Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
Мел. ф. 8, воп 1, спр. 10, № 65.
У напеве ярка праяўляюцца характэрныя інтанацыі беларускіх валачобных песень. Меладычным аналогам гэтай дзіцячай песні можа служыць валачобная песня «Гаспадарочак, слічны паночак» (Ш ы р м а, № 24).
446
Czeczot, стар. 30—31, Ns XLVIII.
Строфіка выпраўлена ў адпаведнасці з іншымі варыянтамі тэксту.
447
Зап. Г. А. Андрушкевіч у 1967 г. у в. Вуглы Навагрудскага р. Гродзенскай вобл. ад Л. М. Мароз.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 30, сш. 5, л. 7—8.
448
Архіў AH СССР, ф. 104, воп. 1, спр. 8.
449
Хрэстаматыя па беларускай дыялекталогіі. Мінск, 1962, стар. 91.
Зап. студэнты Магілёўскага педінстытута ў 1955 г. у в. Фашчаўка Шклоўскага р. Магілёўскай вобл.
Зап. В. Ф. Гусціновіч у 1957 г. у в. Кажан-Гарадок Лунінецкага р. ад Ф. Ф. Дамашзвіча.
Фонд РДНТ.
Па сюжэту песня блізкая да калыханак (гл. 10, 11, 12).
451
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 19, № 22.
Зап. ад дудара з трупы I. Буйніпкага. Бытуе на Дзісеншчыне.
Агульны характар напеву — гл. камент. да 416.
452
Ш е й н, Песнн, стар. 26.
Зап. Патанін у Віцебску.
453
Зап. Г. I. Цітовіч у 1950 г. у в. Зарэчча Брагінскага р.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 33, № 58.
Прыпявалі ў час танца з палкаю, узяўшыся ўдваіх за яе канцы.
Напеў з’яўляецца некалькі змененым (у другой палавіне) варыянтам папулярнага напеву ўкраінскага танца «Жораў». Прыводзіцца ў найбольш распаўсюджаным рытмічным выглядзе.
454
Шлюбскі, стар. 18, № 31.
Зап. у 1931 г. у в. Хаершчына Віцебскага п. ад 50-гадовай жанчыны, непісьменнай.
455
Зап. М. П. Гваздзёў у 1961 г. у в. Лазараўка Рэчыцкага р. Гомельскай вобл. ад М. Агуновіч, 65 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 60, л. 89.
456
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 12, № 12.
Зап. ад Я. Мурашкі са Свянцяншчыны.
Агульны характар напеву — гл. камент. да 416. У арыгінале харавая частка апрацавана для двух галасоў.
457
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Агульны характар напеву — гл. камент. да 416.
458
Ш л ю б с к і, стар. 19, № 36.
Зап. у 1913 г. у в. Межава Полацкага п. ад Надзеі Шлюбскай.
459
С а х a р а ў, стар. 73, № 193.
Зап. Г. Нікіфароўская ў 1933 г. у в. Мельнікі Лудзенскага п. ад Г. Хомчанкі. Даецца ў скарачэнні.
460
Ш е й н, Песнн, стар. 22—23.
Зап. С. Станеўскі ў в. Старое Сяло Віцебскага п.
461
Ш е й н, Песнн, стар. 30.
Зап. В. П. Догель у Суражскім п.
Песня вядома і іншым славянскім народам. Адна з яе публікацый змешчана ў рукапісным зборніку 1733 г. (Оксфордскне славянскне запнскн, стар. 16).
462
Ш е й н, Песнн, стар. 30—31.
Скароч. вар.: Federowski, стар. 623, № 1474.
463
Тэкст і мелодыю зап. Н. Д. Сушкевіч у 1970 г. у в. Тышкевічы Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Ф. Мінюк, 1910 г. нар.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 8, спр. 3.
Па меладычнай фактуры, а таксама па форме (чаргаванне кароткіх меладычных фраз) напеў нагадвае забаўлянку.
464
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 21, № 24.
Зап. на Ашмяншчыне ад лірніка Ф. Цехановіча.
Напеў складаецца з кароткіх меладычных фраз (па 2 такты), якія ўтвараюць секвентную паслядоўнасць. Секвентны прынцып мехадычнага развіцця наогул не характэрны для беларускай народнай творчасці, але ў дзіцячым яе раздзеле сустракаецца нярэдка.
Зап. В. I. Ялатаў у 1958 г. у в. Морач Клецкага р. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 2.
Напеў з'яўляецца некалькі спрошчаным варыянтам шырока вядомай у рускай, украінскай і беларускай дзіцячай творчасці песні.
Той жа тэкст зап. Д. I. Пучынскі на Браслаўшчыне (АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 4-а). Апрацаваны на словы Г. Леўчыка вар.: Г р ын е в і ч, Школьны спеўнік, стар. 9, № 35.
466
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 14, № 16.
Зап. В. Багдановіч на Дрысеншчыне.
Знешні малюнак меладычнай лініі напеву нагадвае тыповую меладычную формулу жніўных песень, а рытміка — валачобных. У цэлым арыгінальны варыянт дзіцячай песні.
467
Зап. A. С. Фядосік у 1968 г. у в. Бялынкавічы Касціоковіцкага р. Магілёўскай вобл. ад X. Я. Грыманава, 1884 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 2, сш. 1, л. 37—38.
468
Гарэцкі, Ягораў, стар. 149—150, № 302.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
Збіральнік робіць такую заўвагу да песні: «Пасля кожнага радка прыпяваюць «Да-лі-гойда»; на значэнне гэтага слова забыліся, і мелодыя, калі не прыпяваюць шыбка, а пяюць болып паважна, нагадвае вясельпую мелодыю «Дочухна татухну вон высылала».
469
Ш е й н, Песнн, стар. 26—27.
Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску ад нянькі.
470
Ш е й н, Песнн, стар. 27.
Зап. С. Станеўскі ў в. Старое Сяло Віцебскага п.
471
Ш е й н, Мат., I, 1, стар. 35, № 33.
Зап. вучань Мінскай гімназіі Неслухоўскі ў г. Мінску.
Шейн, Мат., I, 1, стар. 34—35, № 32.
Зап. С. К. Шымковіч у м. Талачын Сенненскага п. Магілёўскай губ.
473
Шл юбс кі, стар. 20, № 38.
Зап. у 1919 г. у в. Крутое Вязьменскай вол. ад Палагеі Пушкаровай, 60 г., Параскевы Аксюцёнак, 60 г., Аўдакеі Кіраёнак, 45 г., Дар’і Аксюцёнак, 45 г., Е. Міронавай, Барбары Глушчонак, 25 г„ Кацярыны Ярамёнак, 25 г., Марушкі Валодчанка, 18 г., Ганны Аксюцёнак, 15 г., Ганкі Палахінай, 19 г. і інш.
474
Добровольсклй, IV, стар. 485.
У. Дабравольскі дае яшчэ два варыянты канцоўкі песні.
I в а р.
— А йдзе ж іх мужыкі? — Пайшлі ў ліп’е, Там яны ўліплі, Пайшлі ў карцы, Там ім канцы, Палезлі на ёлку, Зламілі галоўку.
II в а р.
— Нашто яму горы? — Земчуг збіраць. — Нашто яму земчуг? — Дачок выдаваць. — Ідзе іх муж е?
— Пайшлі ў ліп'е, Там і ўліплі. Да-лі-гойда!
475
Елатаў, crap. 50, № 32.
Тэкст і мелодыю зап. В. I. Ялатаў у 1957 г. у в. Доўгае Жалудоцкага р. ад Т. В. Місевіч, 47 г.
Напеў уяўляе сабой рэдкі прыклад выкарыстання ў дзіцячай песні складанага метра (7/4). Характар меладычнага развіцця напеву: частыя паўторы кароткага і сціслага ў інтанацыйным плане прыпеву «Ду-ду», вузкі дыяпазон мелодыі — усё гэта нагадвае напевы т. зв. «люлянняў».
Г р ыневіч, Дзіцячы спеўнік, стар. 7, № 4.
Зап. А. Грыневіч ад М. Ясэвіча з Баранавіцкага п.
Агульны характар напеву — гл. камент. да 475. Новае тут — элементы ладавай пераменнасці.
477
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 16.
Зап. ад Т. Мядзёлкі з Віленшчыны.
Агульны характар напеву — гл. камент. да 416. Двухгалосныя эпізоды — хутчэй за ўсё дапрацоўка А. Грыневіча.
478
С а х a р а ў, стар. 12.
Зап. у 1939 г. у Шутках Лудзенскага п. ад В. Дальчонак.
479
Хрэстаматыя па беларускай дыялекталогіі, стар. 317, № 617.
Зап. студэнты Брэсцкага педінстытута ў 1953 г. у Кобрынскім р. ад Г. Сілівончык, 50 г.
480
Добровольскнй, IV, стар. 480.
Зап. у Духаўшчынскім п.
481
Зап. А. Валевіч у 1936 г. у в. Семяшковічы Барысаўскага р. Мінскай вобл. ад В. Мышніка, 10 г.
ЦГАЛН, ф. 1429, воп. 1, спр. 4, л. 70—71.
Ьерда — прылада да кроснаў.
482
Ш е й н, Мат. I, 1, стар. 36, № 35.
Зап. Т. Мандрык у Вязінскай вол. Віленскага п. і губ.
Пачатковыя радкі песні некалькі незразумелыя па сэнсу. Невядома, што маецца на ўвазе пры ўпамінанні «мараначкі», «Маршаначкі». Цікавая песня сваёй канцоўкай. Як і ў некаторых гістарычных песнях, тут упамінаецца Плеўна, балгарскі горад, вызвалены ад турак у часе руска-турэцкай вайны 1877—1878 гг.
483
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 52—53, № 63.
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 9, № 8.
Зап. у Навагрудскім п. ад В. Клімкі.
У іншых варыянтах гэтага напеву 4-я нота не соль, а ля. У такім выглядзе агульная інтанацыя, куды ўваходзіць гэты гук, з’яўляецца больш зручнай для дзіцячага выканання.
Вар. тэксту і мелодыі зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Алі Паўловіч, 8 г. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 13). М/г ф. 20, воп. 71, ст. 8. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Самастойны, больш складаны варыянт папярэдняй мелодыі. Нягледзячы на ўзрост выканаўцы, песня ўяўляе сабой закончаны ў інтанацыйных і структурных адносінах узор дзіцячай творчасці. Змена ў канцы напеву мінору на мажор наўрад ці мае выпадковы характар («стыхійнае інтанаванне»): вельмі вобразна і структурна апраўдана яна адбываецца.
485
Р о м а н о в, II, стар. 174—175, № 25.
486
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 12, № 13.
Зап. А. Грыневіч у Нясвіжскім р. ад П. Гаўрыка.
Вельмі цікавы прыклад ясна ўспрымаемай ладатанальнасці (фа-мажор) пры адсутнасці танічнага гуку. Гэтаму спрыяе перавага ў напеве стабільных абаротаў гамафонна-гарманічнага стылю.
487
Federowski, стар. 619, № 1460.
Зап. каля Сухаволі Сакольскага п.
Наяўнасць фермата (адвольнае зацягванне гука) у напеве — адзнака выканаўчага стылю, уласцівага дарослым. Дзеці амаль зусім не ўжываюць гэты прыём.
Вар.: там ж а, № 1449, № 1471.
488
Зап. М. П. Гваздзёў у 1961 г. у в. Прыбыткі Гомельскага р. і вобл. ад Л. Лявоненкі, 50 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 92-а, л. 226.
489
Зап. Н. М. Шнаркевіч у 1970 г. у г. Вільнюсе ад К. Асіповіч з в. Маркава Маладзечанскага р.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
Гарэцкі, Ягораў, стар. 58, № 140.
Зап. М. Гарэцкі ў 1926 г. у в. Багацькаўка Мсціслаўскага р. ад П. Гарэцкай.
491
Зап. Д. I. Пучынскі ў 1962 г. у в. Прудчынкі Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад бабкі Евы.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 1.
492
Радченко, стар. 245.
Зап. у Гомельскім п.
493
Радченко, стар. 245.
Зап. у Гомельскім п.
494
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 18, № 20.
Зап. на Дрысеншчыне ад X. Стубайлавай.
У напеве адчуваюцца інтанацыі беларускага народнага танца «Юрачка».
495
Ш е й н, Песнн, стар. 20—21.
Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску ад нянькі.
496
Ш е й н, Песнн, стар. 22.
Зап. В. П. Догель у в. Казловічы Суражскага п.
497
Ш е й н, Песнн, стар. 21.
Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску.
498
Ш е й н, Песнн, стар. 31.
Зап. А. Ф. Лісоўская ў Быхаўскім п.
Сахараў, стар. 74, № 199.
Зап. Г. Сахарава ў 1937 г. у Крыванах Даўгаўпілскага п. ад Г. Кры-
ван, 6 г.
500
Добровольскнй, IV, стар. 484.
КНІГІ ОНЛАЙН
