Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
626
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, Ф. 8, воп. 2, спр. 39, СШ. 1, Л. 77, № 107.
Так пытаюцца пра пагоду. Калі мелася быць пагода, рэха адзывалася вельмі выразна («Гу-у-у!»).
627
Добровольскнй, IV, стар. 475.
628
Шаталава, стар. 168.
Прыгаворы да божай кароўкі, якая ў розных месцах мае розныя назвы: калода, богаўка, фэдрык, пава і інш. (Ш а т а л а в а, стар. 166—176).
629
Ш а т а л а в а, стар. 168.
630
Шаталава, стар. 169.
631
Ш а т а л а в а, стар. 169.
632
Зап. М. Я. Грынблат у 1971 г. у г. Мінску ад Я. Бялькевіч, 26 г. з в. Мацеева Лагойскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 43.
633
Шаталава, стар. 173.
Ш а т а л а в а, стар. 173.
635 Шаталава, стар. 173.
636
Шаталава, стар. 173.
637 Шаталава, стар. 169.
638 Шаталава, стар. 173.
639
Тэкст зап. Г. А. Барташэвіч, мелодыю — В. I. Ялатаў у 1971 г. у в. Хацежына Мінскага р. і вобл. ад вучняў Ульянаўскай пачатковай школы. АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40.
Характар напеву — гл. камент. да 606.
640
Тэкст і мелодыю эап. В. I. Ялатаў у 1971 вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 5.
Напеў пабудаваны на адным з варыянтаў часта сустракаецца ў дзіцячых прыпеўках (і выглядзе).
Вар.: Шаталава, стар. 168 і інш.
г. у в. Волма Мінскага р. і квартовага ладу, які даволі ў мінорным, і ў мажорным
641
Ш а т а л а в а, стар. 172.
642
Ш а т а л а в а, стар. 172.
643
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 3, л. 47—48.
Ш а т а л a в a, стар. 168.
645
3 зап. I. У. Саламевіча ў в. Малая Кракотка Слонімскага р. Гродзенскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 10, спр. 36.
646
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Ф. В. Лаўрыновіч.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 24.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Характар напеву — гл. камент. да 605.
647
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 77, № 106.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 13. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Так пыталіся ў божай кароўкі («Пятрушачкі») пра свайго суджанага. Калі божая кароўка з далоні злятала ўніз («у жоўты пясок»), гэта абазначала, што не будзе пары таму, хто загадаў.
У другой палавіне напеву ясна адчуваюцца загаворваючыя інтанацыі.
648
3 зап. I. У. Саламевіча ў в. Малая Кракотка Слонімскага р. Гродзенскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
649
Зап. М. Р. Каваленка ў 1971 г. у в. Чэрсвя Ушацкага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
Упамінанне татар як разбуральнай сілы захавалася ў многіх відах народнай творчасці, у тым ліку і ў прыгаворах.
650
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор’е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 2, л. 25.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Прыгавор перад гульнёй у маўчанку.
У другім варыянце гэтага прыгавора (зап. ад той жа выканаўцы) у канцы музычных фраз заўсёды кварта.
651
Добровольскнй, IV, стар. 476.
Прыгавор пры купанні дзяцей.
652
Добровольскмй, IV, стар. 476.
Так дзеці крычаць перад тым, як нырнуць.
653
Гл. папярэднюю заўвагу.
654
Гл. заўвагу да 652.
655
Р о м а н о в, II, стар. 172, № 9.
Збіральнік зазначае, што гэты прыгавор дзеці крычаць пасля купання, калі яны стараюцца сагрэцца, скачучы пачаргова на адной назе. У такт прыгавору яны нахіляюць галаву набок, каб з вушэй выцякала вада.
656
Добровольскнй, IV, стар. 477.
Так прыгаворваюць пасля купання.
657
Добровольскнй, IV, стар. 477.
Збіральнік зазначае, іпто прыгаворку выконваюць пасля купання, калі скачуць на адной назе, каб выцякла вада з вушэй.
658
Гл. заўвагу да 657.
659
Добровольскнй, IV, стар. 477.
Збіральнік адзначае шэраг прыкмет, якія існавалі пры збіранні грыбоў. Напрыклад, падкідвалі кошыкі, загадваючы, ці плённы будзе збор. Пры гэтым прыгаворвалі: «Дай бог поўна і роўна, штобы ўверх набраць!»
Калі кошык стане на дно — да прыбытку: «Ах, набяру!» Калі ж уверх дном — дрэнная прыкмета».
Калі збіраюць грыбы, прыгаворваюйь або пяюць песні (гл. 659—663).
660
Гл. заўвагу да 659.
661
Гл. заўвагу да 659.
662
Добровольскнй, IV, стар. 474.
Урывак з песні пра вайну грыбоў.
663
Добровольскнй, IV, стар. 477—478.
664
Зап. Б. Пагарэльская ў 1929 г. у г. Слуцку ад В. Ф. Пагарэльскай, 48 г. Фальклорная секйыя Інстытута антрапалогіі і этнаграфіі AH СССР, XVI. папка 1, № 27, мел. № 57.
Заўвага збіральніка: «Спявалі дзеці, скачучы на адной назе, а другую трымаючы рукою».
Напеў песеннага тыпу.
665
Зап. М. П. Гваздзёў у 1961 г. у в. Старыя Дзятлавічы Гомельскага р. і вобл. ад Т. Чарновай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 92-а, л. 228.
Ужываецца то як дражнілка, то ў якасці прыгавора пры падскоках.
666
Зап. М. П. Гваздзёў у 1961 г. у в. Старыя Дзятлавічы Гомельскага р. і вобл. ад Т. Чарновай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 92-а, л. 229.
Урывак з песні пра жаніцьбу вераб’я. Выконваецца дзецьмі пры скаканні на адной назе.
667
Зап. М. П. Гваздзёў у 1967 г. у в. Горы Горацкага р. ад Г. Мельнікавай, 9 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 108,
Той жа тэкст зап. A. С. Ліс у в. Запруддзе Горацкага р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 111, сш. 2, № 49).
668
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прынёманне Гродзенскага р. і вобл. ад Шуры Кірэні, 9 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
Прыгаворваюць, калі скачуць на адной назе.
669
Зап. В. Пагарэльская ў 1929 г. у г. Слуцку ад В. Ф. Пагарэльскай, 48 г.
Фальклорная секныя Інстытута антрапалогіі і этнаграфіі AH СССР XVI, папка 1, № 38.
Заўвага збіральніка: «У свой час пелі дзеці на благавешчанне. Пры гэтым гойдаліся на дошцы, перакінутай праз бервяно».
Музычны змест прыгавора нясе на сабе адзнакі традыцый свецкага канта.
670
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 103, л. 118.
«Сродак ад ікаўкі»: каб пазбавіцца яе, трэба набраць паветра і праказаць гэта сем разсў не аддыхаючы.
671
Р о м а н о в, II, стар. 174, № 22. Пяюць, калі коцяцца «калясом».
672
Зап. Т. Альфер у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад сваёй бабулі У. А. Змяеўскай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 48.
Такога роду творы П. В. Шэйн змяшчае ў раздзеле песень (Ш е й н, Песнн, стар. 20—22).
673
Гл. заўвагу да 672.
Д р а ж н і л к і
674
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. ад Валі Паўловіч, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 10. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Напеў мае маласекундавы дыяпазон. Апошні сустракаецца ў беларускай дзіцячай музыцы значна радзей, чым вялікасекундавы. Нярэдка малая секунда ў працэсе выканання адной і той жа прыпеўкі пашыраецца да вялікай, таксама як вялгкая секунда пераходзінь у малую тэрцыю (гл. камент. да 336).
675
Гл. папярэднюю заўвагу.
676
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у г. Мінску ад Андрэя Каралёва, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40.
Той жа тэкст (з іншым імем) зап. A. С. Емяльянаў у в. Прынёманне Гродзенскага р. і вобл. ад Сяргея Ярмолава, 12 г. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42).
677
Зап. Г. А. Барташэвіч і В. I. Ялатаў у 1971 г. у в. Хацежына Мінскага р. і вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40.
Тыповая дзіцячая прыпеўка на аснове малатэрцовай інтанацыі.
678
Ш е й н, Песнн, стар. 34.
Зап. П. В. Шэйн у м. Чашнікі ад М. Каткевічаўны.
679
Р о м а н о в, II, стар. 176, № 6.
Зап. у Гомельскім п.
Е. Р. Раманаў адзначае, што гэты тэкст можа ўжывацца не толькі як дражнілка, але пры падскоках.
680
Ш е й н, Песнн, стар. 35.
Зап. П. В. Шэйн у м. Чашнікі ад М. Каткевічаўны.
Ш е й н, Песнл, стар. 35.
Зап. П. В. Шэйн у м. Чашнікі ад М. Каткевічаўны.
682
Шейн, Песнн, стар. 36.
Зап. П. В. Шэйн у м. Чашнікі ад М. Каткевічаўны.
683
Р о м а н о в, II, стар. 175, № 2.
684
Р о м а н о в, II, стар. 176, № 7.
Насмешка над Дзямідам.
685
Р о м а н о в, II, стар. 176, № 8.
«Дражнілка на Савелія і ў той жа час перайманне перазвону царкоўзых званоў»,— адзначае збіральнік.
686
Ш е й н, Песнл, стар. 35.
Зап. П. В. Шэйн у м. Чашнікі ад М. Каткевічаўны.
У тэксце адчуваецца сувязь з казачнай формулай, узятай з казкі «Каза лупленая».
Вар.: т а м ж а, стар. 35.
687
Зап. Н. М. Шнаркевіч у 1969 г. у г. Вільнюсе ад К. Асіповіч з в. Маркава Маладзечанскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
688
Зап. Д. I. Пучынскі ў 1962 г. на Браслаўшчыне.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 8.
689
Зап. Н. М. Шнаркевіч у в. Жадзены Пружанскага р. ад М. Кудрэйка.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
Чэрова— жывот.
Зап. Н. М. Шнаркевіч у 1969 г. у г. Вільнюсе ад К. Асіповіч з в. Маркава Маладзечанскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 37.
Качулка — качалка, пры дапамозе якой качаюць бялізну.
691
Зап. Н. М. Маркава ў 1971 г. у в. Мядзведзічы Ляхавіцкага р. Брэсцкай вобл.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 7, спр. 4.
692
Зап. К. П. Кабашнікаў у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ. ф. 8, воп. 2, спр. 44.
693
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прынёманне Гродзенскага р. і вобл. ад Барыса Ярмолава, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
694
ад
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г.
Сяргея Ярмолава, 12 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
у в. Прынёманне Гродзенскага р. і вобл.
695
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прынёманне вобл. ад Светы Гаўрылік, 13 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
Гродзенскага р.
696
Зап. A. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прынёманне вобл. ад Лены Кірэні, 11 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
Гродзенскага р.
697
Зап. A.. С. Емяльянаў у 1971 г. у в. Прынёманне вобл. ад Шуры Кірэні, 9 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 42.
Гродзенскага р.
Гл. папярэднюю заўвагу.
699
Зап. М. Я. Грынблат у 1971 г. у в. Гліншчына Глыбоцкага р. Віцебскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 43, сш. 4, л. 51.
700
Гл. папярэднюю заўвагу.
КНІГІ ОНЛАЙН
