. Слаўчыка, 1836 г. н. (прыехаў з Гарадоцкага р. Віцебскай вобл.). Натацыя Я. У. Гіпіуса (Эвальд 3. В. Песнн Белорусского Полесья. М., 1979. С. 135. Ф.— A. AH СССР, фонограмма 3536).
У аснове найгрышу — напеў сямейна-бытавой песні.
136. Пайшла жыта жаць
Зап. у 1985 г. у в. Іванкаўшчына Мазырскага р. Гомельскай вобл. ад Н. Ф. Мішоты, 1914 г. н.
Найгрыш паходзіць ад песні, якую спявалі ў час жніва. Музыкант свабодна спалучае асобныя звароты песеннай мелодыі, вар’іруе яе рытмічны малюнак, маштабы пабудоў, аздабляе мелізматыкай.
137. Косары косяць
Зап. у 1982 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. Гомельскай вобл. ад В. Р. Шведа, 1927 г. н.
138. Пастухоўская
Зап. у 1985 г. у в. Іванкаўшчына Мазырскага р. Гомельскай вобл. ад Н. Ф. Мішоты, 1914 г. н.
Асновай найгрышу паслужыла мелодыя вядомай песні «Я табун сцерагу».
139. Едуць людзі на ярмолак
Зап. у 1982 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. Гомельскай вобл. ад М. А. Шкадуна, 1915 г. н.
Інструментальная версія кірмашовай песні.
140. Жылі чумакі
Зап. у 1977 г. у в. Лясані Чэрыкаўскага р. Магілёўскай вобл. ад Г. Н. Мазікава, 1906 г. н.
141. Рэкрудкая
Зап. у 1973 г. у в. Ластрыгіна Мсціслаўскага р. Магілёўскай вобл. ад I. А. Мураўёва, 1895 г. н.
Інструментальная версія традыцыйнай рэкруцкай песні (па словах музыканта, «ваеннай песні старага рэжыму»), якая ў адпаведнасці з канструкцыйнымі і тэхнічна-выразнымі магчымасцямі парных дудак выкладаецца двухгалосна, з пераважным выкарыстаннем падваення ў тэрцыю.
142. Ой, пры даліне
Зап. у 1973 г. у в. Ластрыгіна Мсціслаўскага р. Магілёўскай вобл. ад I. А. Мураўёва, 1895 г. н.
Інструментальная версія рэкруцкай песні.
143. Прытча пра блуднага сына
Зап. Н. М. Савельева ў 1969 г. у в. Забор’е Краснагорскага р. Бранскай вобл. (вёска знаходзіцца на паграніччы з Гомельскай вобл. БССР) ад лірніка-беларуса А. Л. Шыла, 1898 г. н. Натаныя Н. М. Савельевай (МГДОЛК. ф. 2568-17, інв. 1143-17, р. 1029).
144. Кант
Зап. К. Г. Світава ў 1953 г. у в. Мішкаўка Старадубскага р. Бранскай вобл. ад лірніка К. Ф. Шматава (беларуса, па сведчанню збіральніцы) (Свнтова К. Народные песнн Брянской областн. М., 1965. С. 224—225).
145. Страданія
Зап. у 1984 г. у в. Аброва Івацэвіцкага р. Брэсцкай вобл. ад М. С.
Тысевіча, 1920 г. н.
146. Прыпеўкі
Зап. у 1987 г. у в. Дзівін Кобрынскага р. Брэсцкай вобл. ад Т. Л. Драмук, 1924 г. н. (спевы) і У. М. Каганюка, 1930 г. н. (найгрыш).
Захоўваючы хвалепадобны малюнак мелодыі прыпеўкі, выканаўца на свісцёле па-свойму абыгрывае асобныя меладычныя папеўкі, запаўняючы скачкі, вар'іруючы рытмічна, аздабляючы мелізматыкай.
147. Прыпеўкі
Зап. у 1987 г. у в. Дзівін Кобрынскага р. Брэсцкай вобл. ад Т. Л. Драмук, 1924 г. н. і У. М. Каганюка, 1930 г. н.
Туруючы спевам, інструменталіст шчодра насычае сваю партыю мелізматыкай (фаршлаг, мардэнт, трэль), узмацняючы важкасць і трапятлівасць кожнага гуку мелодыі.
148. Расхадная
Зап. у 1985 г. у в. Макараўшчына Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад П. В. Ханяка, 1910 г. н.
На Віцебшчыне існуе эвычай завяршаць вечарынкі, «брыксы» (мясцовая назва танцаў) «расхаднымі» прыпеўкамі, пасля чаго музыкант больш ужо не іграе.
149. Частушкі
Зап. у 1977 г. у в. Баркалабава Быхаўскага р. Магілёўскай вобл. ад Е. К. Краўчанка, 1930 г. н.
150. Частушкі
Зап. у 1973 г. у в. Аляксандраўка Чэрвеньскага р. Мінскай вобл. ад А. 3. Свірыдовіча, 1923 г. н. Натацыя М. В. Сіраты.
ІМПРАВІЗАЦЫПНЫЯ
151. Для сябе
Зап. у 1972 г. у г. Чэрвені Мінскай вобл. ад I. I. Лычкоўскага, 1902 г. н.
152. Для сябе
Зап. у 1974 г. у г. Чэрвені Мінскай вобл. ад I. I. Лычкоўскага, 1902 г. н.
153. Сам сабе
Зап. у 1976 г. у в. Махро Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. А. Пятрыніча, 1909 г. н.
154. Сам па сабе
Зап. у 1978 г. у в. Сіманавічы Драгічынскага р. Брэсцкай вобл. ад I. П. Піцухі, 1905 г. н.
155. Сам уздумаў
Зап. у 1981 г. у в. Забалацце Мазырскага р. Гомельскай вобл. ад I. Б. Каламара, 1918 г. н.
ТАНЦАВАЛЬНЫЯ НАЙГРЫШЫ. МАРШЫ
А БР АДАВА П РЫ МЕ Р К AB A Н ЫЯ НА П Г РЫ Ш Ы
156. Лявоніха
Зап. у 1982 г. у в. Карчаватка Жыткавіцкага р. Гомельскай вобл. ад М. С. Глушаня, 1924 г. н.
Па словах музыканта, «на каляды, калі «казёл» закончыць сваё выступленне пад песню і музыку, усе скачуць Лявоніху, а потым, радасныя, дзякуюць хазяіну за падарункі і ідуць ужо да суседа».
157. Полька «Дажынкі»
Зап. у 1976 г. у г. Драгічыне Брэсцкай вобл. ад М. П. Лінкевіча, 1904 г. н.
Гэту «вострую» двухкаленную польку танцавалі звычайна ў дажынкі. «Вострая», як тлумачыў музыкант, значыць «хуткая, жвавая, з адрывістым рытмам. Іграць такую польку трэба рэзка і гучна, каб было больш запалу».
158. Вясельны танец
Зап. у 1987 г. у в. Дзівін Кобрынскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Т. Нінінчук, 1929 г. н., К. С. Каска, 1922 г. н., Т. Л. Драмук, 1924 г. н.. М. Ф. Свідуновіч, 1937 г. н. (прыпеўка) і I. М. Пашковіча, 1927 г. н. (найгрыш).
159. Кружок
Зап. у 1984 г. у в. Замшаны Маларыцкага р. Брэсцкай вобл. ад I. П. Жлукты, 1910 г. н.
Гэты танец скачуць (г. зн. танцуюць) на вяселлі старыя жанчыны, як толькі выйдуць з-за стала.
160. Вальс для маладых
Зап. у 1980 г. у в. Куранец Вілейскага р. Мінскай вобл. ад П. А. Ясінскага, 1910 г. н. і М. А. Ясінскай, 1912 г. н.
У заходніх і цэнтральных раёнах Беларусі маладыя абавязкова танцуюць вальс («Галубы», «Белы»), Верагодна, што гэта эвычай позняга паходжання.
161. Вясельная полька
Зап. у 1976 г. у г. Драгічыне Брэсцкай вобл. ад М. П. Лінкевіча, 1904 г. н.
Выканаўца адзначыў, што гэта даўнейшая «свабодная» полька, якую танцавалі на вяселлі «на манер таго, як старэнькія ножкі цягаюць». Мелодыя найгрышу мае незвычайную для традыцыйных полек структуру — складаецца з двух пяцітактаў (ААі).
162. Вясельны марш
Зап. у 1984 г. у в. Дзягільна Дзяржынскага р. Мінскай вобл. ад М. А. Акаловіча, 1933 г. н. і М. М. Акаловіча, 1956 г. н.
Гэты марш выконваецца ў розныя, але заўсёды важныя, «вузлавыя» моманты вяселля, прычым на карынцы і першых цымбалах іграе заўсёды адзін музыкант.
163. Паходны марш
Зап. у 1977 г. у в. Цітва Пухавіцкага р. Мінскай вобл. ад С. I. Стральцова, 1909 г. н.
Марш, асновай якога служыць мелодыя вядомай польскай застольнай песні «Сто год», іграюць дарогай, калі едуць па маладую.
164. Сустрэчны марш
Зап. у 1985 т. у в. Свядзіца Лепельскага р. Віцебскай вобл. ад М. У. Шалкоўскага, 1905 г. н.
Гэтым маршам сустракаюць маладых, калі яны зарэгіструюць свой шлюб.
165. Сустрэчны марш
Зап. у 1976 г. у в. Ботава Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад A. А. Харушкі, 1903 г. н.
Выконваючы марш «Развітанне славянкі», пашыраны на тэрыторыі ўсёй Беларусі, музыкант дае мажорны і мінорны варыянты мелодыі.
166. Сустрэчны марш
Зап. у 1976 г. у в. Гарадзец Столінскага р. Брэсцкай вобл. ад М. М. Семенчука, 1911 г. н. і I. П. Дранца, 1924 г. н.
Узнікненне «Егерскага марша» звязана з пэўнай гістарычнай падзеяй — бітвай пад Лейпцыгам у 1813 г. У якасці вясельнага марша ён існуе на значнай частцы тэрыторыі Беларусі.
167. Сустрэчны марш
Зап. у 1984 г. у в. Дзягільна Дзяржынскага р. Мінскай вобл. ад П. А. Шчорса, 1923 г. н„ М. А. Акаловіча, 1933 г. н„ М. М. Акаловіча, 1956 г. н., A. А. Калечыца, 1946 г. н. і A. I. Калечыва, 1927 г. н. Натацыя М. В. Сіраты.
168. Вясельны марш
Зап. у 1972 г. у в. Валынцы Верхнядзвінскага р. Віцебскай вобл. ад Ф. У. Руслевіча, 1926 г. н. і П. П. Германа, 1928 г. н.
Меладычнай асновай гэтага «свадзёбнага» марша з’яўляецца польская народная застольная песня «Сто год» (Sto lat). Іграюць, калі маладую вядуць за стол.
169. Паздравіцельны марш
Зап. у 1973 г. у в. Краснае Мсціслаўскага р. Магілёўскай вобл. ад К. М. Зяброва, 1909 г. н. і К. В. Шэкун, 1918 г. н. Натацыя М. В. Сіраты.
Марш «Сто год» — адзін з найбольш папулярных на Беларусі.
170. Паздравіцельны марш
Зап. у 1984 г. у г. п. Езярышча Гарадоцкага р. Віцебскай вобл. ад П. I. Герасімава, 1910 г. н. і М. А. Анушонка, 1905 г. н.
КНІГІ ОНЛАЙН
