Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 48, № 60.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 12. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
У дзіцяці бралі ручкі за скурку зверху кісці і лёгка хісталі рукі ў лад словам. Пры словах «пыр-пыр» усе махалі рукамі.
Характар напеву — гл. камент. да 334. Але ў 2-м і 3-м куплетах выканаўца некалькі пашырыла дыяпазон напеву — ад вялікай секунды перайшла да малой тэрцыі, таксама праз шэраг прамежкавых інтэрвалаў.
337
Зап. A. С. Ліс у 1961 г. у в. Савічы Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад В. С. Скрыцкай, 74 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 68, сш. 1, л. 34.
М/г ф. 20, воп. 61, ст. 1. Расшыфроўка мел. Н. М. Маркавай.
Тыповая забаўлянка ў міноры. Ярка выражаная двухчасткавасць. Наяўнасць натуральнай VII ступені ўносіць, асабліва ў першай частцы, элементы ладавай пераменнасці.
338
R у р і n s k і, стар. 160.
339
Г арэцкі, Ягор аў, стар. 149, № 301.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
340
Ш е й н, Песнн, стар. 25.
Зап. С. Станеўскі ў в. Старое Сяло Віцебскага п.
Ш е й н, Песнн, стар. 23.
Зап. В. П. Догель у Суражскія п.
342
С а х a р а ў, рук., стар. 72, № 189.
Зап. С. Сахараў у 1937 г. у Даўгаўпілсе ад А. Шымхі.
343
Ш е й н, Песнн, стар. 23—24.
Зап. П. В. Шэйн у Магілёўскія п.
Найбольш поўны вар. забаўлянкі пра сароку. Гэта паўната дасягаецца злучэннем у адзін твор некалькіх асобных тэкстаў. Канцоўка блізкая да забаўлянкі «Ішоў бай па сцяне».
344
С а х a р а ў, стар. 76, № 206.
Зап. у 1939 г. у Савельніках Лудзенскага п. ад Г. Слядзеўскай.
345
Добровольскнй, IV, стар. 486, № 53-6.
Кульбака —■ сядло; тут, відаць, у значэнні «яясцовая дражнілка».
346
Добровольскнй, IV, стар. 486, № 53-а.
347
R у р і n s k і, стар. 158.
Прыпяваюць, гойдаючы дзіця.
348
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расціыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Прыпяваюць, як гушкаюць дзіця на руках.
Напеў калыханкавага тыпу.
Блізкі вар. зап. Г. А. Барташэвіч там жа ад Ф. I. Газюкоўскай (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 8).
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад Генадзя Жышкевіча, 13 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 14.
Выконваецца, як гушкакшь дзіця. Часам ўжываецца ў якасці лічылкі.
350
Зап. Д. I. Пучынскі ў 1962 г. ад бабкі Евы з в. Прудчынкі Браслаўскага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 2-а.
351
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г., у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 8.
Выконваецца, як гушкаюць дзіця.
352
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1968 г. у в. Палуж Касцюковіцкага р. Магілёўскай вобл. ад Е. К. Спадбаевай і П. К. Новікавай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110, сш. 1. л. 32—33.
353
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 15.
Прыпяваюць, як гушкаюць дзіця.
354
3 зап. I. У. Саламевіча ў в. Малая Кракотка Слонімскага р. Гродзенскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
Выконваецца, калі дзіпя падкідаюць на калене.
355
Зап. I. К. Цішчанка ў 1969 г. ад М. I. Лазюк, 33 г., з в. Ванялевічы Капыльскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 21.
356
Зап. М. П. Гваздзёў у 1964 г. у в. Салтаноў Рэчыцкага р. Гомельскай вобл. ад В. Тарасенка, 40 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 88, сш. 1, л. 31.
Носов н ч, стар. 238.
358
Р о м а н о в, II, стар. 169, № 5.
359
Зап. Д. I. Пучынскі ў 1962 г. ад Антона Казлоўскага з в. Каліты Браслаўскага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 3-а.
360
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 8, № 5.
Усе песенькі «Кую, кую ножку» выконваюпца пры гульні з ножкамі дзіцяці. Адной рукой бяруць ножку, а другой злёгку прыстукваюць па пятачцы або ступні — «куюць» ножку. Часта ў канцы казычуць ножку.
У напеве ладавая пераменнасць квартовага тыпу.
361
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш, 1, л. 47, № 57.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 12. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Напеў у характары дзіцячай прьіпеўкі. Побач з аднавысотным і секундавым скандаваннем скандаванне ў малую тэрцыю таксама з'яўляецца найбольш распаўсюджаным у дзіцячай музычнай творчасці. Няпоўная страфа «Паедзем да пана» ўкладаецца на апошні двухтакт напеву. Апошні радок не пяецца, а вымаўляецца.
362
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Мікуліна Глыбоцкага р. ад Д. Ф. Арэхавай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 24. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
У напеве некалькі незвычайная для беларускай музыкі мадуляцыя з мажору ў мажор, відаць, зноў-такі вынік стыхійнасці інтанавання (гл. таксама 203).
363
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 22.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Характар напеву — гл. камент. да 313.
364
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Ф. I. Газюкоўскай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 12.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 9. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Напеў з'яўляецца варыянтам напеву 318.
Скароч. вар. зап. Д. I. Пучынскі ад свайго бацькі (АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 2-а).
365
Hurynowicz, стар. 137, № 6.
366
Ш е й н, Песнн, стар. 22.
Зап. С. Станеўскі ў в. Старое Сяло Віцебскага п.
Блізкі вар. з рукапісных матэрыялаў М. Гарэцкага (АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36).
367
Гарэцкі, Ягораў, стар. 148, № 299.
Зап. М Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
368
Зап. Н. М. Шнаркевіч ад М. Кудрэйка з в. Жадзены Пружанскага р. Брэсцкай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
369
Р о м а н о в, VIII, стар. 587.
Bap.: Р о м а н о в, II, стар. 173, № 14.
370
С а х a р а ў, стар. 73, № 194.
Зап. у 1932 г. у Даўгаўпілсе. 3 дзіцячых успамінаў В. Сахаравай.
Вар.: Ром а-н о в, II, стар. 173, № 15.
371
Г р ы н е в і ч, Школьны спеўнік, стар. 6, № 14.
Р о м а н о в, II, стар. 173, № 14.
373
Зап. Г. Ф. Юрчанка ў 1971 г, у в. Кудрычы Мсціслаўскага р. Магілёўскай вобл.
АІМЭФ. ф. 13, воп. 10. спр. 36.
374
Радченко, стар. 243.
Зап. у Гомельскім п.
Гульня з ручкай дзіцяці. Спачатку водзяць пальцам па далоньцы, нібы мяшаюць кашку, потым «раздаюць» кожнаму пальчыку, акрамя мезенца, якога пасылаюць «па вадзіну». Канчаецца гульня або казытаннем, або рухамі ручак, якія маюць на мэце паказаць, як ляцяць птушкі.
375
Р о м а н о в, II, стар. 174, № 17.
376
С а х a р а ў, стар. 74, № 196.
Зап. у 1939 г. у Даўгаўпілсе. 3 дзіцячых успамінаў В. Сахаравай.
Скароч. вар.: R у р і n s k і, стар. 160.
А. Рыпінскі дае толькі тры радкі. Відаць, гэта толькі пачатак забаўлянкі:
Піпа кашу варыла, На прыпечку саліла, Усіх дзяцей дзяліла.
377
3 рукапісных матэрыялаў М. Гарэцкага.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
378
Hurynowicz, стар. 137—138, Xs 7.
379
Гарэцкі, Ягораў, стар. 148—149, № 300.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
Пры апошніх словах, пачынаючы ад «тут мох», бяруцца за ручку, за кісць, за локаць, за плячо, а потым ласкочуць пад пашкаю, дзе «сцюдзёная вадзіца».
380
Зап. В. М. Мінкялевіч у 1948 г. у в. Гайнаўка Кобрьшкага р. ад A. Р. Шпендзік, 1904 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 19, сш. 1, л. 36, № 41.
Адцяць — адсячы.
381
Зап. I. Ралько ў в. Макраны Капыльскага р. ад сваёй маці, Надзежды Фёдараўны.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
382
3 запісаў Антона Янкоўскага. Віленскі п.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
383
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад Ю. С. Пагады.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 2, л. 27.
384
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 47, № 57.
385
Зап. Н. М. Шнаркевіч у в. Студзёнкі Нясвіжскага р. ад Т. Гурын.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
386
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 17.
387
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Ф. I. Газюкоўскай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 10.
Зап. Д. I. Пучынскі ў 1962 г. ад бабкі Евы з в. Прудчынкі Браслаўскага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 5.
389
Зап. М. Я. Грынблат у 1971 г. у в. Мікуліна Глыбоцкага р. Віцебскай вобл. ад В. П. Бабіч, 1888 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 43, сш. 1, л. 44, № 19.
Прыгаворваюць, калі водзяць па далоні дзіцяці і казычуць.
390
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 6, № 3.
Заўвага збіральніка: «Распашыраная».
Характар напеву — гл. камент. да 334.
Вар. зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Алі і Валі Паўловіч. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40). У адрозненне ад забаўлянкі, запісанай Грыневічам, гэта не спяваецца, a гаворыцца. Тут абавязковы ўдзел двух чалавек. Адзін задае пытанне, другі адказвае. Тэкст шырэйшы. Дадатковы дыялог:
— Ці вялікі хвост?
— Падпяльцом.
— Ты пад масток, А я за хвасток.
Пры апошніх словах адна дзяўчынка ўцякае, а другая даганяе яе.
391
Гарэцкі, Ягораў, стар. 148, № 298.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
«Калі пяюць гэту песеньку, гладзяць дзіця ад грудак да ножак, а пры апошніх словах ласкочуць пад пашкамі»,— так тлумачыць забаўлянку збіральнік. Найбольш кароткі варыянт забаўлянкі гэтага тыпу.
392
Р о м а н о в, II, стар. 173, № 13.
393
III е й н, Песнн, стар. 26.
Зап. В. П. Догель у Суражскім п.
Па зместу блізкая да песень «Сіўка-варонка», «Казёл-барада» і інш. Прымаўляюць забаўлянку самі дзеці. П. В. Шэйн дае апісанне гэтай за-
бавы. Адна з двух дзяўчынак закасвае рукаў сваёй сарочкі вышэй локця. Другая гладзіць па руцэ і прымаўляе (гл. тэкст). Першая дзяўчынка, баючыся казытання, не можа вытрымаць і адхоплівае руку. Усё пачынаецца спачатку і працягваецца, пакуль другая дзяўчынка не перакажа тэкст да канца. Тады дзяўчынкі мяняюцца месцамі.
КНІГІ ОНЛАЙН
