Беларускі фальклор
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 840с.
Мінск 1977
(1970 г.).
Літаратура
Шейн П. В. Матерналы для нзучення быта н языка русского населення Северо-Западного края, т. 2. Спб., 1893.
Federowski М. Lud bialoruski na Rusi Litewskiej, t. 1, Krakow, 1897; t. 2. Krakow, 1902; t. 3, Krakow, 1903.
Сержпутовскйй A. K. Сказкн н рассказы белорусов-полешуков. Спб., 1911.
Беларускія народныя жарты. Склаў 3. Бяспалы. Мінск, 1970.
Беларуская народная вуснапаэтычная творчасць. Пад рэд. П. Ф. Глебкі, I. В. Гутарава і fvl. Я. Грынблата. Мінск, 1967.
Беларуская вуснапаэтычная творчасць. Пад агульнай рэдакцыяй М. Р . Ларчанкі. Мінск, 1966.
Кабашнікаў К. П. Нарысы па беларускаму фальклору. Мінск, 1963.
Віншаванне
Жыў-быў адзін пан і ў яго радзіўся сын. Уся дворня задумала, як найлепш пакланіцца пану, а іх аканом так навучае:
— Я буду ісці першы, гасцінца яму прынясём, я буду на галаве нясці яму поўную карзіну яец, старшына варону, а стараста маслёнку. Як прыдзем, я буду першы гаварыць. Ты, старшына, скажы: «Са ўсім дваром»; a ты, стараста, скажы: «3 дзяцьмі і з жонкай»; а ты, парабак, скажы: «3 усім набыткам».
Яны прышлі скора к пану ў пакой. У аканома вяроўка адвязалася ад лапця і, як парабак увайшоў і нагой прыдзяржаў, няўмысля, вяроўку, аканом паваліўся і крычыць:
— Бадай ты прапаў.
Старшыня не пачуў, што аканом гаворыць, і кажа:
— Са ўсім дваром.
А стараста кажа:
— 3 дзяцьмі і з жонкай.
Парабак кажа:
— Са сваім ўсім набыткам.
Пан, як пачуў гэта, прагнаў іх кіем, як сабак, вон.
Скупы пан
— Даў табе, дзедку, грош?
— Даў, пане!
— Дык помні, што даў табе, дзедку, грош!
— На табе, паночку, другі, толькі ўжо не кажы нічога!
Сваю службу знае
Адзін пан пытаецца раз у свайго фурмана, ці той паедзе з ім у вялікую дарогу.
-— За вамі, пане, усюды,— адказвае фурман.
— Як гэта ўсюды? Нават у пекла?
— Нават у пекла!
— Але падумай сабе, што ў пекле надта ж горача, агонь.
— Нічога, пане,— кажа фурман,— я сваю службу знаю, высаджу пана ў пекле, а сам, як заўсёды, буду чакаць перад брамай.
Самыя лепшыя грушы
Адзін пан паслаў слугу за грушамі і сказаў:
— Купі мне самых лепшых.
Слуга прышоў у краму і папрасіў груш. Купец падаў яму. Але слуга сказаў:
— He, дайце мне самых лепшых.
Купец кажа:
— Папрабуй адну, тады пазнаеш, што ўсе добрыя.
— Як я пазнаю,— кажа слуга,— што яны ўсе добрыя, калі паспрабую толькі адну?
I слуга паадкусваў патрохі ад кожнай і прынёс іх пану.
Хітры хлапчук
Хлапчук вёў на вяроўцы цяля, якое кідалася ва ўсе бакі. А тут якраз ураднік праязджаў.
— Ты чаму перада мною шапкі не знімаеш, хам?!—закрычаў ён на хлапца.
— Калі ж мае рукі заняты, пане ўраднік. Злезце, калі ласка, з воза, патрымайце цяля, а я шапку зніму.
Рахунак шаўцоў
Шавец, адрабіўшы ў пана, падаў такі рахунак за сваю працу:
«Пану падбіў падноскі і прышыў вушы.
Панскай жонцы паправіў нос і расцягнуў на капыле.
Цётцы прышыў два язычкі.
Наймічцы перашпількаваў падэшвы і перацягнуў заднік».
Рапарт пану
Пан пад наглядам старшага конюха адсылаў свайго любімага каня на выстаўку. Па дарозе жарабец здох, і конюх рапартуе пану:
— Міласцівы пан, сівы жарабец здох, скуру вашу панскую здзёр і прадаў, а за грошы для вашай міласці хамут моцны купіў, аб чым данашу і шчыра дзякую.
Разышоўся, як заечае сала
Едуць пан з кучарам. Пан і гаворыць:
— Во, убіў я зайца, дык з яго сала было з цэлы пуд.
А кучар яму:
,— Во, пане, будзем ехаць праз мост, дык та'м чорт брахуноў хапае.
— А далёка той мост?
— Ды не,— кажа кучар,— во за гэтым лесам, дзе горка, а там луг, a там ужо зусім блізка.
Як уехалі яны ў лес, пан зноў кучару:
— Каб ты бачыў таго зайца! Аднаго сала яго было хунтаў з дзесяць. Едуць яны далей, праехалі ўжо лес, дык пан:
— Ну, можа, не дзесяць, але ж хунтаў пяць з таго зайца сала было.
А як пайшла дарога лугам, дык пан ужо:
— Ну, хоць сала на ім не было, а ўсё ж заяц быў і не такі худы.
Едуць яны далей. Праехалі луг, грэблю, а моста ўсё няма.
— А дзе ж той мост? — пытае пан.
— А разышоўся, як заечае сала.
I пану дасталося
Падгаладаўшы пан завітаў у леснічоўку — падсілкавацца... Леснічыха спякла яечню і паставіла пану.
Пачуўшы гэткі смачны пах, пяцігадовы Гаўрык клубком скаціўся з печы і палез пальцамі ў патэльню.
— He руш,— прашыпеў пан, ляпнуўшы нажом хлапчуку па пальцах.
Гаўрык пацягнуўся другою рукою, але атрымаў тое ж.
— Мама, пан — нажом! — зарумзаў хлапчук.
— А ты — лыжачкай, сынок, а ты — лыжачкай! — гукнула маці ад печы.— Ты ж не пан, каб нажом дзяўбаць.
— А, пся крэў, галган! — зароў пан, калі Гаўрык, не пазнаўшы жартаў, здзяжыў яму драўлянай бацькавай лыжкай па лбу.
Суддзя і селянін
Лысы суддзя дапытвае селяніна.
— Што прымусіла цябе не заплаціць падатак?
— Нічога не вырасла, паночку,— адказаў селянін,— зямля пустая.
Суддзя паказаў пальцам на зямлю і дадаў:
— Калі б ты, гультай, захацеў, дык і на пустой зямлі вырасла б штонебудзь!
Селянін паказаў пальцам на лысіну суддзі і запытаў:
— А хіба на тваёй галаве, паночку, што-кольвечы расце, калі яна зусім пустая?
Дурны суддзя
,— Вы прызнаеце сябе вінаватым у тым, што абразілі пана Казлоўскага, назваўшы яго дурнем?
— Якая ж гэта абраза, пане суддзя, калі ён сапраўды дурны?
— Усё роўна няможна, гэта абраза асобы.
— А калі дурня ды назавеш разумным — гэта можна, пане суддзя? Гэта не будзе абразай?
— Гэта можна.
— Які ж вы разумны, пане суддзя.
Добра зразумеў
Пані з брыдкім і страшным тварам, наняўшы фурманку, пытаецца ў фурмана:
— Ваш конь не выверне, ён не баязлівы?
— Нічога, сядайце: ён не будзе назад аглядацца.
Свінка паела
Да войта прынесла баба пірагоў. Ен ёй кажа:
— I навошта было несці. Твае дзеткі зласавалі б.
— Ды ежце, пане начальнік,— адказвае бабка,— я дзеткам скажу, што свінка паела.
Жартаўлівы гаспадар
— Гаспадарыку, гаспадарыку,— кліча парабак,— конь захварэў!
— А што ж там яму?
— А бог яго ведае,— чыста пахмурнеў,— нат піць не хоча.
— Ну,— кажа,— калі піць не хоча, зробім яго старшынёй, то, нябось, навучыцца!
Жартаўлівы парабак
Гараў адзін парабак вельмі шутлівы, ажно едзе неякі пан дый пытае ў яго:
— Чалавечку, чый гэта двор?
— Гэта,-—кажа,— пане, мой чорны вол!
— Да я пытаюся, чый гэта паліварак?
—■ Гэта,— кажа,— пане, мая саха і падпалак!
Той пан, няма рады, сеў дый паехаў да таго двара. Прыехаўшы, кажа да таго пана:
— Але ж у пана парабак мудры, як махляваць умее!
А той пан кажа:
— To цо, жэ ўме: няхай он мне абшука, то дам сто рублі, але недачакане!
Добра. Паклікаўшы яго, а ён ужо дагадаўся на што, та прэндзэй злажыў торбу, да й то засопшыся, убягае да пакою. Так пан кажа:
— Ну, абмані мяне, то дам сто рублёў.
— Ай,— кажа,— паночку, мне тут няма часу пану махляваць: унь,— кажа,— з таго і з таго озера ўся рыба вышла наверх, усе з’язджаюцца, бяруць, то і я хоць з гэту торбачку ўхаплю.
I пабег. Пан гэта хутчэй казаў закладваць коні, паехалі, прыязджаюць — нічога няма! I тады пан мусіў заплаціць сто рублёў. А што, ці не хітры?
Шануй старога, як дзіця маленькае
Быў сабе стары чалавек, а меў ён сына жанатага, так сын як бацька ўжо стаў не спасобны да жаднай работы, купіў яму дзеравяную міску, дай кажа:
— Сядзі сабе за печчу, еш, а на хату ніколі не вылазь!
Той стары, што рабіць, сядзіць сабе бедны. Ажно ж, аднаго разу ўнук яго прынёс калодачку, дай давай даўбсці. Ажно ж прыходзіць бацька, дай кажа:
— Што ж ты, сынку, робіш?
— Нічога, татачку: тата ўжо зараз будзе стары, то я раблю місачку, бо дзедава ўжо пакалолася.
Той, яго пачуўшы, спалохаўся да бацька з-за печы, да на стул:
— Еш,— кажа,— татачку, што хочаш, і рабі, што хочаш. А ад тае пары глядзеў бацька, як сам сябе.
Тату на старасць
У аднаго чалавека быў стары тата вельмі, яны лічылі, што ён ужо не патрэбны ў хаце, так парадзіліся з жонкаю, каб яго вывезці на поле, няхай
там змерзне. Прыцягнуў той чалавек саначкі дахаты, пасадзіў старога, a жонка кажа:
— На табе дзяружку, накрый яго.
А сын іх маленькі кажа:
• — Раздзяры, тату, напалову дзяружку.
Ен пытае:
— На што?
А ён кажа:
- — Каб і я меў чым накрыць цябе, як буду вывозіць на поле.
Так той чалавек спалохаўся і кажа:
— To і мне так будзе, ну то лепей няхай стары ў хаце дажывае да смерці.
Зняў з санак і пасадзіў каля печы. I то такі людзі праўду кажуць: — Хто што кіне за сабою, то знайдзе перад сабою.
Пан і мужык
Жыў у вёсцы пан. Такі быў ён зайздросны і злосны, сялян біў, здзекваўся з іх. I вот задумалі яму адпомсціць. Сабраліся хлопцы і пайшлі ў лес.
Адзін — He руш, другі — He чапай, а трэці — Якая табе справа.
Едзе пан куда-та лесам. Хлопцы злавілі яго і давай лупцаваць.
Збілі яго, раздзелі і прывязалі да дуба.
Пан просіць:
— Раскажыце хаця, як вас зваць.
Адзін гаворыць:
— He руш.
Другі:
— He чапай.
А трэці:
— Якая табе справа.
Стаіць пан дзень, стаіць два, а камары яго рэжуць.
Ідуць сяляне лесам. Увідзелі гэтага пана і хацелі яго адвязаць.
Пытаюцца:
— Хто цябе, пане, прывязаў?
- — He руш, не чапай, якая табе справа!
Сяляне завярнуліся і пашлі сабе дамоў.
А пан стаяў, пака не раскісся.
Няхай
Алёкса быў вельмі нядбалы, гультаяваты мужык. Суседзі кажуць яму: — Алёкса, што ты не залапіш дзіркі ў страсе? Бачыш — хата цячэ! А Алёкса смокча сабе люльку дай кажа:
— Няхай цячэ.
Ці кажуць:
— Алёкса, бачыш,— свінні лазяць у агарод.
— Няхай лазяць,— кажа Алёкса.
Пайшоў раз Алёкса ў лес драць луцце, забраўся ў гушчэчу, дзярэ і не бачыць, што стражнік крадзецца. А стражнік ціханька падкраўся ззаду да й цап Алёксу за рукі. Круціўся, круціўся Алёкса — нічога нейме: трымае стражнік, як кляшчамі. Давай Алёкса зневажаць стражніка на чым свет стаіць. Слухаў, слухаў стражнік, перш маўчаў, але як стаў Алёкса праклінаць яго матку, не вытрымаў, прывязаў гада к дзераву і ну яго дубасіць луццямі. Паласаваў, паласаваў да й кажа:
— Ну, гад, здыхай тут у лесе, а калі хто трапіць, дык скажы, што цябе прывязаў Няхай.
Пайшоў стражнік, а Алёкса паспрабаваў адвязацца, але нічога не зробіць: вельмі моцна яго ўкрампаваў стражнік. Пачаў гэта Алёкса крычаць на прамілы бог. Ішлі тут дзецюкі, пачулі, што хтось крычыць і пайшлі па голасу цераз гушчэчу. Падыходзяць к Алёксе, пытаюць, хто яго прывязаў, а ён кажа:
—• Няхай прывязаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
