Беларускія песні і гімны
Выдавец: Віктар Хурсік
Памер: 380с.
Мінск 2012
Расла-расла дзяўчынанька, Расці перастала.
Ждала-ждала міленькага, Аж плакаці стала.
Плачце, вочы, плачце, кары, Така ваша доля.
Палюбіла казачэнька, Пры месяцы стоя.
— Hi я яго палюбіла, Палюбіла маці.
Яна мне загадала Ручнікі даваці.
Адзін дала, другі дала, На трэцяму стала.
А чацвертым шоўкам шытым Ручанькі звязала.
I звязалі мне ручанькі, Ніхто не развяжа.
Забалелі мне ручанькі, Ніхто не развяжа.
Тады табе праўду скажаць, Як сонейка зайдзе.
Тады табе праўду скажаць, Як міленькі прыйдзе.
Запісана ў 1976 г. у в. Каменюкі Камянецкага равна ад Еўдакіі Апанасаўны Старун, 1904 г. нар.
Аў полі бяроза стаяла
А ў полі бяроза стаяла, Бяроза стаяла кудравістая, Кудравістая, не квяцістая.
А пад тэй бярозай забіты ляжыць, Забіты ды не ажаніты.
А над тым забітым сівы конь стаіць. Сівы конь стаіць, капытамі б’ець, Капытамі б’ець, ваду дастаець.
— Табе, мой коею, вады не дастаць, А мне маладому ад зямлі не ўстаць.
А ляці, косю, бітай дарожкай, (2 разы)
А стань жа, косю, пад варотамі. (2 разы) Ды стукні, грукні капытамі, А там жа выдзіць старая бабка, Старая бабка — то мая мамка.
Будзе пытаціся — ты сумей, як адказаціся.
Не кажы, косю, што я забіты, (2 разы)
А кажы, косю, што ажаніты. (2 разы) Былі свашачкі — з лесу пташачкі, Былі музыкі — з лесу вялікі.
Былі большанкі — з лесу варонкі.
Былі сваткі — з лесу сакалкі.
Запісаў С. В. Барысу 1962 г. ад Соф'і Барыс. Мяркуючы па лексіцы апошняга куплета—гэта песня складзенаў Вілейскім раёне, магчыма, у адной з вёсак Нарачанскага краюў гады Першай сусветнай войны. Яна па змесце пераклікаецца з вядомымі казацкімі песням!
Хадзіў, блудзіў казак па даліне
Хадзіў, блудзіў казак па даліне I прыблудзіў к маладой дзяўчыне*.
— Дзяўчыначка, пусці начаваці.
— Ой, не путчу, будзеш жартаваці.
— Ой, не буду, даліпан не буду: Да світання я ў цябе пабуду.
Дзяўчыначка, будзі мяне рана: Ой, так рана, каб куры не пелі.
* Кожны другі радок песні паўтараецца.
Ой, так рана, каб куры не пелі.
Каб казакі на коней не селі...
— Казачэнька, хопіць табе спаці, Казачэнька, пара ўжо ўставаці.
Бо даўно ўжо ўсе куры прапелі, — Ужо казакі на коней паселі.
(Зянько У. Спадчына маёймаці. С. 182.)
Каля грэблі стаяць вербы
Каля грэблі стаяць вербы, Што я пасадзіла.
Няма майго міленькага, Што я палюбіла.
Няма яго і не будзіць,
Паехаў у Адэсу, А мне сказаў: «Расці, дзеўка, 1 9 Да манго прыезду». J
Расла, расла дзяўчоначка, Расці перастала.
Ждала, ждала казачаньку Да й плакаці стала.
Плачце, вочы, плачце, кары, Така мая доля: Спалюбіла казачаньку Пры месяцы стоя.
— Не сама я палюбіла, Палюбіла маці. Заставіла сваю дочку Ўвесь век гараваці.
Гаравала дзяўчыначка, Гараваці будзіць.
Яна свайго казачаньку Павек не забудзіць.
2 разы
2 разы
ЗапісаўС. В. Барыс 2 чэрвеня 1963 г. ад ВерыДзямідаўны Шкляровай (1912 г. нар.) з в. Сальнікі Палёнскаўскага сельсовета Горацкага равна.
Чырвона каліна
— Чырвона каліна, Лістэчка зялёнэ. Обожджы, дэўчыно, Тры года на мэнэ.
— Рада я, козачэ, Шчэй чатыры ждаці, Колі хоча маці За другога аддаці.
— Якзахочэ маці За другога аддаці, Напішы пісёмцэ До мэнэ ў салдаты.
У нэдзелю рано Шчэй сонцэ нэ сходзіць, Молады козачэнько По казармі ходзіць.
По козармі ходзіць, Ліста ў руках носіць, Свайго командзіра Хорошэнько просіць:
— Командзір-соколік Одпусці додому.
Покінуў дэўчыноньку Сам нэ знаю кому.
— Я й адпусцю тэбэ Да й шчэ нэ самого, Сэдлай ты, козачэ, Коня вороного.
Коня вороного, Золотэ сэдэльцэ. Поезджай до дэўчыны Розвесэлі сэрцы.
Едэ, Йванко, едэ, Ворота мінае.
Его жа дэўчына Стаіць да й пытае:
— Куды, Йванко, едэш, Куда ўезджаеш?
Я твоя дэўчына — Хіба ж ты нэ знаеш?
— Знаю, дзеўко, знаю, Знаю добрэ тэбе.
Еду до другоі, Забувай про мэнэ.
Запісала Надзея Піліпаўна Гарагляду 1976 г. у в. Варані Столінскага равна ад Марыны Аляксееўны Несцяровіч, 1928 г. нар.
Галя
Ехалі казакі з дому і дадому, Падманулі Галю, забралі з сабою. — Едзьма, Галя, з намі, з намі казакамі. Будзе табе лепей, як у роднай мамы. А ў тваей мамы кашулі латаны, А ў нас, казакаў, шолкам вышываны.
I павезлі Галю цёмнымі лясамі. Прывязалі Галю к сасне валасамі. Накрасалі агню з чорнага камення. Падпалілі сосну зверху да карэння. Сосна дагарае, Галя вымаўляе: — Хто ў лесе начуе, няхай мяне чуе. А хто дочкі мае, няхай навучае. Няхай з казакамі гуляць не пушчае.
Запісалі вучаніцы 10-га класа Хадакоўскай сярэдняй школы Марыя Жабінская і Вера Міраноўская ў 1976 г. у в. Корачын Жытлінскага сельсовета Івацэвіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Варвары Міхайлаўны Жабінскай, 1910 г. нар.
Не сядзела б я позна звечара...
Не сядзела б я позна звечара*, Не паліла б я ні лучыначкі. I ня шыла б я не кашулячкі, А купіла б я злота крыллейка. Паляцела б я на Ускраіначку, Села-пала б я сярод рыначку. Да на рыначку казак-войска ідзець, А мой міленькі наўпярод ідзець. — Здраствуй, мілая чарнабрывая! — Здраствуй, дарагой, мой мілёначак! Якаго табе ў чужой старане?
— Плоха, плоха мне ў чужой старане: Баляць ножачкі ад паходачкі, Баляць ручачкі руж’я дзержачы. Баляць плечачкі, ранцы носячы.
Запісаў Анатоль Барыс ад Соф'і Барыс. Песня адносіцца да падзей XVII — XVIII стст., кал! на Украіне існавала Запорожская Сеч.
* Кожны радок паўтараецца.
Ехаў казачынька даліною
Ехаў казачынька даліною, Спаткаў дзяўчыну за тарою, Мусіў каня прытрымаці 1 ў дзяўчыначкі спытаці: — Якое імене табе даці?
— Ах ты, казачынька, Ах ты, дурань неразумны. Мяне Бог сатварыў.
Мяне маці парадзіла, Мяне папы ахрысцілі, А далі мне імене Кулінова.
— Ах ты, казачынька. Ах ты, пан мой, А дзе будзе ды начлег твой?.
— На паповым лугавішчы.
Там убіты 2 калішчы.
Там казакі начавалі
I Куліну сагравалі.
— Хаця ж ты, Куліна, не журыся.
— Ах ты, казачыньку.
Ах ты, пан мой, •
А дзе будзе ды абед твой?
— У роўненькім полі карчомка, У той карчомачцы кухарачка. Яна таргуіць піражкамі. Калі будзе, дык з’ядзем, А ня будзець, дык так будзем, Хаця ж ты, Куліна, не журыся.
Запісаў Сымон Барысу жніўні 1962 года ад Соф'і Ілычны Барыс.
Казацкая доля
Спіўся казак, спіўся, 3 дарожанькі збіўся, Вараному каню На грыву схіліўся. .
— Ах, коею, мой коею, Я збыць цябе хачу На мёд, на гарэлку, На красную дзеўку.
— Прашу я цябе, казак, Не збывай ты мяне, Як мы з табой, казак, Войска ваявалі, Сады аб'язжалі.
} 2 разы
} 2 разы
} 2 разы
У першым садочку Брат з сястрой ходзіць. Брат з сястрой ходзіць, Паціху гаворыць:
— Сястра, мая сястра, Сястра, мая сястра, Жаль мне жану кінуць 1 - ,
_ v» ■ I “ Pdobl
I дом свои пакінуць. J
Надаела мне Жоўтая павязка, Жоўтая павязка Й няшчасная доля.
Доля, мая доля, Каб яна згарэла, Як мне гэтае Жыццё надаела.
За шыей хустка: Уся яна струхлела. Платочык бяленькі Ад слёзак макрэнькі.
2 разы
2 разы
Запісаў Сымон Барыс 2 чэрвеня 1963 г. (у в. Жасцяная Горка, каля Вялікага Ноўгарада) ад Веры Дзямідаўны Шкляровай (1912 г. нар.) з в. Сальнікі Палёнкаўскага сельсовета Горацкага раёна Магілёўскай вобл.
Сацыяльна-бытавыя песні
Да ў нашага пана
Да ў нашага пана, Да нядобрая слава. Па месяцу жыта жалі, Па зорам копы клалі. Цёмна ў полі, цёмна, Бадай таму цямней было, Хто да хаты не пушчае, Да на полі нас трымае. Да мы позна з поля йдзём, Да прыганятага клянём.
Друкуюцца па кнізе: Дмитриев М. А. Собрание песен, сказок, обрядов и обычаев крестьян Северо-Западного края. Вильно, 1869. С. 117,118.
Аставайся, мая мамачка, здарова
Аставайся, мая мамачка, здарова.
Выпала мне на Украіначку дарога.
— А ці будзеш па мне, мая мамачка, тужыці, Як я буду на Украіначцы служыці.
А ці будзеш па мне, мая мамачка, бядаваць.
Як я буду на Украіначцы гараваць.
Запісаў С. В. Барыс у 1974 г. у в. Камароўка, каля Плешчаніцаў, Лагойскага раёна ад Надзеі Восіпаўны Бараноўскай, 1904 г.нар.
Гэтую песню і блізкія да яе варыянты я запісваў як вяселъныя. Аднак па змесце яна магла мець і гістарычную основу. Напрыклад, выход замуж за казака і выезду Запорожскую Сеч.
А пайду я тарой, даліною
А пайду я тарой, даліною.
Спаткаў мяне казак маладою, Стаў у мяне дарожкі пытаці: — Дзяўчыначка, дзяўчыначка росла, Куды гэта дарожанька пойшла, Ці ў бор, ці ў луг? Ці ў роўнае поле?
— У роўненькім полі пшанічынька росла, Туды ж гэта дарожанька пошла.
У тэй пшаніцы — ліповы кусточак.
На тым кусце — шырокае лісце.
На тым лісце — салавейка свішчыць.
Мяне свекар да хатачкі клічыць.
— Хоць кліч, ня кліч, я не адклікнуся: Без мілога дамоў не вярнуся.
А мой мілы дома не начуіць, Ночку ў ночку на кані гарцуіць. Ён гарцуіць гаем зеляненькім, Прыгарцуіць ка мне маладзенькай.
Запісаў Анатоль Вікенцьевіч Барысу верасні 1962 года ад Соф 'І Ілычны Барыс, 1907г. нар.
Зорушка
— Ой ты, зорушка, чаму ты рано ны заходыла?
— Ой, я рано і скотылася.
За месяцам погонылася,
Край Дуная станавылася.
А там крынічынька, чыста водычынька.
Там дыўчыначка ўмывалася.
— Ой ты, красата мая, ты, красівая.
У каго ты ўлюбылася?
Чы ў генерала, чы ў палкоўніка?
Чы ў генерала, чы ў палкоўніка?
— Ны ў генерала, ны ў палкоўніка, Да ў рускага пагалоўніка.
Запісаў Георгій Шалдзіцкіў 1976 г. у е. Жытнавічы Малоткавіцкага сельсовета Пінскага равна ад Аляксандры Дзъяканчук, 1894 г. нар.
А ў лузе, пры даліне...
А ў лузе, пры даліне, Случылась навіна. Падманула Кацярына Хазяйскага сына,
— Кідай бацьку, кідай матку, А я кіну дзеці.
I мы пайдзём на ўскраіну Навіну глядзеці.
Ідуць яны, ідуць яны, На дом паглядаюць. — Ці баішся, Кацярына, Каб нас не дагналі?
— Не баюся, Арсенюшка, Няма каму гнаці.
Выправіла свайго мужа У поле араці.
Арэць Арцём, арэць Арцём, На дом паглядаіць.
Усе жонкі абед нясуць, А мая чорт знаіць.
Кінуў плугі на ўсе лугі.
Сам пайшоў да хаты.
Пытаецца ў дзетачак: — А дзе ваша маці?
— Пайшла маці, пайшла маці, У луг па каліну.
Адходзячы, сказала нам: — Навек вас пакіну.
Пайшла маці, пайшла маці, У поле па цяляты.
Адходзячы, сказала нам: — Я не ваша маці.
Пайшоў Арцём у камору, Паглядзеў у скрыню.
Няма злота, няма срэбра, Няма і Кацярыны.
Заплакаў жа Арцём з бяды Горкімі слязамі:
— Дзеткі мае маленькія, Што рабіць мне з вамі?
Як стукнуўся Арцём з бяды Аб печ галавою.
— Загінуў я, прапаў жа я
3 такою жаною.
Запісаў С. В. Барысу 1962 г. ад Соф'і Барыс (1907 г. нар.), жыхаркі х. Струменне Рускасельскага сельсовета Вілейскага раёна.
КНІГІ ОНЛАЙН
