Беларускі фальклор у сучасных запісах: Традыц. жанры: Мінск. вобл.
Васіль Ліцвінка
Выдавец: Універсітэцкае
Памер: 477с.
Мінск 1995
Свята Уздзвіжэння да с поля здзвіжыла. Святы Сіцыян да ляны пасцілаў, Святы Бугаслаў да буракі капаў.
37
Святы Пакрава да зямлю пакрылі, Зямліцу лістком да вадзіцу лядком. Святые Дзяды да замарозілі. Кузьма і Дзям’ян, да бярыце мяшкі, Бярыце мяшкі да ідзіце на ток Жыта малаціць, ў засекі насіць. Гаспадарочак, да слаўны паночак! Пакладзі кладку да пазаві ў хатку: Кварту гарэлкі да пірог бяленькі. К таму пірагу да міску тварагу. Пачынальнічку да чырвоны злоты, Чырвоны злоты да яму на боты. Во падхватнічкам да па дзесятачку, А механошу — мерку пшаніцы. Мерку пшаніцы да на верх суніцы. Во цяжка нясці — ня будзя клясці. Хоць паваліцца, так не ўдарыцца. Хрыстос васкрэс! Хрыстос васкрэс! Хрыстос васкрэс!
* * *
39. Ой рана, рана да сонца іграла...
Ой рана, рана да сонца іграла, Хрыстос васкрэс, сын Божы!* Да па той парэ да пава лятала. Ляцела пава да серабрыстая, Брасала пер’я да залацістая. А тудой ішла да млада дзевачка, Млада дзевачка, да млада Верачка. Усё то пер’я да пазбірала, Да пазбірала, ў пучок звязала, У пучок звязала, вяночык звіла. Вышла на улку да выхвалялася: — Ніхто майго венчыка да не сарвёт — Hi шура-бура, ні дробны дожджычак. Як узнялася да шура-бура, Сарвала венчык да пакаціла.
Пашла Верачка да ўсё шукаючы, Ўсё шукаючы да ўсё гукаючы. Да налучыла да трох хлопчыкаў. — А вы, хлопчыкі да вы, малойчыкі, Ці ня відзелі да майго венчыка? Адзін тут кажа: «Я відзець-відзіў». Другі тут кажа: «Я ў ручках дзержаў». А трэцці кажа: «Я на галоўку клаў». — Дарую таму, да хто відзець-відзіў, Хто відзець-відзіў да шоўкавы платок.
38
Дарую таму, да хто ў ручках дзержаў, Хто ў ручках дзержаў, да залато кальцо. Дарую таму, хто на галоўку клаў, Хто на галоўку клаў — я сама буду.
40. Добры вечар, пане гаспадару...1
Добры вечар, пані гаспадару, Вясна красна на ўвесь свет!* Ці спіш, ці ляжыш, ці на печы сядзіш? Адчыні вакенца, паглядзі ў гуменца, Паглядзі ў гуменца, што там дзеецца. Ў тваім гумні да й стол стаіць, За тым сталом сам Бог сядзіць, А ля Бога тры святыя, Шыкуюцца, рахуюцца, Катораму ўперад стаці.
Уперад стала свято Юр’я, А за ім жа — святы Мікола, За Міколам — святы Ілля. Стала Юр’е іюле засяваці, Стаў Мікола скот напасаці, Стала Ілля жыта зажынаці, Пашла й хазяйка ў поле жыта жаці 3 залатым сярпочкам, з маленькім сыночкам. Дзе раз выжне, там жменькі кладзе, Дзе жменькі кладзе, там стаўкі ставя, Дзе стаўкі ставя, там копы ліча, Дзе копы ліча, там тарпы кладзя.
Адна тарпа аржаная, А другая —■ ячменная, А трэццяя — пшанічная. А з аржанай — гарэлку гнаці, А з ячменнай — піва варыці, А з пшанічнай — пірог пячы. Гарэлку гнаці —дачку аддаваці, Піва варыці — сына жаніці: Пірог пячы ўсім на закуску.
1 Да напеву № 21.
41. Гаспадынька-бабка, павярніся крутка...
Рухава
39
Гаспадынька-бабка, павярніся крутка, Вясна красна на ўвесь свет!* Масці кладку да й заві ў хатку. Скавародку ў печ, па яечкі ў клець, Кварту гарэлкі й сыр на талерку. Кілбасы у куточку вісяць на пруточку, Прыстаўляй драбіну, лезь па саланіну. Мы госцікі нібывалыя, Нібывалыя. нідакучныя, Мы вам часта ні дакучаім, У гадочку ночку.
42. Гаспадынечка, як маліначка...
Умерана, э рухам Q = 1OO
Га_спа_ ды_ не^чка, як ма_лі_ на_чка, вя — сна кра_ на на ўвесь свет!
Гаспадынечка, як маліначка, Вясна красна на ўвесь свет!* Ўстань раненька, ўмыйся беленька, Бяры ліхтарок, ідзі ў хлявок.
А ў тваім хляўцы прыява стала, Прыява стала, заявілася:
Дваццаць каровак ацялілася, А яшчэ дваццаць — назначылася. — Вы, дачушачкі, мае служачкі, Да й бярыця вы па даёначцы, Падаіце вы па каровачцы.
40
Валачэнікі валачыліся**, Хрыстос васкрэс на ўвесь свет! Па самы пояс замачыліся.
А куды мы пойдзям, наша міла брацья? Пойдзям жа мы да вулачкаю К слаўнаму пану на падвор’яйка. Пад акошачка маляваная.
Слаўны паня, палажы кладку. Сорак яек — сорам даці, Да пяці дзесяткаў можна пашукаці.
** Кожны радок паўтараецца.
44. А ты, Юр’я, Мікола...
А ты, Юр’я, Мікола, Абыдзі жыта наўкола! Юр’я кажа: караніста. Мікола кажа: каласіста! Разгуляўся Юр’яў конь.
Разбіў гарэх капытом.
Ідзіце, дзевачкі, тушыце, Рэшытам ваду насіце.
Як у рэшаце вада ёсць, Так у хлопчыкаў праўда ёсць.
4. Зак. 979.
41
45. Раз'юраўся Юр’яў конь...
J) = 132
Раз»_ю_ раў_ся Юр’_яў конь да ля_ цеў з га_ ры ды у дол.
Раз’юраўся Юр’яў конь Да ляцеў з гары ды у дол.
Ляцеў з гары ды у дол Да разбіў камень капытом.
Як у камене зярнё ёсць, Так у хлопчыкаў праўда ёсць.
46. Юрай, падай ключы!
— Юрай, падай ключы!** — Матка, каторыя?
— Сынку, земляныя. Зямлю адмыкаці, Расу выпускаці, Траву паліваці.
* * *
— Юрай ніжанатый, Стары барадаты, Чаму ня жэнісся?
— Матка, дзевак нету, Толька_адна рожа, Й та ў гародзя Тынам абтынёна.
Садам абсаджона, Вадой апушчона, Жытам абсеяна.
Я тын паламаю, А сад парубаю, Ваду паспускаю, Жыта на хлеб сажну, Рожу к сабе вазьму.
* * *
Юрай, Божа пташка, Ляці аж на неба, Глядзі, што Бог робіць. Сам Бог сына жэніць, Усю радню спрасіў, Толька на Йллю забыў. Ілля задзівіла, Тры хмары спусціла: Адну лядавую, Друг\ • нежавую, Трэццю дажджавую.
** Кожны радок паўтараецца.
42
47. Божа мой! О Юр’я, Юр'я, адамкні зямлю, Божа мой!
Божа мой! О Юр’я, Юр’я, адамкні зямлю, Божа мой!** Адамкні зямлю, выпусці траву, Ніхай трава павіваіцца!
** Прыпеў «Божа мой!» абрамляе кожны радок.
48. Калінушка... Калінушка-малінушка...
43
Калінушка... Калінушка-малінушка,
Ружовенькі цвет,
Харошая... Харошая кунпанія, Дзе мой мілы п’ець.
Эй! Ен п’ець, ён п’ець, галубчык мой, За мной, младой, шлець.
А я, млода... А я млода, младзюсенька, Замешкалася.
За вуцямі.. За вуцямі, за гусямі,
За лебядзямі,
Эй, за дробнаю, за пташачкаю,
За жураўкаю.
Эй, а там, а там за рэчкаю
Слабодка стаіць.
Эх, а ў той.... А ў той жа слабодцы Новыя двары.
Эй, а ў тых, а ў тых жа да дварах Чатыры кумы.
Вы кумушкі... Вы кумушкі-галубушкі,
Падружкі мае,
Куміцеся... Куміцеся-любіцеся, Любіце і мяне.
Як пойдзеце... Як пойдзеце ў вішнёвы сад, Ўспомніце і мяне.
44
Як будзеце... Як будзеце кветкі збіраць, Збярыце і мне.
Як будзеце... Як будзеце вянкі звіваць, To звіця і мне.
Як будзеце... Як будзеце ў Дунай пускаць, Пусціце і мой.
Усе вянкі... Усе вянкі ў плавок пайшлі, А мой патануў.
Усе мужы... Усе мужы з вайны прыйшлі, А мой не прыйпюў.
Усе мужы... Усе мужы жанатыя, А мой халастой.
Кумушкі да галубушкі, Падружкі мае!
Куміцеся да любіцеся, Любіця і мяне.
Як будзяця краскі рваці, To нарвіця вы мне.
Яч будзяця да вянкі віці, Савейця ж(а) вы мне.
Як будзяця да на воду пускаць, Пусціця ж вы мой.
Усе вянкі паверх вады, А мой затануў.
Усе дружкі з вайны прыйшлі, А мой загінуў.
45
50. Ой, баравая зеўзюлячка...
Ой, баравая зеўзюлячка, He кукуй рано й у дуброве.
He кукуй рано й у дуброве**, He будзі мене, й маладую.
He будзі мене, й маладую, Ў мене, маладой, дзіця малое.
У мене свекруха, не свая маці, He пакалыша майго дзіцяці.
Хоць пакалыша часіначку, Пракліне маю радзіначку.
Як пакалыша і трэццюю, Праклене й мене, старэйшую.
** Ланцужковая страфа вытрымліваецца і далей.
51. Ой, ябланка наша...
46
— Ой, ябланка наша**, Божа міл...(ы)!
Даколь ты стаяла?
— Ой, стаю я лета, Божа міл!..
Стаю я другоя.
На трэцяе лета
Божа міл!..
Гольям апушчуса.
Гольям апушчуса, Божа міл!..
Лістам абаўюса.
— Вой, Ганначка наша, Божа міл!..
Даколь ты гуляла?
- Вой, гуляю лета, Божа міл!..
Гуляю другоя.
На трэцяе лета, Божа міл!..
Коскамі пушчуса.
Коскамі пушчуса, Божа міл!..
Слёзкамі ’бальюса.
** Першы радок кожнай страфы паўтараецца.
«Гуканне вясны» ў Мінску. Фота Я. Казюлі.
47
* * *
52. А на вясну красну...
А на вясну красну**. На таку малотам,
Божа мілы! Божа мілы!
Радзі, Божа, жыта. Ў млыне прымялістам.
Радзі, Божа, жыта, Ў млыне прымялістам.
Божа мілы! Божа мілы!
Жыта і пшаніну! Ў дзяжы падыходам.
Жыта і пшаніцу, Ў дзяжы падыходам,
Божа мілы! Божа мілы!
Ўсякую пашніцу. А ў печы прыпёкам.
На полі капамі. А ў печы прыпёкам,
Божа мілы! Божа мілы!
На гумне скірдамі. А на стале сыццю.
На гумне скірдамі, А на стале сыццю.
Божа мілы! Божа мілы!
На таку малотам. Із беленькім сырцам.
53. Ой, ў агародзе ж на холадзе...
48
Ой, ў агародзе ж на холадзе Да стаяў калодзесь вады повен,
Да стаяў калодзесь вады повен. Пашла мая й маці ж воду браці.
Вой, брала, брала ж не набрала, Вой, стала, слёзкамі далівала.
54. Пахілястае дуб'е...
J = 108
Адна
Пахілястае дуб’е** Ды к гарам прылягае.
Ды к гарам прылягае I з гарамі размаўляе.
Вінаваты мой таточко, Што далеко заручона.
Ен сам не бывае I пісем не прысылае
Напішу пісёмко, Ой, чатыры лісточкі.
Ой, чатыры лісточкі I пятого трошкі.
** Першы радок кожнай страфы паўтараецца.
55. Ляцелі галубкі сівенькі...
49
Ляцелі галубкі сівенькі, Шлі кавалеры маладзенькі.
Шлі кавалеры гукаючы, Сабе паненак шукаючы.
Хорошэ село— Вяліке Село': У іх вулачкі шырокіе.
У іх вулачкі шырокіе, У іх дзевачкі харошые.
Брыдкее село — Малое Село:
У іх вулачкі вузенькіе.
У іх вулачкі вузенькіе, У іх дзевачкі брыценькіе.
«Вялікае Село» і «Малое Село» — тут зн. суседнія вёскі Вялікія і Малыя Гарадзяцічы Любанскага раёна.
56. Ой, була тройца, не бувала...
Ой, була тройца, не бувала,— Я й, маладая, не ўгадала.
Я й, маладая, не ўгадала**, Вой, калі тройцу прагуляла.
А ў каморачцы да акенечко, А там мне, маладой, ой, бедненечко
А на вуліцы дымок, ой, да ідзе, Там мой міленькі танок вядзе.
Ой, мяне мамке не пушчала, Ой, да ў каморку запірала.
Там мой міленькі танок вядзе, А ў левай ручцы ён вянок нясе.
** Ланцужковая страфа вытрымліваецца і далей.
50
57. Зацвіла ў гародзе ружа...
Зацвіла ў гародзе ружа, У нашым двары пані хароша, He пашкадуе нашаму кусту гроша. Проша, пані, нашай куст падарыці, А свой дом звесяліці.
58. Ой, тройца, тройца, прасвятая Багародзіца...
Ой, тройца, тройца, прасвятая Багародзіца, Ды насеем жыта, ды няхай зародзіцца.
Ой, мы былі да й у велькім лесе Ды ізвілі куста з шырокага клёну, Ды ізвілі куста з шырокага клёну. Ой, выйдзі ж, пане, ды з новага дому, Ой, выйдзі ж, пане, ды з новага дому Ды вынесі ж кусту да й хоць па залатому. Няхай наша жыта ды й у полі буяе, Ой, няхай куст наш ды й па свеце гуляе.
59. Прывяду русалачку да бору...
КНІГІ ОНЛАЙН
