КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Родныя вобразы Якуб Колас Вобразы мілыя роднага краю, Смутак і радасць мая! Што маё сэрца да вас парывае? Чым так прыкованы я К вам, мае ўзгорачкі роднага поля, Рэчкі, курганы, лясы, Поўныя смутку і жальбы нядолі, Поўныя смутнай красы? Толькі я лягу і вочы закрыю, Бачу я вас прад сабой. Ціха праходзіце вы, як жывыя, Ззяючы мілай красой. Чуецца гоман мне спелае нівы, Ціхая жальба палёў, Лесу высокага шум-гул шчаслівы, Песня магутных дубоў... Вобразы мілыя, вобразы смутныя, Родныя вёскі і люд, Песні цягучыя, песні пакутныя!.. Бачу і чую вас тут. Родныя словы Пятрусь Броўка Яны даспадобы мне, хай і старыя, He толькі ў гучанні хвалюючы змест. Як многа гавораць мне назвы такія — Мінск, Пінск, Брэст. Калі паразважыш, няцяжка дазнацца, Бо сведчаць на ўсю неабсяжную шыр, Што продкі любілі спакойную працу — Шклоў, Клецк, Мір. А вораг находзіў,— бязлітасна білі, Трываць не хацелі абразы і слёз, I разам з Бярозаю катаў тапілі — Пціч, Друць, Сож. Дзяды і бацькі нашу мову стваралі, Каб звонка звінела, была, як агонь. У сёлаў імёны, як гукі цымбалаў,— Блонь, Струнь, Звонь! Прамяніся ярчэй і ярчэй Авяр’ян Дзеружынскі Прамяніся ярчэй і ярчэй Ды звіні ўсё званчэй і званчэй, Наша простае, шчырае слова — Беларуская мова. Нізавошта не скажаш ніколі, Лепш не выкажаш радасці, болю У адзіным, адным толькі слове, Як на мове сваёй, роднай мове. Тут і плёскат блакітных азёраў, Тут і гоман адвечнага бору, Спеў салоўкі, куванне зязюлі, Голас сэрца любімай матулі. А ці будзеш так сам сумаваць, Ці вясёлую песню спяваць, А ці рэха будзіць у дуброве, Як на мове сваёй, роднай мове? Прамяніся ж ярчэй і ярчэй Ды звіні ўсё званчэй і званчэй, Наша простае, шчырае слова — Беларуская мова. Сын і маці Янка Купала С ы н — Мамка, мамка, нам сягоння Гаманілі ў школе Аб якойсьці Беларусі, Што жыве на волі. Хоць я слухаў вельмі шчыра (He люблю іначай), Ды ніяк не мог уцяміць, Што ўсё гэта знача. М а ц і — А вось тое, мае дзеткі, Глянь-зірні наўкола: Бачыш гэтыя сялібы, Хаткі нашых сёлаў; Гэта поле — шнур ля шнура — Ўзгоркі і лагчынкі, На узмежку грушу-дзічку, Крыж каля пуцінкі? Бачыш логі, сенажаці, А на іх — крыніцы, Далей — бор зялёны, гонкі, Што увысь глядзіцца? А там далей, дзе ўжо вока Дасягнуць не можа, Тое самае пабачыш, — А ўсё так прыгожа! Сотні вёсак і мястэчак, Гарадоў нямала, Рэк бурлівых, пушч гамонкіх 3 неапетай хвалай. Там плывуць Дняпро і Сожа Ды Дзвіна і Нёман, Белавежы, Налібокаў Там чуваці гоман. Гарады — Мінск, Віцебск, Вільня, Магілёў, Гародня I Смаленск з сцяной цаглянай Разляглі выгодне. Аб вялікай нашай славе Сведчаць на свет цэлы, — Як жылі мы, панавалі Ў родным краі смела. Во ўсё гэта, мае дзеткі, Ад межаў да межаў Беларусяю завецца Й да цябе належа. С ы н — А! Ўжо сцяміў! Дык багат я, Меўшы столькі цудаў: Гэткім чынам я ніколі Служкаю не буду. Ну, а йшчэ скажы мне, мамка, Бо я не разважыў: Што такое беларусы, Як настаўнік кажа? М а ц і — Ах, які ты йшчэ дурненькі, Каб не скеміць гэта! Ну, паслухай: усе людзі, Што ад лета ў лета, Ад пакон вякоў жылі тут I жывуць сягоння, Носяць світкі, носяць лапці Ды былі ў прыгоне, Ўсе — і ты, і я, суседзі, Хто, па-твойму, прусы? Дык жа ўцям: на Беларусі Жывуць беларусы! Ды яшчэ, каб лепей ведаў, Мушу табе ўспомніць: Беларусы беларускай Гутаркай гамоняць. С ы н — Вось яно што! Праўда, мамка, Ўжо сабе ўтлумачыў: Беларус я! Ох, дам пытлю, Хто скажа іначай. Ну, але яшчэ не ўсё тут Ясным мне здаецца: Што такое беларускай Гутаркай завецца? М а ц і — Ой, дурненькая варона, Што з табой чыніці! Як жа йначай беларусы Могуць гаманіці? Як жа мы з табой гуторым Вось у гэту хвілю? Як жа я пяю над зыбкай Для малой Марылі? Ды паслухай, як на вёсцы Кажа дзядзька, цётка; Як пяюць улетку жнеі За сваёй работкай; Як бабуля баіць казкі Аб нядолі-долі; Як начлежнікі спяваюць На начлезе ў полі?! С ы н — Ну, ўжо знаю, знаю, мамка! Як у люстры бачу, Пакажу я ўсяму свету, Хто я дый што значу! Рыбнае царства Алесь Карлюкевіч Жыццё ставіла чалавека ў такія ўмовы, што яго харчаванне залежала выключна ад прыроды. У рэках і азёрах хапала рыбы: у некаторых мясцінах гэта была першая сялянская ежа. Здаралася, рыбалоўныя сеткі настолькі забіваліся, што выцягвалі іх толькі коньмі. Вось і гаварылі гаспадыні: «Скубу не пер’е, ем не мяса». Альбо так: «Уехала пані ў сад, не выехала назад». Гэта ўжо пра рыбу, якая патрапіла ў нерат. Бывала, што і рэкі судаходныя перагароджвалі сеткамі. Пакідалі, праўда, калідор для ло- дак і суднаў. Такая лоўля называлася рыбнай заставай. He ўся здабыча даставалася сялянам. Трэба было дзяліцца з панамі — тагачаснымі гаспадарамі. Існавалі законы, якія забаранялі самавольную лоўлю ў рэках, азёрах, сажалках. Як жа здабывалі рыбу нашы прашчуры? Узімку ці напрадвесні глушылі яе па тонкім лёдзе драўлянымі дубінамі. Плялі з лазы лавушкі. Найболыл распаўсюджаныя былі сеткі. Яны нечым падобныя на сучасныя, хоць і хапае адрозненняў. Адно або тры сеткавыя палотнішчы нацягваліся на дзве вяроўкі. На верхнюю вешалі паплаўкі, зробленыя з хваёвай кары ці бяросты. Такія сеткі выстаўляліся далёка ад берага, таму рыбаку патрэбна была лодка. Якіх толькі сетак майстры рыбнай здабычы не папрыдумвалі! Зімовыя і летнія невады, браднікі, мяты, муты, трыгубіцы, дрыгавіцы, сяляўныя сеткі, лешчаніцы, акунёўкі... А яшчэ ж лавушкі розныя майстравалі. Бучы выраблялі з прутоў і дранкі, нагадвалі яны конус альбо цыліндр. На Палессі ладзілі цэлыя збудаванні — катцы: у дно забівалі калы. Ды так густа, што «плот» гэты не дазваляў выйсці рыбе: яна трапляла ў абгароджаную частку вадаёма. Рабілі яшчэ і «вароты» — сеткавыя мяшкі. Унутры — перагародкі. «Вароты» з дапамогай жэрдак апускалі на дно ракі. Лавілі імі рыбу ў палонках. А што таптух, то яны і цяпер захоўваюцца ў прырэчных вёсках. На драўляны каркас конусам нацягнута сетка. У памяці маёй і імя майстра, «аўтара» маёй таптухі: Міхась Уладзіміравіч Гіадуцька. Ён яшчэ расказваў, што раней такую прыладу майстравалі з лазы. Пра сетку, ды не толькі таптуху, таксама загадка прыдумана: «Хата рагата, вокан багата, як улезеш — не вылезеш». За многія стагоддзі беларусы навучыліся гатаваць з рачных і азёрных багаццяў смачныя стравы. Магло здарыцца, што ў страсны год не хапала хлеба, а вось дзічына і рыба заўсёды былі. Асабліва багаты стол быў у палешукоў. Іх край, схаваны між балот і рэчак, не меў вялікіх гандлёвых шляхоў. Рыбу лавілі, але не было куды прадаваць нават самую лепшую. I амаль усё, што сушылі і вэндзілі, трапляла на ўласны стол. Нават такі па сённяшнім часе далікатэс, як уюны, не быў у навіну. А гатавалі іх проста. Нанізвалі на тоненькія дубчыкі, падсмажвалі на вогнішчы, а пасля яшчэ і сушылі. I калі ўдавалася такое смакоцце вывезці, то перш-наперш уюны траплялі ў Кіеў і Вільню, на кірмашы. Там іх прадавалі разам з сушанымі грыбамі, салёнымі качкамі ў бочках, салам, цыбуляй, свежай і салёнай гароднінай, мёдам. Няма ў нас мора, не абмываюць Беларусь акіянскія воды. А ўсё ж краіна была і застаецца рыбным царствам. Францыск Скарына, альбо Як да нас прыйшла кніга (Урыўкі) Анатоль Клышка Зала сарака У Італіі, у адным з найстарэйшых у свеце Падуанскім універсітэце, ёсць славутая «Зала сарака». На покуці стаіць зробленая з тоўстых дошак, сёння паточаная ўжо шашалем трыбункакафедра. Яна памятае, як некалі тут чытаў лекцыі Галілей. Цяпер на гэтым месцы стаіць бюст геніяльнага вучонага. На сценах універсітэта скрозь памятныя знакі — эмблемы, гербы славутых родаў. Падуанскі ўніверсітэт з гонарам ушаноўвае тых вялікіх, хто вучыўся альбо вучыў тут. Ды чаму не ганарыцца: адно такое імя, як Капернік ці Галілей, шмат што кажа ўсяму адукаванаму чалавецтву. На сценах універсітэта — эмблемы... Але ў «Зале сарака» ўжо не эмблемы, а сорак вялікіх партрэтаў слаўных з найслаўнейшых. Сярод іх другі ад покуці, каля кафедры Галілея, — Францішак Скарына. Так за тысячы кіламетраў ад Беларусі, у далёкай Італіі, ушаноўваецца памяць аб нашым першадрукару Францыску Скарыне. Якраз са Скарынавых рук без мала пяцьсот гадоў таму назад усходняе славянства атрымала першую друкаваную кнігу. У слаўным горадзе Полацку (Скарочана) Дзень 6 сакавіка 1486 года запомніўся ўсім тады ў Полацку. Ды і не толькі ў Полацку. Ранішняе сонца, якое цешыла ўжо вясновым цяплом, раптам пачало засланяцца цемраю. Людзі з жахам глядзелі, як яно ўсё меншала і меншала. Ці не канец свету? Чорны цень хутка бег па зямлі. Раптам зусім сцямнела. Набожныя пачалі горача маліцца... Гулка бухалі званы полацкіх сабораў. Узбуджаныя, зарыкалі каровы, забрахалі сабакі. Суцэльная цемра схавала ўсё. I людзі адчулі страшэнны холад. Але праз хвілю сонца зноў выбліснула. I ўсе ўсцешна ўздыхнулі... Мабыць, якраз у гэты час у жонкі праваслаўнага купца Лукі Скарыны нарадзіўся сын. Бабка-павітуха, пакліканая з гэтай нагоды, абмывала немаўля і прыгаворвала: — А дай, Божа, гэтаму дзіцяці ўсякую долю ўзяці: і хлебавую, і салявую, трэцюю — здаровейкую. Паважаны Лука адно падтакваў: «Дай, Божа!» Бабулька далей прыгаворвала над малым: А спі доўга, Расці скора. Бацьку, маці — На пацеху, Чужым людзям — На паслугу... I як y ваду глядзела. Паслужаць кнігі, «выложеныя доктором Францмском Скорнною мз славного града Полоцька... людем посполнтым к доброму наученню», а нашаму народу — на ўхвалу. I як бы ўспамін аб гэтым дні на гравюрах тых кніг будзе сустракацца сонечны дыск, прыслонены паўмесяцам... Абмыўшы дзіця, бабка прылажыла да яго пяткі кавалачак паперы. Барадаты Лука, убачыўшы, толькі заківаў галавою: «Дзе ж яе гэта раздабыла старая?» (папера была тут яшчэ ў навіну і дорага каштавала). А бабка, схіліўшыся, тым часам прыгаворвала над паперынаю: Хай будзе вельмі вучоным малайцом, Хай ён будзе ў бацьку — купцом! Лука ўсміхнуўся і, вецячы старую мёдам-ліповікам, даў круглы, як сонца, бохан хлеба, а ў кішэнь ёй упусціў сярэбраную манету. Першадрукар, перакладчык, паэт, мовазнавец, педагог, астраном, філосаф, медык, батанік, Скарына сваімі ідэямі, працаю прадвызначыў цэлыя стагоддзі ў культурнай і грамадскай гісторыі Беларусі. Удзячныя нашчадкі помняць вялікі подзвіг свайго славутага першадрукара.