Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
Схавацца на божу пасцельку — тут: памерці.
6
Зап. Н. М. Шнаркевіч у 1971 г. ад К. Асіповіч, б. жыхаркі в. Маркава Маладзечанскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
Другі радок апошняга куплета мае вар. «Па дзяньку суток».
Суток — ад слова сутанее —■ цямнее.
У апошніх радках песні адчуваюцца замоўныя элементы.
7
Добровольскнй, IV, стар. 473.
Зап. у Духаўшчынскім п.
8
Ц і т о в і ч, стар. 116—117, № 90.
Зап. У. Тэраўскі. Г. Цітовіч зап. наступны вар. тэксту, які спяваецца для дачкі:
Спі, дачушка мілая, Галубачка сізая.
Мая дочка будзе спаць, А я буду калыхаць.
Нашто, вецер, ты гудзеш, Спаць Марысі не даеш? Спі, дачушка малая, А я цябе люляю.
Напеў мае тыповую для калыханак ладамеладычную і рытмічную структуру. Асабліва гэта адносіцца да рытму, які даволі распаўсюджанаму ў беларускай народнай музыцы ладу (тэрцоваму з субквартай) надае «баюльны» каларыт.
9
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Альгіняны Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад С. К. Субель.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 83, сш. 4, л. 6.
М/г ф. 20, воп. 70, ст. 1. Расшыфроўка Н. М. Маркавай.
Пры знешнім падабенстве гэтага напеву да напеву 8 каларытнай асаблівасцю тут з’яўляецца адваротны пункцірны рытм. Гэты рытм таксама верагодна звязаны з адпаведнымі рухамі выканаўцы (калыханне).
10
Р. С е м а ш к е в і ч, Лічыла дні зязюля... («Полымя», 1969, № 10, стар. 157).
11
Гарэцкі, Я г о р а ў, стар. 147, № 295.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
12
Зап. В. М. Іваноўская ў 1964 г. у Талачынскім р. Віцебскай вобл. ад Л. Бохан, вуч. 4 кл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 85, сш. 2, л. 3.
13
Federowski, стар. 623, № 1475.
Зап. каля Сухаволі Сакольскага п.
14
Тэкст і мелодыю зап. Н. Д. Сушкевіч у 1970 г. у в. Тышкевічы Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Ф. Мінюк, 1910 г. нар.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 3.
Напеў нагадвае старадаўнія лірычныя песні. Асабліва гэтаму спрыяе квінтовы лад, вытрыманы ад пачатку да канца.
15
Federowski, стар. 616, № 1450.
Зап. у Гнезнай Ваўкавыскага п.
Параўнальна простая папеўка, якая ляжыць у аснове напеву, а таксама яе шматразовае паўтарэнне надае агульнаму меладычнаму складу песні характар заклінання.
Вар. зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прыгодзічы Гродзенскага р. і вобл. ад М. М. Жыгала, 1909 г. нар. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42).
16
Federowski, стар. 625, № 1481.
Зап. каля Свіслачы Ваўкавыскага п.
Характар напеву — гл. камент. да 9.
17
Federowski, стар. 621, № 1466.
Зап. каля Лыскова (Кавалеўцы) Ваўкавыскага п.
У першакрыніцы — неадпаведнасць тэксту мелодыі. Першыя два радкі тэксту лішнія. Калыханкавы напеў мажорнага тыпу. Пры амаль тым жа самым меладычным малюнку, што і ў мінорных калыханках, ён гучыць некалькі па-каляднаму.
Той жа тэкст: Federowski, стар. 613, № 1434.
18
Federowski, стар. 618, № 1456.
Зап. у Ваўкавыскім п. Вар. папярэдняга тэксту.
19
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Ф. 1. Газюкоўскай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 6.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 9. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Напеў з вельмі пералівістай тэрцыяй. Мі-бекар у 6-м такце паяўляецца не раптоўна; да яго вядзе шэраг тэрцый, якія паступова расшыраюцца і якія нельга адзначыць з дапамогай тэмпераванай сістэмы.
20
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 46.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 12. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Нягледзячы на частую змену метра, мелодыя песні развіваецца пластычна і натуральна, ярка падкрэсліваючы вершавую структуру тэксту.
21
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад К. М. Крывенька.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 33.
Выконваецца на мел. да 39.
22
Зап. М. С. Шушкевіч у 1969 г. у в. Мерчыцы Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад Г. Лойка, 63 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 19, сш. 2, л. 29.
23
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1963 г. у в. Лоск Маладзечанскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 82, сш. 6, л. 7.
24
Federowski, стар. 614, № 1439.
Зап. каля Шыдловіц Ваўкавыскага п.
25
Federowski, стар. 614, № 1440.
Зап. у Ваўкавыскім п.
26
Federowski, стар. 618, № 1458.
Зап. каля Поразава Ваўкавыскага п.
27
Б е л. н а р. п е с н і, стар. 48, № 5.
Метр 6/8 (т. зв. «баркарольны») з’яўляецца ў гэтым напеве ўскладненым метрам 2/4. Апошні — тыповы для большасці варыянтаў гэтай песні.
28
Добровольскнй, IV, стар. 473.
Зап. у Духаўшчынскім п.
29
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад Ю. С. Пагады, 1917 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 2, л. 25.
М/г ф. 20, воп. 70, ст. 3. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Характар напеву — гл. камент. да 9. Як і ў апошняй, тут вельмі характэрная для калыханак агульная меладычная структура — аавв (пара перыядычнасцей).
30
Federowski, crap. 617, № 1453.
Зап. у Ваўкавыскім п.
31
Е л е н с к а, стар. 91.
Напеў яўна не калыханкавага тыпу. Асабліва нехарактэрны пад'ём мелодыі ў 5—6 тактах на актаву, які асацыіруецца больш з песнямі любоўналірычнай тэматыкі.
32
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1967 г. у в. Галёнкі Горацкага р. Магілёўскай вобл. ад Е. К. Спадбаевай і П. К. Новікавай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110, сш. 1, л. 32—33.
33
Ш е й н, Песнн, стар. 20.
Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску ад нянькі.
34
Р о м а н о в, II, стар. 170, Хв 8.
35
Зап. М. Я. Грынблат у 1969 г. у в. Глінка Столінскага р. ад A. Т. Bopax, 58 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 14, сш. 3, л. 11 —13.
Паняці — спаймаць.
Валахаты — шарсцісты.
36
Зап. К. Б. Кузняцова і М. С. Малочка ў 1959 г. у в. Стэцава Багушэўскага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 45, сш. 3, л. 18.
37
Federowski, стар. 623, № 1472.
Зап. каля Свіслачы Ваўкавыскага п.
Зап. I. I. Лушчыцкая ў 1961 г. у в. Сосенка Вілейскага р. Мінскай вобл.
ад Я. А. Пацэвіч, 1932 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 65, сш. 4, л. 25.
39
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад К. М. Крывенька.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 33.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 4. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Напеў пры тых жа структурных асаблівасцях, што і напеў да 15, мае не столькі заклікальны, колькі «ўгаворваючы» характар. Гэтаму спрыяе і агульная пластыка мелодыі, і пачатковы абарот з II ступені ладу, і, нарэшце, кадэнцыя на тэрцовым гуку.
40
Зап. A. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 44, № 53.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 12. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза. Характар напеву — гл. камснт. да 20.
41
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Алі і Валі Паўловіч.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 14.
М/r ф. 20, воп. 71, ст. 8. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Інтанацыйны склад песні ў стыхійна-імправізацыйным характары, які ўласцівы малалетнім выканаўцам.
42
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад Я. М. Альфер.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 3.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 3. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Уступ да песні («Люлі-люлі-люлі») мае некалькі іншы інтанацыйны склад, чым асноўная частка, але больш ці менш падрыхтоўвае апошнюю (гл. таксама 8).
43
Зап. Г. I. Куцько ў 1971 г. у в. Камялішкі Астравецкага р. Гродзен-
скай вобл. ад А. Кавалеўскай, 1914 г. нар. АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 35, сш. 10, л. 15.
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1961 г. у в. Жыцькава Барысаўскага р. Мінскай вобл. ад A. М. Клімковіч, 58 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 61, сш. 2, л. 54.
45
Зап. А. Мацейчык у 1926 г. у в. Рудаўляны.
Аддзел рэдкай кнігі і рукапісаў бібліятэкі АН БССР.
Нізка калыханак.
46
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Ізабеліна Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 3, л. 35.
47
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1963 г. у в. Лохаўшчына Маладзечанскага р. Мінсі <ай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 82, сш. 6, л. 7.
48
Federowski, стар. 623, № 1473.
Зап. у Ваўкавыскім п.
Вельмі незвычайныя для калыханкавых напеваў паўзы — у даным выпадку хутчэй за ўсё вынік індывідуальнай манеры выканання. Агульны характар напеву блізкі да напеву 16.
49
Тэкст і мелодыю зап. Н. М. Маркава ў 1971 г. у в. Мядзведзічы Ляхавіцкага р. Брэсцкай вобл. ад Люды Кажэмба, 12 г.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 4.
Напеў калыханкі даволі просты па складу і нагадвае хутчэй стыль дзіцячых прыпевак.
50
Зап. Л. М. Салавей у 1969 г. у в. Рудка Пінскага р. Брэсцкай вобл. ад Тоні Патапчук, 11 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 18, сш. 4, л. 38.
51
Зап. A. С. Ліс у 1970 г. у в. Палуж Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад Я. Адамовіч, 73 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 27, сш. 1, л. 3.
Ц і т о в і ч, стар. 118, № 91.
Напеў калыханкі мае даволі складаную для гэтага жанру структуру: унутраны рэфрэн «А-а!», паўтарэнне другога верша ў страфе робяць нейкае падабенства двухчасткавасці.
53
Р о м а н о в, VII, стар. 37.
У напеве амаль тая ж ладамеладычная аснова, што і ў 49. Але рытміка і агульная пластыка мелодыі тут ужо не ў стылі дзіцячых прыпевак, тым больш што меладычныя фразы маюць завяршэнне на тэрцыі ладу — даволі вытанчаная асаблівасць беларускай народнай музыкі (сустракаецца таксама ў вяснянках).
54
Р а д ч е н к о, стар. 243—244.
Зап. у Гомельскім п.
Скароч. вар.: Р о м а н о в, II, стар. 169, № 3.
55
Ш е й н, Мат., I, 1, стар. 30, № 22. Зап. 3. Ф. Радчанка ў Гомельскім п.
56
Зап. М. П. Гваздзеў у 1961 г. у в. Старыя Дзятлавічы Гомельскага р.
і вобл. ад Г. Чарновай, 62 г. АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 92-а, л. 224.
57
Зап. М. П. Гваздзеў у 1961 г. у в. Азершчына Рэчыцкага р. Гомель-
скай вобл. ад Т. К. Лапацінай. АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 92-а, л. 223.
58
Зап. В. I. Скідан у 1967 г. у в. Горы Горацкага р. Магілёўскай вобл.
ад Ф. Івановай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 105.
Тэкст і мелодыю зап. Н. Д. Сушкевіч у 1970 г. у в. Тышкевічы Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Ф. Мінюк, 1910 г. нар.
КНІГІ ОНЛАЙН
