Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
Вар.: Ш е й н, Мат., III, стар. 212—213.
394
Ш е й н. Мат., I, 1, стар. 35—-36. № 34.
Зап. П. Батурын у Стара-Юркавіцкай вол. Гомельскага п.
395
Ш э й н, Мат., III, стар. 212—213.
Зап. Астаповіч у в. Навасёлкі Ігуменскага п. Мінскай губ.
396
Зап. Я. Верабей і 3. Бяспалы ў 1971 г. ад С. С. Дзяргая, які ведае забаўлянку ад сваёй бабкі Тацяны Дзяргай з в. Падгай Самахвалавіцкай вол.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
397
3 запісаў Антона Янкоўскага. Віленскі п.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
Пры апошніх словах забаўлянкі маці або нянька датыкаецца ручкамі дзіцяці да яго твару або лёгенька б'е яго ручкамі па сваім твары.
398
С а х a р а ў, стар. 74, № 195.
Зап. у 1932 г. у Даўгаўпілсе. 3 дзіцячых успамінаў В. Сахаравай.
Пальцамі рукі, пастаўленымі як рожкі, «бадаюць» дзіця, прыгаворваючы гэту забаўлянку.
399
3 запісаў I. У. Саламевіча ў в. Малая Кракотка Слонімскага р. Гродзенскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
400
3 запісаў Антона Янкоўскага. Віленскі п.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
Збіральнік адзначае, што пры гэтай забаве з маленькім дзіцяткам 1—2 год маці або нянька ручкамі дзіцяці гладзіць па сваім твары і стараецца рассмяшыць дзіця.
Зап. Л. Царанкоў у 1928 г. у в. Доўгае Крычаўскага р. Магілёўскай вобл. ад А. Калман.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 9, спр. 2, л. 69.
Заўвага збіральніка да тэксту: «Усё гэта манатонна спявае маці, забаўляючы дзяцей. Толькі апошнія два радкі раптам вымаўляе скорагаворкай, жартоўна».
402
Зап. К. П. Кабашнікаў у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад П. В. Крывенька.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 44.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 6. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Напеў калыханкавага складу. Вельмі каларытна і напоўнена гучыць у другой палавіне напеву пентатанічны абарот ад тэрцыі да ніжняй квінты ладу. Знешне гэты абарот нагадвае папеўку т. зв. «украінскага ладу» (гл. камент. да 164). Але адсутнасць гарманічнага ўводнага тона надае яму больш паглыблены характар.
403
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш, 1, л. 48, Ns 59.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 12. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Характар напеву — гл. камент. да 334. У апошніх двух куплетах парадак чаргавання секунды і тэрцыі адвольны. «Баў» не спяваецца, а гаворыцца.
Блізкі вар.: С a х a р а ў, стар. 74, Ns 197.
404
Hurynowicz, стар. 138, № 8.
Bap.: Ляцкнй, стар. 14.
Ішоў бай па сцяне, Паплёў лапці сабе і жане, I дзяцёнку па лапцёнку. А ці баіць, ці не?
Bap.: Pietkiewicz, стар. 356.
Ідзе бай па сцяне, Крывую лапу цягне. Чы баіць байку, чы не?
405
Ш л ю б с к і, стар. 19, Ns 34.
Зап. у 1920 г. у в. Крутое.
Ш л ю б с к і, стар. 18-19, № 33.
Зап. у 1919 г. на Віцебшчыне.
Той жа тэкст зап.: Д. I. Пучынскі ў 1935 г. на Браслаўшчыне (АІМЭФ, ф. 13, воп. 2, спр. 9, сш. 1, л. 4), Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Закор'е Браслаўскага р. Віцебскай вобл. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 13).
407
3 запісаў Антона Янкоўскага. Віленскі п.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
Заўвага збіральніка: «Зімой дзеці, седзячы ў пацёмках на печы, забаўляюцца, паўтараючы па чарзе «Бая».
408
3 запісаў I. У. Саламевіча ў в. Малая Кракотка Слонімскага р. Гродзенскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. Ю, спр. 36.
409
3 запісаў М. Р. Каваленка ў в. Чэрсвя Ушацкага р. Віцебскай вобл. АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
410
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 80, № 111.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 13. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Заўвага выканаўцы забаўлянкі: «Маці мая прыпявала, каб рассмяшыць, пацешыць сваіх дзяцей. Дзіця пагладжвала. казытала».
Характар напеву — гл. камент. да 313.
411
3 запісаў I. У. Саламевіча ў в. Малая Кракотка Слонімскага р. Гродзенскай вобл.
АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
412
Зап. Л. М. Салавей у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад М. М. Казлоўскай, 1911 г. нар.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 1, л. 75, № 102.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 13. Расшыфроўка мел. П. I. Каруза.
Малое дзіця ставяць сабе на грудзі і рытмічна гушкаюць у такт прыпеву.
Характар напеву — 1 \. камент. да 334. Інтэрвал секунды (першы такт) у нотным запісу некалькі недакладны: гэта нешта сярэдняе паміж вялікай секундай і малой тэрцыяй.
413
3 дзіцячых успамінаў Л. М. Салавей з в. Навасёлкі Мядзельскага р. Мінскай вобл.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39.
«Чыры-чыры» гавораць, імітуючы пілаванне ля шыйкі дзіцяці. Затым дзіця злёгку казычуць, каб яно смяялася.
414
3 дзіцячых успамінаў Л. А. Малаш з Докшыцкага р. Віцебскай вобл. АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 28.
Гл. папярэднюю заўвагу.
415
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцеб-
скай вобл. ад Г. Жышкевіча, 13 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 21.
П е с н і
416
Ц і т о в і ч, стар. 127, № 98.
Зап. Г. I. Цітовіч у 1936 г. ад К. Шукелойця, 50 г., з в. Якелеўшчына Ашмянскага р. Гродзенскай вобл.
Песню спявалі для падрастаючых дзяцей.
Напеў уяўляе сабой тыповую для беларускай дзіцячай песняіворчасці ладамеладычную структуру, у аснове якой ляжыць квінтовы гукарад, часцей за ўсё мажорны. Чоткая метрарытміка надае напеву бадзёры, амаль маршавы характар. У другой палавіне (5—6 такты) напеву гучыйь імітацыя музычнага інструмента (тып інтанацый нагадвае цымбальныя пераборы).
417
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 28, № 32.
Зап. А. Грыневіч у Вілейскім п.
Варыянт напеву 416 з менш разгорнутай меладычнай лініяй.
Той жа тэкст: Г р ы н е в і ч, Школьны спеўнік, стар. 21, № 7.
Ч у р к і н, стар. 132, № 80.
Зап. М. Чуркін у 1926 г. у Аршанскім р. Еіцебскай вобл. ад дзяўчыны.
Самастойны меладычны варыянт песні пра камара. У адрозненне ад 416 і 417 інтанацыйнае развіццё тут накіравана ўніз.
419
Бел. нар. песні, стар. 57, № 28.
Напеў з яўляецца тыповай дзіцячай прыпеўкай. Такое дастасаванне да развітага тэксту прымітыўнай мелодыі нярэдка адбываецца тады, калі малалетні выканаўца яшчэ не валодае больш складанымі навыкамі спеваў. Пры даных мелодыка-рытмічных суадносінах гукаў больш натуральнай з'явілася б харэічная пабудова метрычных груп (гл. камент. да 334).
У сувязі з паоушэннем у арыгінале страфічнай пабудовы тэкст адрэдагаваны ў адпаведнасці з іншымі варыянтамі песні.
420
Зап. В. М. Іваноўская ў 1963 г. у в. Дахны Смаргонскага р. Гродзенскай вобл. ад Я. П. Іваноўскай, 18 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 83, сш. 6, л. 20.
421
С а х a р а ў, рук., IV, стар. 53.
Зап. вучні Зілупскай беларускай гімназіі як лічылку.
422
Ш е й н, Песнн, стар. 29. Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску.
423
Ш е й н, Песнн, стар. 29. Зап. П. В. Шэйн у г. Віцебску.
424
IV, стар. 486—487.
Добровольскнй,
Зап. Ў. Дабравольскі ў в. Каблукова Красненскага п.
425
Добровольскнй, IV, стар. 487, № з7.
Ш е й н, Песнн, стар. 29.
Зап. В. I. Бясперчы ў Віцебскім п.
427
Добровольскнй, IV, стар. 486, № 55.
428
Hurynowicz, стар. 139—140, № 14.
429
Добровольскнй, IV, стар. 485—486, № 52.
430
Ш е й н, Песнн, стар. 29.
Зап. В. I. Бясперчы ў Віцебскім п.
431
Грыневіч і Зязюля, стар. 25—26, № 21.
Жартоўная песня, вядомая і іншым славянскім народам. Адна з публікацый змешчана ў рукапісным зборніку 1733 г. (Оксфордскне славянскне запнскн, стар. 26—27).
Напеў у характары страявой салдацкай песні. Вельмі характэрны для апошняй і вокліч «Гэй, гэй!» у пачатку прыпева.
432
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 22, № 26.
Зап. на Лідчыне.
Самастойны меладычны варыянт напеву 431. Таксама адчуваюцца інтанацыі страявой салдацкай песні.
433
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад Ю. С. Пагады.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 2, л. 17—19.
М/г ф. 20, воп. 70, ст. 3. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Самастойны меладычны варыянт напеву 431. У канцы тыповая для беларускіх танцавальных мелодый мадуляпыя ў верхнюю квінту.
Ч у р к і н, стар. 131—132, № 79.
Зап. М. Чуркін у 1926 г. у Аршанскім р. Віцебскай вобл.
У напеве адчуваюцца характэрныя абароты карагодных або гульнёвых песень. Кантрастам паміж амаль ідэнтычнымі чатырохтактамі напеву служыць зацягнуты да чвэрці ў пачатку другой часткі гук соль. Гэты заклічнага характару гук перабівае паслядоўнасць аднатыпных рытмічных матываў і робіць у напеве свайго роду эмацыянальную кульмінацыю.
435
Добровольскнй, IV, стар. 487, № 58-а.
436
Зап. В. М. Іваноўская ў 1963 г. у в. М. Запруддзе Маладзечанскага р. Мінскай вобл. ад А. Ф. Смолік, 68 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 83.
437
Зап. Ю. Ф. Мацкевіч у 1946 г. у в. Крывічы Старобінскага р. ад П. Д. Клішэвіч, 74 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 12, сш. 2, л. 10—12.
438
Добровольскнй, IV, стар. 488.
Зап. У. Дабравольскі ў в. Радашкова Ельненскага п.
439
Ц і т о в і ч, стар. 134, № 105.
Зап. Г. I. Цітовіч у 1946 г. у в. Крывічы Старобінскага р.
«Песня спявалася для дзяцей і падросшымі дзецьмі»,— заўвага збіральніка.
Напеў шырокага меладычнага развіцця: адразу ж ахопліваецца дыяпазон актавы. Структура двухчасткавая; кантраст паміж часткамі агульнаінтанацыйны: у 1-й частцы меладычнае развіццё ідзе ўніз, у 2-й— уверх.
440
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 20, № 23.
Зап. А. Грыневіч ад Адамовічыхі з Гродзенскага п.
Напеў хрэсьбіннай песні.
441
Г р ы н е в і ч, Дзіцячы спеўнік, стар. 17—18, № 19.
Зап. А. Грыневіч у Лепельскім п. ад М. Сталыгва.
Першая частка напеву ў тыповым для дзіцячых заклікальных прыпевак складзе. Трыхордавы меладычны абарот, на якім будуецца гэта частка, сустракаецца ў дзіцячай творчасці многіх народаў, прычым у ідэнтычных рытмічных і гукавысотных суадносінах.
442
Зап. Ю. Ф. Мацкевіч у 1946 г. у в. Крывічы Старобінскага р. ад П. Д. Клішэвіч, 74 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 12, сш. 2, л. 36—37.
443
Архіў AH СССР, ф. 104, воп. 1, спр. 8.
444
Зап. М. Лушчыцкі ў м. Цімкавічы.
Архіў AH СССР, ф. 104, воп. 1, спр. 38.
445
Тэкст зап. Ю. Ф. Мацкевіч, мелодыю — Г. I. Цітовіч у 1946 г. у в. Крывічы Старобінскага р. ад П. Д. Клішэвіч, 74 г.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 12, сш. 2. л. 32—35.
КНІГІ ОНЛАЙН
