Беларускі фальклор
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 840с.
Мінск 1977
Прыйшлі яны ў тое месца, пасматрэлі, ажно яго нету. Вырваўся і паляцеў Кашчэй — барада ў дубе засталася.
— Пойдзем-ка, браццы, паглядзім, куды ён пайшоў, ведзь кроў ёсць!
От яны ўзялі і пайшлі. Увайшлі ў лес у агромны. Тады Івашка-мядзведжае вушка кажа:
— Ну, Дуб-Дубавік, давай дарогу!
Пачаў Дуб-Дубавік ірваць дубы, дарогу прабіраць.
Прабралі дарогу, прыйшлі к вялікай гарэ.
— А ну, Гара-Гаравік, раскапай гару!
Гара-Гаравік раскапаў. Перайшлі яны гару, бачаць — ляжыць вялікі камень. I пад той камень нара. Івашка-мядзведжае вушка кажа:
— Вот, браццы, во ён куды палез! Ну, давай валоў рэзаць і пас сшываць. I ўпусціце мяне туды. Я пайду яго шукаць. Ну, а тады, браццы, як год выйдзе, вы далжны прыбыць сюда, і я пас гэты скалатну, і вы мяне выцягніце.
Тады яны ўзялі валоў штук пятнаццаць зарэзалі, зрабілі пас, пачапілі камень і ўпусцілі туды. I яшчэ не хапае.
— Давай, браццы, яшчэ зарэжам штукі тры ды пас надвяжам!
Нашылі і ўпусцілі яго туды. Дасталі глыбіню.
— Ну, вот, цяпер, браццы, спушчайце мяне туды! Толькі глядзіце ж, цяпер я вас прашу, штоб вы былі ў той час, як мяне апушчаеце, цераз год!
Упусцілі яго туды, ён і пайшоў. Бачыць — стаіць дом медны. Прыходзіць ён у той дом, сядзіць там дзявіца.
— Ах — гаворыць,— здрастуй, Івашка-мядзведжае вушка! Слыхам было слыхаць, а цяпер і ў глазы відаць, зачым ты ходзіш сюды. Мы колькі тут жывём, а рускага чалавека не бачылі. Ну, аднака, ты сваю галаву занёс сюды,— мы жывём у Бяссмертнага Кашчэя.
— Ну, я таго і шукаю!
— Давай мы з табой жаніцца!
Ен гаворыць:
— Я пайду Бяссмертнага Кашчэя шукаць!
— Эх, ты як пойдзеш, там яшчэ крашай мяне ёсць, ты на мяне забудзеш.
— He, кажа,— я й цябе вазьму адсюль.
Ну, ён пераначаваў, назаўтра ўстаў, памыўся, богу памаліўся і пайшоў. Ідзе, аж стаіць другі дом — сярэбраны.
— Здрастуй,— гаворыць,— дзеўка!
— Здрастуй, здрастуй, Івашка-мядзведжае вушка! Слыхам было слыхаць, а цяпер і ў глазы відаць, зачым ты ходзіш сюды. Мы колькі тут жывём, а рускага чалавека не бачылі. Ну, аднака, ты сваю галаву занёс сюды,— мы жывём у Бяссмертнага Кашчэя!
— Ну, я таго і шукаю, я за ім і іду, за [паганым] Бяссмертным Кашчэем.
— Ах, Івашка-мядзведжае вушка, давай,— кажа,— з табой жаніцца!
— He, пайду Бяссмертнага Кашчэя шукаць!
— Ах, ты як пойдзеш, там яшчэ крашай мяне ёсць, ты і на мяне забудзеш.
— He, я не забуду, я і цябе вазьму.
Ды і пайшоў, пераначаваўшы. Стаіць трэці дом — ды залаты. Ён заходзіць у той дом — сядзіць красівая дзеўка, вышывае.
— А, здрастуй,— гаворыць,— Івашка-мядзведжае вушка! Ці па волі, ці па няволі зайшоў сюды, буйну галаву занёс? Здесь Бяссмертны Кашчэй, дык ён цябе з’есць!
— Ну, я яго шукаю!
— Ды ці шукаеш, ці не шукаеш, а ён тут не такі, як на тым свеце — на гэтым свеце ён сільней! Ну, на ж ты, паеш, і зраблю я цябе булаўкай і ўторну ў падушку.
— Ну, пажалуста, і распрасі, дзе яго смерць.
У скорым урэмю прылятае Бяссмертны Кашчэй і кажа:
— Фе, русь-кось пахне!
Ну, яна яму адказвае:
— Ах, душанька, ты па Русі лятаў, Русі набраўся, так табе бытта аддае тут.
— Я тут колькі жыву, а рускага чалавека не бачыў!
Унясла яна яму гарачых карцеч, ён наглытаўся. Лёг сабе і ляжыць. Яна кажа:
— Душанька, колькі мы з табой жывём! Ну, крый бог, нас хто абідзе — крый бог, твае смерці.
Ён зарагатаў:
— Ха-ха-ха! Маёй смерці нету. Мая смерць: у моры скрыня, а ў скрыні заяц, а ў зайцы вутка, а ў вутцы яйцо — вот то мая смерць!
Устаў і паляцеў гэты Бяссмертны Кашчэй. Яна тады яго і выпусціла, Івашку-мядзведжае вушка, і кажа:
— Знаеш, друг мой, дзе яго смерць? Яго смерць: у моры скрыня, а ў скрыні заяц, а ў зайцы вутка, а ў вутцы яйцо: штоб яйцо ты тое дастаў ды ўдарыў яму ў лоб, от яму і смерць — дык дзе ты дастанеш?
Ён узяў сабе ружайцо і пайшоў.
Сколька ён урэмя ішоў, што баліць ажно яго шкура; есці хоча. Бяжыць воўк. «Ах,— думае,— вазьму ўб’ю, хаця ваўка наемся». Толькі ён злажыўся біць, а воўк і кажа:
— Ах, Івашка-мядзведжае вушка, не бі мяне, я табе пры злой гадзіне знадаблюся!
Так Івашка-мядзведжае вушка і пайшоў, не стаў біць ваўка. Ішоў, ішоў, аж шкура яго баліць. Думае: «Ну, хто стрэнецца, уб’ю ды з’ем». Бача — ляціць коршык. Ён склаўся. А коршык яму кажа:
— Ах, Івашка-мядзведжае вушка, не бі мяне, я табе знадаблюся пры злой гадзіне!
Так ён і пайшоў і яго не стаў біць. Колькі ён там ішоў, прыходзіць к мору, аж ляжыць рак такі агромны. Івашка думае: «Адсяку яго палавіну ды з’ем. Вот жа папраўлюся!»
Рак кажа:
— Ах, Івашка-мядзведжае вушка! Ты бачыш, што я гарую— палавіна на беразе, палавіна ў вадзе. Вот ты вазьмі кол ды спіхні мяне ў ваду. Я Ta66 ў злой гадзіне знадаблюся.
Івашка-мядзведжае вушка ўзяў кол і скаціў яго ў ваду. Рак гаворыць:
— Ну, благадару табе, Івашка-мядзведжае вушка, што табе трэба, сказывай!
— А вот што мне трэба. Я прыйшоў сюды за смерцю Кашчэя Бяссмертнага. Ёсць у моры скрыня, а ў скрыні заяц, а ў зайцы вутка, а ў вутцы яйцо!
— Я табе яе дастаўлю.
Так ён папоўз і цягне скрыню перад сабою. Івашка ўзяў гэту скрыню, разбіў крышку, толькі адчыніў — заяц выскачыў і пабег.
— Ах, бог мой, дзе воўк дзеўся, што казаў «я табе пры злой гадзіне знадаблюся»,— каб ён мне ўлавіў гэтага зайца.
Так той жа час воўк і схваціў яго. Івашка ўзяў яго разадраў. Вутка з яго пыр! —і паляцела. Ён, стоючы, і гаворыць:
— Дзе гэта дзеўся той коршык, каб ён мне яе ўлавіў.
Толькі ён сказаў, адкуль узяўся коршык, улавіў тую вутку. Івашка ўзяў разадраў вутку, дастаў яйцо. Ну, яно гразнае: «Ах, панясу ў мора, памыю». Стаў мыць, яйцо гэта пакацілася прама ў мора. Ен, стоючы, і кажа:
— Ах, божа мой, божа, што як бы той рак ды мне гэта яйцо падаў!
Так і нясе той рак яйцо яму. Ён узяў і пайшоў. Прыходзіць прама к самаму Бяссмертнаму Кашчэю. Так як ішоў, так прама ў дом. Бяссмертны Кашчэй, як толькі ён увайшоў,— глядзь на яго і кажа:
— Тут Івашка-мядзведжае вушка?
—• А ўжо ж тут!
Так Кашчэй усхваціўся, прама к яму і кінуўся. Івашка яго ўдарыў тым яйцом прама ў лоб. Так Бяссмертны Кашчэй кажа:
— Ах, вот мая смерць!
Забіў Івашка Бяссмертнага Кашчэя. Тады кажа:
— Ну, красная дзеўка, я цябе вазьму, а дома гэтага жалка, як мы дом забярэм.
— Я, кажа,— зараз забяру!
Узяла яйцо, абкатнула кругом, так гэты дом увабраўся ўвесь чыста ў яйцо. Тады Івашка-мядзведжае вушка ўзяў яго ў кішэню уклаў, і пайшлі. Прыходзяць к другому дому. Той залаты ўзялі, і шчэ прыходзяць к сярэбранаму.
— Што ж,— кажа,— красная дзеўка, я цябе забяру, а як жа дом забраць?
— Я дом гэты січас забяруі
Узяла яйцо, абкатнула кругом, так гэты дом увабраўся ўвесь чыста ў яйцо. Тады Івашка-мядзведжае вушка ўклаў яго ў кішэню, і пайшлі. Прыходзяць яны к трэцяму дому, к меднаму. Івашка-мядзведжае вушка і кажа:
— Ну вот, я цябе забяру, а як жа ты дом забярэш, дома шкада!
— Эх,— кажа,— я дом січас забяру!
Яна ўзяла яйцо, абкатнула кругом, так гэты дом увабраўся ўвесь чыста ў яйцо. Тады Івашка-мядзведжае вушка ўклаў і яго ў кішэню, і пайшлі. Прыходзяць на тое месца — акурат год прайшоў. Узяў ён і пасадзіў гэту, з з меднага дому, і таргануў той пас. Яны і пацягнулі. Выцягнулі і пачалі адзін з адным біцца. Той гаворыць:
— Мне.
А той:
— Гэта мне.
А дзеўка гэта кажа:
—Стой, не біцеся, там яшчэ крашай мяне ёсць!
Тады яны ўзялі, спусцілі зноў пас. Івашка пасадзіў з сярэбранага дому дзевушку. Яны пацягнулі. Выцягнулі і сталі зноў біцца. Адзін гаворыць:
— Мне.
А другі:
— Гэта мне.
А дзеўка гэта кажа:
— Стой, не біцеся, там яшчэ дзевушка крашай мяне ёсць!
Яны ўпусцілі пас: ён пасадзіў і трэцюю, што з залатога дому. Тады выцягнулі.
— Ну,— кажуць,— гэта нам па адной, а трэцяя будзе нам за чалядку, служыць будзе нам. А яго, брат, упусцім пас, уцягнем упол і перарэжам — няхай ён уб’ецца.
Упусцілі пас. Ён тады зноў узяў пудоў ля сто зачапіў камень і таргануў пас, і сам адышоў дужа далёка. Яны і пацягнулі яго. Толькі ўпол света ўцягнулі, пас перарубілі, і гудзе той камень назад. Івашка кажа:
—■ Ах, божа мой, вот бы гэта было мне!
Зажурыўся і пайшоў адзін: «Як ба мне на той свет дастацца?»
I надышла дужа хмара вялікая. Ён і думае: «Пайду я пад дуб схаваюся, што б я не змяк». Прыходзіць пад дуб, стаў і чуе: крычаць пціцы дужа крэпка. Ен тады:
— Ох, божа мой, як пойдзе хмара, засячэ іх дождж! Узлезу я ды іх прыкрыю.
Ен узлез на дуб і распяўся над гняздом, і прыкрыў гэтых дзяцей, пакудава хмара не прайшла.
Калі распагодзілася, ён узяў злез і схараніўся [пад тым дубам]. He па доўгім часе ляціць пціца-Полугрыца і пытае:
-— Ах, дзеткі мае, хто вас прыкрыў ад гэтай хмары? Я ўжо думала, што вы жывы не будзеце.
Яны кажуць:
— Якісь чалавек!
Яна і крычыць:
— Ах, чалавек, што ты за гэта хочаш?
Ён адказвае пціцы-Полугрыцы:
— Я нічога з цябе не хачу, толькі штоб ты мяне даставіла на той свет!
Яна яму і кажа:
— Ідзі набі дзве бочкі мяса, дык я цябе дастаўлю!
— Толькі чым жа мне, якім мясам?
— А вот бы лягушак, мышэй, гадаў, якую звярыну пападзеш, такую бі — і складай у бочкі. Тады мне і скажаш, я цябе панясу.
Пайшоў Івашка-мядзведжае вушка і пачаў біць розныя рознасці: і вужоў, і лягушак, і мышэй — што толькі на свеце ёсць — і складаў у бочку. Набіў і прыходзіць.
— Ну, я ўжо набіў.
Апускаецца пціца-Полугрыца.
— Ну,— кажа,— надзявай мне на адно крыло бочку і на другое, а сам садзіся пасярод. I глядзі: управа гляну—з правай бочкі падай, улева гляну — з левай бочкі падай, і як гляну, так і кідай!
Ну, і панесла яна. Стала пціца-Полугрыца што далей, то вышэй угару падымацца. Як яна на бакі пазірае, так ён гавядзіну кідае. Так ён кідаў, і не даляцелі яны больш як сажань на пяць — ужо гавядзіны не стала. Пціца-Полугрыца ў адзін бок зірнула — няма, у другі бок зірнула — няма, пачала маленька ўніз апускацца. Івашка-мядзведжае вушка ўрабеў. Узяў адрэзаў свае ікры. Як яна зірнула, ён і ўкінуў — так яна зразу сажані на два ўгару ўсхвацілася. Зірнула яна ў другі бок, ён адрэзаў другія ікры і ўкінуў іх у рот. Ну, яна яго ўжо вынесла і пытаецца:
—• Скажы, колькі ты мне гавядзіны даваў — ну смашней гэтыя не было. Што гэта за гавядзіна?
А ён кажа:
-— Я адрэзаў свае ікры.
— А ну, пакажы!
Ён узяў выставіў. Яна хакнула, яно зразу прырасло. Ён другую выставіў — яна зноў хакнула, і другая болька загаілася.
КНІГІ ОНЛАЙН
