Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
АІМЭФ, ф. 2, воп. 8, спр. 3.
Напеў вельмі пагадвае вяснянку, з якой ён хутчэй за ўсё і звязаны генетычна. Калыханкай робіць яго ў асноўным адваротны пункцірны рытм.
60
Зап. Г. I. Цітовіч у 1948 г. у в. Гайнаўка Кобрынскага р. Брэсцкай вобл. ад А. Г. Шпендзік. 1904 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 23, № 41.
Мелодыя калыханкі мае своеасаблівую «лінейную» фактуру: выкарыстаны толькі паступенныя меладычныя ходы.
61
Зап. Г. I. Цітовіч у 1948 г. у в. Гайнаўка Кобрынскага р. Брэсцкай вобл. ад А. Г. Шпендзік, 1904 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 22, сш. 1, л. 13.
Вар. зап. В. М. Мінкялевіч там жа (АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 19, сш. 1, л. 36).
62
Зап. студ. Мінскага педінстытута В. М. Карнейчык у 1971 г. у в. Нагорнае Клецкага р. Мінскай вобл. ад Л. М. Літвін.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 35, сш. 5, л. 15.
Скароч вар.: Federowski, стар. 624, № 1477.
63
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прыгодзічы Гродзенскага р. і вобл. ад М. М. Жыгала, 1909 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
64
Ш е й н, Песнй, стар. 20.
Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску ад нянькі.
65
Р о м а н о в, II, стар. 170, № 9.
66
F ederowski, стар. 617, № 1454.
Зап. каля Гнезнай (Андрэеўцы), Ваўкавыскі п.
ы
Federowski, стар. 616, № 1448.
Зап. каля Сухаволі Сакольскага п. Зажэнем — загонім.
68
Federowski, стар. 619, № 1459.
Зап. у Рудзевічах Ваўкавыскага п.
69
Е л е н с к а, стар. 91.
70
Е л а т а ў, стар. 49, № 31.
Зап. Л. Н. Фёдараў у 1960 г. у в. Карцэвічы Нясвіжскага р. ад A. А. Качуры, 58 г.
У песні выкарыстана рэдкая ў беларускай народнай музыцы пераменнасць мінорных танальнасцей на адлегласці малой тэрцыі, што ўвогуле стварае падабенства да ўменшанага ладу. (У арыгінале прапушчаны ля-бемоль у 13 такце).
71
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Данілавічы Пастаўскага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 22. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Малая тэрцыя ў пачатку напеву калыханкі пры агульным мажорным яго накланенні з’яўляецца хутчэй за ўсё не стылістычным, а выканаўча-тэхнічным прыёмам. Малая тэрцыя значна лягчэй інтануецца, чым вялікая. Таму паступовае развіццё напеву ад мінорных інтанацый да мажорных вельмі характэрнае для раннетрадыцыйнай беларускай народнай музыкі (гл. таксама 19, 40).
72
Зап. вучаніца Гудзевіцкай школы М. Маляўка ў 1970 г. у в. Дубляны Мастоўскага р. Гродзенскай вобл. ад П. А. Ткач, 1908 г. нар.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 4. стр. 7, л. 2.
73
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад Я. М. Альфер.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 3.
Выконваецца на мел. да 3.
Вар. зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прырэчча Слонімскага р. Гродзенскай вобл. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42).
74
Зап. Н. М. Шнаркевіч у 1970 г. у г. Вільнюсе ад К. Асіповіч з в. MapKana Маладзечанскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
75
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1961 г. у в. Блізнікі Мядзельскага р. Мінскай вобл. ад А. Г. Смятанкі, 1901 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 67, сш. 2, л. 2.
76
Р а д ч е н к о, стар. 246.
Зап. у Гомельскім п.
Bap.: Р о м а н о в, II, стар. 16, № 12.
77
Зап. A. I. Смагін у в. Сідаравічы Магілёўскага р. і вобл.
Фонд Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі, магнітафонная стужка № 2774. Расшыфроўка мел. Н. М. Маркавай.
Тыпова калыханкавы рытм напеву спалучаецца з менш тыповай для гэтых песень кадэнцыяй на квінце.
78
Federowski, стар. 620, № 1464.
Зап. у Навасадах каля Острава Навагрудскага п.
У тэксце прапушчаны радок «Куплю табе боты».
79
Зап. I. I. Лушчыцкая ў 1960 г. у в. Карцэвічы Нясвіжскага р. Мінскай вобл. ад A. А. Качура, 1892 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 52, сш. 2, л. 25.
80
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 14, № 15.
Заўвага збіральніка: «Распашыраная».
У інтанацыйным складзе песні праяўляюцпа своеасаблівыя абароты «настойлівасці» — драбленне першай, акцэнтнай долі, квартовы знізу ўверх ход, падкрэслены рэпетыцыйна (паўтарэннем гукаў на адной вышыні).
Г а р э ц к і, Ягораў, crap. 146, № 292.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
Пячонка — смажаніна.
82
Романов, \ III, стар. 123.
Пячэня — што-небудзь нечанае, смажанае.
83
Зап. М. Я. Грынблат у 1971 г. у в. Жукаўшчына Шаркоўшчынскага р.
Віцебскай вобл. ад Е. П. Скрыплёнак, 1917 г. нар.
АШЭФ, ф. 8. воп. 2, спр. 43, сш. 3, л. 21.
84
Federowski. crap. 619, № 1461.
Bap. зап.: М. Я. Грынблат у 1964 г. у в. Сурміно Гарадоцкага р. Віцебскай вобх. (ЛІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 87, сш. 5, л. 34); Г. А. Барташэвіч у 1965 г. у Маладзечапскім р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 82, сш, 6, л. 8).
85
Ш е й н, Песнн, стар. 22.
Зап. В. П. Догель у в. Казловічы Суражскага п.
86
Романов, II. стар. 169, № 4.
87
Добровольскнй, IV, стар. 475.
Зап. у Дачькаве Смаленскага п.
88
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2. спр. 39, сш. 1, л. 101, № 120.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 13. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Хар. ктар напеву — гл. камент. да 20, спрошчаным вар. якога ён з яўляецца.
Добровольскнй, IV, стар. 474.
Зап. у Духаўшчынскім п.
90
Зап. Н. I. Лунёва ў 1951 г. у в. Семежава Краснаслабодскага р. Мінскай вобл. ад A. I. Серады.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 38, сш. 2, л. 6—7.
91
Federowski, стар. 614, № 1443.
Зап. каля Зельвы Ваўкавыскага п.
92
Зап. П. К. Палякоў у 1957 г. ад Л. Букачовай з в. Іллінка Магілёўскага р. і вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 8, сш. 1, л. 12.
93
Зап. В. Ф. Гусціновіч у 1958 г. у в. Кажан-Гарадок Лунінецкага р. Брэсцкай вобл. ад М. Р. Гусціновіч, 63 г.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 9, спр. 4, сш. 1.
94
Зап. Н. Васіленя ў 1926 г. у Кулёх на Гродзеншчыне.
Рукапіс захоўваецца ў аддзеле рэдкай кнігі і рукапісаў бібліятэкі АН БССР.
95
Зап. студ. Мазырскага педінстытута К. Кудласевіч у 1969 г. у в. Кароцічы Столінскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Сямейка, 40 г.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 8, спр. 6, сш. 1, л. 7—8.
Шкаруплыя — ссохлыя, брудныя.
Перапечка — праснак (просты ячменны або пшанічны).
96
Зап. студ. Мінскага педінстытута Р. М. Касарукава ў 1971 г. у в. Гярдуцішкі Маладзечанскага р. Мінскай вобл. ад М. Д. Галабурды, 1904 г. нар.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 35, сш. 16, л. 5.
Зап. В. М. Цыбікава ў 1948 г. у в. Олтуш Маларыцкага р. Брэсцкай вобл. ад Т. Сымонік, 48 г. і М. Е. Кацёл, 1942 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 21, сш. 3, л. 21.
Пастольцы — скураныя лапцікі.
Палянійа — невялікая прадаўгаватая булка з белай мукі.
98
Тэкст і мелодыю зап. Н. М. Маркава ў 1971 г. у в. Кажан-Гарадок Лунінецкага р. Брэсцкай вобл. ад Э. Л. Андруш, 65 г.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 4.
Характар напеву — гл. камент. да 53.
99
Тэкст і мелодыю зап. Н. М. Маркава ў 1971 г. у в. Дзятлавічы Лунінецкага р. Брэсцкай вобл. ад С. А. Жук, 67 г.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 4.
Калітка — кашалёк.
Ва ўсіх куплетах, акрамя першага, метрыка напеву пры той жа інтанацыйнай структуры змяняецца ў залежнасці ад рытмічнай пабудовы тэксту.
100
Бел. нар. песні, стар. 51, № 11.
Мелодыя гэтай калыханкі па сваёй мелодыка-інтанацыйнай структуры некалькі нагадвае лірычныя песні (асабліва ў першых чатырох тактах). «Дзіцячы каларыт» надаюць ёй галоўным чынам рытмічныя асаблівасці, у першую чаргу рэпетыцыйнасць.
101
Е л е н с к а, стар. 92.
102
Зап. М. Я. Грынблат у 1945 г. у в. Літва Маладзечанскага р. Мінскай вобл. ад Галі Дземеш, 9 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 1, л. 204.
103
Зап. Л. I. Павецьева ў 1961 г. у в. Крупнікі Крывіцкага р. Мінскай вобл. ад К. М. Савіцкай, 80 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 66, сш. 3, л. 2.
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1964 г. у в. Целяшова Гарадоцкага р, Віцебскай вобл. ад М. А. Казловай і Г. II. Буянкован.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 90, сш. 3, л. 26.
105
Зап. студ. Мінскага педінстытута Е. С. Шырвель у 1971 г. у в. Проўжалы Валожынскага р. Мінскай вобл. ад Ф. Ілюкевіч.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 35, сш. 8.
106
Czeczot, стар. 45, № XXVII.
Той жа тэкст: Ш е й н, Песнн, стар. 19. Вар.: Носовнч, стар. 238.
107
Ц і т о в і ч, стар. 119, № 92.
Зап. Г. I. Цітовіч у 1936 г. у в. Рабунь Вілейскага р. Мінскай вобл.
Характар напеву, таксама як і ў 100, нагадвае некаторыя раннетрадыцыйныя лірычныя песні. Але тут у якасці «дзіцячага каларыту» выступае адваротны пункцірны рытм у прыпеве.
108
Зап. A. С. Еняльянаў у 1971 г. у в. Мікуліна Глыбоцкага р. Віцебскай вобл. ад Г. Д. Крывёнак, 1903 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 21. Расшыфроўка мел. В. 1. Ялатава.
Напеў па сваёй структуры блізкі да напеву 39. Але тут ужо ў наяўнасці ладавая пераменнасць. Абедзве танальнасці — фа-мінор і ля-бемольмажор падкрэслены яркімі квартовымі скачкамі.
Той жа тэкст зап. М. Я. Грынблат у 1971 г. у в. Жукаўшчына Шаркоўшчынскага р. Віцебскай вобл. (АІМЭФ, ф. 8. воп. 2, спр. 43, сш. 3, Л. 17).
109
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. I. Лаўрыновіч.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 18.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Характар напеву — гл. камент. да 9. Адваротны пункцірны рытм тут вытрыман не да канца хутчэй за ўсё па суб’ектыўных для выканаўцы прычынах (гл. стар. 58).
110
Зап. К. П. Кабашнікаў у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад П. В. Крывенька.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 44.
Выконваецца на мел. да 252.
111
С а х a р а ў, стар. 71, № 183.
Зап. у 1936 г. у Брунініэках Ілукстэнскага п. ад А. Гвозд.
Скароч. вар.: там ж а, стар. 72, № 184, 185; Federowski, стар. 614, Ns 1441.
112
Тэкст і мелодыю зап. Н. Д. Сушкевіч у 197 I г. у в. Тышкевічы Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Ф. Мінюк, 1910 г. нар.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 8, спр. 3.
Характэрны тэрцовы меладычны ход (I—III ступені) у калыханках часцей за ўсё выкарыстоўваецца ў сыходным руху. У даным напеве, наадварот,— ва ўзыходным. Але і тут даволі ярка адчуваюцца «баюльныя» інтанацыі: шматразовае паўтарэнне гэтай меладычнай ячэйкі ўтварае эфект гушкання.
113
Радченко, стар. 244.
Зап. 3. Ф. Радчанка ў Гомельскім п.
Тое ж.: Ш е й н. Мат., I, 1, стар. 30—31, № 23.
КНІГІ ОНЛАЙН
