Беларуская вёска ў міжваенны час: шляхі і формы савецкай мадэрнізацыі (1921-1939)
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 240с.
Мінск 2014
Працоўная і прадукцыйная жывёла абагульнялася не толькі ў калгасах БССР, але і ў вытворчых калектывах іншых рэспублік у апошнюю чаргу 1108, с. 283, 284], У некаторых камунах, каб пазбавіцца ад прыхільнасці камунараў да прыведзеных з сабой каня ці каровы, апошніх абменьвалі, «каб усё было камунальнае», «кабяны не мулялі вочы» [109, с. 13]. Разамзтым рэальныўліксацыяльнапсіхалагічнага фактару ў шматлікіх калектыўных гаспадарках прыводзіў да таго, што «прадукцыйная жывёла знаходзілася ў асабістым карыстанні ці абагульнялася, але нагляд за ёй захоўваўся індывідуальны» [110, л. 45, 48, 52; 111, л. 6, 13, 49], Датагож на I ліпеня 1928 г. 64,5 % уступіўшыхусельгасарцельне мелі ніводнай каровы. У камунахгэты паказчыкбыўяшчэ вышэйшы ]112, с. 10, 69],
У другой палове 1929 г., калі пачынаеццафарсіраваннетэмпаўкалектывізацыі, узроўню абагулення і памераў калгасаў, малочныя арцелі і шэраг іншых кааператыўных форм былі адкінуты як непатрэбныя. Усе пазначаныя псіхалагічныя аспекты не ўлічваліся. Сялянства прымусілі пераскокваць праз шматлікія прамежкавыя стадыі, часам адразуда камун. Вынікам такога прымусу з’явілася знішчэнне толькі да мая 1930 г. больш чвэрці ўсёй буйной рагатай жывёлы. Яе пагалоўе ў БССР было ўзноўлена толькі да 1941 г., у тым ліку кароў — толькі ў пачатку 1960-хгг. [113, с. 416; 114, с. 134; 115, с. 39],
Пад калектывісцкія адносіны ў асяроддзі непісьменных і напаўпісьменных сялян, якія ўкараняліся ідэалагічнымі метадамі, не была падведзена эканамічная аснова. Таму шырокая прапаганда пераваг калектыўнага гаспадарання перад дробным, адзінаасобным нарадзіла такі псіхалагічны феномен, калі частка сялян меркавала, што ўжо самое аб’яднанне ў калгас запяспечыць ім бязбеднае існаванне. Гэта культывавала адносіны сацыяльнага ўтрыманства, узмацняла безгаспадарчасцьі шэраг іншыхнегатыўных момантаўудзейнасці калектыўных гаспадарак. На гэту сацыяльна-псіхалагічную з’яву, прычым у шырокіх маштабах, звярталася ўвага ўжо ў верасні 1929 г. на Пленуме ЦК КП(б)Б [116, с. 93, 94J.
I ндывідуальная гаспадарка сама па сабе ўтрымлівала шэраг абмежаванняў Вёска, якая ў 1920-я гг. асераднячвалася, накіроўвала значную частку прадукцыі не на рынак, а на ўласнае спажыванне. Лозунг «Багацейце!» з прычын не толькі эканамічных, але і сапыяльна-псіхалагічныху сялянства падтрымкі не знайшоў. Неабходнасць развіцця каапераваных форм арганізацыі гаспадаркі ў гэтых умовах акрэслівалася ўсё больш выразна па меры росту гарадскога насельніцтва і індустрыялізацыі. Але дадзены факт быў асэнсаваны не адразу. Ва ўмовах крызісу хлебанарыхтовакдадатковыя аргументы атрымалі тыя, хто выступаў заадміністрацыйныя, выключна прымусовыя метады. Сялянства Беларусіўвыніку страчвала сваіх родных і блізкіх, сваю маёмасць і выразна супрацьстаяла гэтаму прымусу. У рэшце рэшт перамаглі стратэгіі выжывання, якія ў найбольшай ступені былі задзейнічаны ва ўмовах, калі дзяржава зрабіла ў гэтым дачыненні крок насустрач. Сялянства праз прысядзібныя надзелы атрымала не толькі пэўныя гарантыі стабільнасці, але і магчымасць выявіць сябе як гаспадара. Гэта паступова садзейнічала адраджэнню мяса-малочнай гаспадаркі і інтэнсіўных культур, якія на пэўны час перамясціліся ў асабісты сектар сельскай гаспадаркі.
БІБЛІЯГРАФІЧНЫЯ СПАСЫЛКІ
1. Данйлова Л. В. Прнродное н соцнальное в крестьянском хозяйстве // Крестьяноведенне. Теорня. Мсторня. Современность. Ежегодннк. 1997 / под ред. В. Даннлова, Т. Шаннна. М., 1997.
2. Есйкова М. М. Влнянне агропропаганды на повышенне эффектнвностн сельскохозяйственного пронзводства в годы нэпа // Перспектмвы наукн. 2010. № 12 (14). С. 56—58.
3. Довнар-Запольскйй М. В. Нсследованйя н статьн. Т 1 : Этнографмя н соцнологня, обычное право, статнстнка, белорусская ппсьменность. Кнев, 1909. 488 с.
4. Советская деревня глазамн ВЧК — ОГПУ — НКВД. 1918—1939. Документы м матерналы : в 4 т. /отв. ред.: А. Береловнч. В. Даннлов; отв. сост.: Л. Борнсова [н др.]. М.: РОССПЭН, 2000. Т. 2 : 1923-1929 гг. 1168 c.
5. Большаков A. М. Советская деревня (1917—1925 гг.): экономнка н быт. 2-е нзд., знач. доп. Л.: Раб. нзд-во «Прнбой», 1925.
6. Менталнтет н аграрное развнтне Росснн (XIX—XX вв.): матерналы междунар. конф. Москва, 14-15 ЙЮНЯ 1994 г. М.: РОССПЭН, 1996. 440 с.
7. Современный фнлософскнй словарь / под ред В. Е. Кемерова. Пармж, Лондон, Франкфуртна-Майне. Хайне, 1999. С. 477.
8. Кабытов П. С., Козлов В. А., Лйтвак Б. Г. Русское крестьянство: этапы духовного освобождення. М., 1988.
9. Кондратьев Н. Д. Основные проблемы экономнческой статнкн н дннамнкн: предваршельный эскнз. М. : Наука, 1991. 567 с. (Серня «Соцмологнческое наследне»),
10. Тарантул В. 3. Геном человека: энцнклопедня, напнсанная четырьмя буквамн. М. : Языкм славян. культуры, 2003. 510 с.
11. Ольсевйч Ю. Я. Пснхологнческнс основы экономнческого поведення. М. : І4НФРА, 2009.
12. Ковальченко Н. Д. Методы нсторнческого нсследовання. Отделенме нстормко-фнлологнческнх наук. 2-е нзд., доп. М. : Наука, 2003. Пршюженне. С. 454—481.
13. ТолстойЛ. Н. Пнсьма 1907 г. // Полн. собр. соч. М. : Госнздат, 1957. Т. 61.423 с.
14. Сорокйн A. Н.Мскушенне будушмм н урокн прошлого. Белорусская деревня: от Декрета до Кодекса о земле (1917— 1990-е годы). Мннск : Право н экономнка, 2008. 442 с.
15. Постнйков В. А. Южно-русское крестьянство. М., 1891. 391 с.
16. Cyxoea О. А. «Обшннная революцня» в Росснн: соцнальная пснхологйя н поведенме крестьянства в первые десятюіетня XX века (по матерналам Среднего Поволжья). Пенза, 2007.
17. Данйлов В. П. Крестьянскне мнры Росснн. М. : Аспект-Пресс, 1996. 348 с.
18. Данйлова Л. В., Данйлов В. П. Крестьянская ментальность н обшнна // Менталнтет м аграрное развйтне Росснн: XIX—XX вв. : матерналы междунар. конф. (Москва, 14—15 нюня 1994 г.). М. : РОССПЭН, 1996. С. 22-39.
19. МйловЛ. В. Велнкорусскмй пахарь н особенностм росснйского нстормческого npouecca. М.: РОССПЭН, 1998. 573 с.
20. Данйлова Л. В. Прнродное н соцнальное в крестьянском хозяйстве // Крестьяноведенне. Теорня. РІсторня. Современность. Ежегодннк. 1997. М., 1997. С. 34—39;
21. Шанйн Т. Т. Революцня как момент мстнны: Россня 1905—1907 — 1917—1922 годы / пер. с англ. Е. М. Ковалева. М. : Весьмнр, 1997. 560 с.
22. Святец Ю. А. Государственная собственность на землю н крестьянское хозяйство. йсторнческмй опыт НЭПа на Укранне // Экономмческая ясторня Росснн 19—20 вв.: современный взгляд. М., 2001. С. 158—175. (Государство н экономнка).
23. Зямля стаіць пасярод свету... Беларускія народныя прыкметы і павер’і. Кн. 1 /уклад., прадм., пераклад, бібл. У. Васілевіча. Мінск : Маст. літ., 1996. 591 с.
24. Устав, спнскн ннвентаря н членов, доклады н акты об обследованнн н другне матерналы сельхозкоммуны «Звезда» Новосельской волоста Мгуменского уезда // НАРБ. Ф. 48. Bon. 1. Спр. 547.
25. КйрйлловН. А. Очеркн зсмлеустройствазатрн годареволюцнн (1917— 1920гг.). Пг., 1922.261 с.
26. СтенограммаХІІ сьезда ЦК КП Белорусснн. 5—10 февраля 1929 г., на 637 л. // НАРБ. Ф. 4п. Воп І.Спр. 4318.
27. Крестьянскне двнження 1902 года (новые матерналы) / Центрархнв. М. ; СПб. : Гос. нзд-во, 1923. Вып. 3. 129 с. (Матерналы по нсторнн крестьянскнх двнженнй в Росснн).
28. Пнсьмо селькора Е. Г. Ц. в редакцню «Крестьянской газеты» //ДАРФ. Ф. Р5446. Воп. 55. Спр. 1834.
29. Бяспалая М. А. Эканамічнае і сацыякультурнае развіццё беларускай вёскі ў гады нэпа (1921 — 1927). Мінск : Беларус. дзярж. ун-т культуры 1 мастацтваў, 2009. 325 с.
30. Калйновская М. М. Становленне н развнтне соцнальной ннфраструктуры ннстнтута охраны матерннства н детства в БССР в 1920—1930-е гг. // Ученые запнскн. 2011. Т. 12. С. 21—28.
31. Беляцкйй Д. П. Охрана матерннства н детства в Советской Белорусснн [Текст; Обшество по распространенню полнт. н науч. знаняй Белорус. ССР|. Мннск, 1957. 34 с.
32. Шйшко Е. Н. йсторня развнтня охраны матерннства н детства. Мннск : йзд-во Мпнск. гос. мед. нн-та, 1974. 20 с.
33. Навіцкі У. Жанчына ў савецкім грамадстве: новы погляд на праблему // Штогоднік Ін-та гісторыі Беларусі. Мінск, 1999. С. 93—103.
34. Кульпановйч О. А. От союзов взанмопомошм к профсоюзу работннков здравоохранення (к 105-летню Белорусского профсоюза работннков здравоохраненмя) // Вопр. органнзацнн н ннформатмзацнн здравоохранення. 2011. № 3.
35. Памяцьіслава: Беларускі дзяржаўны універсітэт. 1921—1941 /склад.: С. М. Ходзін, М. Ф. Шумейка, A. А. Яноўскі; рэдкал. : В. I. Стражаў (адк. рэд.) [і інш.|. Мінск : БДУ, 2006. 383 с.
36. Демографнческая модерннзацня Росснн, 1900—2000 / под ред. А. Г. Вншневского. М.: Новое нзд-во. 2006. 608 с.
37. Злотнйков Г. Демографнческая наука Беларусн между революцней н войной // Соцнологня. 2011. №2. С. 91-100.
38. Кузьма Чорны. Радасцьжанчыны/ Беларуская Палічка |Электроннырэсурс|. URL: knihi.com/ Kuzma_Corny/Radasc zancyny.html (дата звароту: 23.09.2013).
39. Начальнмку УПО П П ОГУПУ БВО. Докладная запнска // НАРБ. Ф. 4п. Воп. 21. Спр. 208.
40. йсторня сталннского ГУЛАГа. Конец 1920-х — первая половнна 1950-х гг.: собр. док.: в 7 т. / отв. ред. : Н. Верт,С. В. Мнроненко. М. : РОССПЭН, 2004. Т. 1: Массовые репресснн в СССР. 728 с.
41. Трагедня советской деревнн. Коллектнвнзацня нраскулачнванне. 1927—1939: в 5 т. /под ред.
В. Даннлова |н др.| ; отв. ред. й. Зеленпн. М. : РОССПЭН, 2001. Т. 3 : Конец 1930—1933. 1008 с.
42. ЧаяновА. В. Основные нден н формы органнзацннсельскохозяйственной кооперацнн. 2-е нзд. М. : йзд. Кннгосоюза, 1927. 383 с.
43. Клімко М. Будаўніцтва калгасу // Сел. і ляс. гасп-ка. 1928. № 3—4.
44. Опросные лнсты обследовання состояння коллектнвных хозяйств БССР на 1 октября 1924 г. н 23 января 1925 г. // НАРБ. Ф. 334. Воп. 2. Спр. 33.
45. Бюллетень 1-го Всесоюзного совешання с/х коллектнвов (коммун, артелей н т-в по обшественной обработке землн). 1925. № 2. С. 39.
46. Доклад н акты по обследованню состоянмя сельскохозяйственных земледельческнх коммун н коллектнвных хозяйств Могнлевского округа // НАРБ. Ф. 334. Bon. 1. Спр. 625.
47. Сведення об обследованнн состояння совхозов н колхозов БССР за 1927 г. // НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 1787.
48. Белсельсаюз: справаздача за 1926/27 апэрацыйны год (6-ты год дзейнасці). Менск, 1928. 93 с.
КНІГІ ОНЛАЙН
