Дзейнасьць Кастуся Мерляка на эміграцыі Праніклівасьць і практычны падыход Канстанцін Мерляк

Дзейнасьць Кастуся Мерляка на эміграцыі

Праніклівасьць і практычны падыход
Канстанцін Мерляк
Выдавец:
Памер: 493с.
Нью Йорк 1992
139.07 МБ
У 1965годзеўНьюЁрку была зарганізаваная новая міжнацыянальная арганізацыя: «Амэрыканцы за вызваленьне паняволеных народаў», у якую ўвайшлі арганізацыі, прадстаўляючы 32 нацыянальнасьці, што знаходзіліся ў арбіце расейска-камуністычнага панаваньня. Беларуска-Амэрыканскае Аб’еднаньне ў Нью Ёрку ўзяло ў яе арганізацыі актыўны ўдзел, і К.Мерляк ўвайшоў у кіраўніцтва як дырэктар нацыянальнасьцей. Функцыі старшыні выконваў Альфрэд Корн, ён-жа быў ініцыятарам і арганізатарам гэтае арганізацыі.
На вялікім мітынгу, які адбыўся 27 лістапада 1965 году ў Нью Ёрку, была прынятая ідэялягічная дэклярацыя, мэта й прынцыпы дзеяньня амэрыканцаў паходжаньня з краінаў, якія знаходзяцца пад савецкай акупацыяй або ўплывам, каб арганізавана браць удзел у фармаваньні палітыкі ЗША вызваленьня паняволеных народаў.
Дэпартмэнт нацыянальнасьцей пад кіраўніцтвам К.Мерляка апрацаваў праект стварэньня «аддзелу нацыянальнасьцей» у выбарчай кампаніі губэрнатара штату Ныо Ёрк Нэльсана А.Рокфэлера ў 1966 годзе.
У сваёй праклямацыі «Тыдня Паняволеных народаў» у 1966 году губэрнатар Рокфэлер сказаў: «Мы амэрыканцы ганарымся, што многа ўцекачоў з паняволеных краінаў знайшлі прытулак і свабоду ў нас. Іхні прыезд прынёс шмат чаго нам карыснага. Яны сталіся вельмі добрымі суседзямі: адданымі й працавітымі грамадзянамі нашага штату й краіны».
WUI2GL(n2-65} YMt COMPANY WILL AMXECIATB SU CO MHOTW »ROM 1T$ pATKQNS CONCERNING ITS SBRVlCS
Нягледзячы на тое, што Мікіта Хрушчоў у Варшаве ў сваёй прамове ў 1955 годзе сказаў: «Мы мусім уявіць сабе, што суіснаваць бесканечна мы ня можа.м. Адзін з нас павінен пайсьці ў гроб. Яны (амэрыканцы) гэтага ня хочуць. Што мы маем зрабіць? Мы мусім іх туды сапхнуць —палітыка суіснаваньня перасыдярагалася й дакладна праводзілася, бо вайна ў Вьетнаме адцягвала ўвагуад палітыкі вызваленьня».
Амэрыканскія дзейнікі, якія былі за актыўны супраціў імпэрыялістычнай палітыкі Савецкага Саюзу, змушаны былі пакінуць практычную падрыхтоўку закрытага й адкрытага контрадзеяньня. Паняволеныя краіны, а ў першую чаргу Беларусь, перасталі быцьаб’ектам стратэгічнага зацікаўленьня. Яны паступова пачалі ўстрымоўваць грашовую дапамогу паасобным палітычным арганізацыям.Першай ахвярай была газэта «Бацькаўшчына». якая пасьля 20-ці гадовага існаваньня перастала выходзіць. Зарубежнікі ўвесь час упікалі крывічам, што газэта «Бацькаўшчына» фінансуецца Ватыканам за правуніяцкую палітыку Рады БНР.
Гэтае палажэньне прадбачыў камітэт сувязяў з суайчыньнікамі, які быў створаны й кантраляваны праз КДБ. Ён пачаў узмоцненую нагонку ў прэсе як унутры , так і навонкі, пра беларускую эміграцыю й яе дзейнасьць у вольным сьвеце, асабліва ў Амэрыцы. (Пра гэтую акцыю з камітэту «завяртанцаў» можна прачытаць у разьдзеле «Хто каго мае судзіць?»)
Беларускія «палітыкі», а ў сутнасьці групоўкі ў Радах БНР і БЦР, зразумелі, што паваенная бачная падтрымка перастала існаваць. Яны скіравалі сваю ўвагу на грамадзкія й рэлігійныя арганізацыі, пачалі замацоўваць свой уплыў у займаных імі становішчах.
Гэтую зьяву трапна падгледзеў аўтар фэльетону «Разьбітыя Крывічы»: «...У вадным із сваіх выданьняў з далейшымі нападкамі на беларускае аселішча Бэлэр-Менск у Глен Спэй, у штаце Нью Ёрк, падае што «крывічы» як група ўжо не існуе, бо іх разьбіў сам Абрамчык. Мерляк, як біблійны «Аўсалом Давідзёнак», што ўкраў сэрца Ізраэ-ля. украў сэрца людзей шчырых, і што гэтыя «мерлякоўцы» апанавалі аселішча, бо яны яго куплялі, маючы найбольш шэраў. 3 Станкевічавага выданьня даведаемся, што Шукелайц, нягледзячы на тое, што абяцаў дзеіць у кірунку разьбіцьця аселішча, скарыстаўшы сваё сяброўства ў рэвізыйнай камісіі, змушаны быў на зьезьдзе прызнаць
правільдловым грашовую справаздачу кіраўніка аселішча. Далей Я.Станкевіч скардзіцца, што частка падпарадкаваных непрадрашэнскай кліцы Ст.Станкевіча, наагул не прыняла ўдзелу ў зьезьдзе. Галасы, якія былі перададзеныя В.Кіпелю, кінутыя былі гэтым апошнім на Мерлякоўскія кандыдатуры. Найвялікшая непрыемнасьць пасыдігла др. Янку Станкевіча, што, як ён піша, ягоныя спадзеўкі аб захопе кіраўніцтва аселішча касякоўцамі (гэтак ён называе былых астроўшчыкаў) таксама не зьдзейсьнілася, бо ўрады дырэктароў прайшло іх толькі двох: інж. Ясюк і Сенька, а ў бальшыні ў кіраўніцтве засталіся «мерлякоўцы» г.з. незалежнікі» (Пра аселішча можна прачытаць у разьдзеле пра «Рэсорт Бэлэр-Менск»).
У наступных разьдзелах прачытаем, як жылі й працавалі на эміграцыі ў Амэрыцы беларускія дзеячы, у тым ліку й Кастусь Мерляк, на працягу далейшых 25 гадоў.
маера хаЖШЖ»
рыштава-
ацы.
ы плян,„а асабіс.та сяменыыя, па меры. наведау сваю веску. Праоыушы толБкі грамадзкіх. 11-ці гадовая.ін'тэнсыўная
■ —	яе назауседы.
ныя, аднак віноўнага маёра не выкрылі, думаюць што гэта быў амэкрасавіка 1966 году, якога назвалі Вінцэнт Рой, над жыцьцём мае сям і. якая ўжо скла,""'			—
хадзіла вестка, што мйоства жаунерау жонкі, Аляксандра. жыла з намі ужо да Тіраведзенае сьледйтва паказала, што аті _ Да гэтага часу, па меры магчымасы у савецкім Саюзе-не пра	””
магчымасыдь прыстасоувау да грамадЗкіх. 1 1-ці гідоёдя два дні, ен паціху. як прышоу, так і пакінуу яе назауа н адданая праца на грамадзка-пал ітычцан ніве не дала зад.
ТГа паказовым рацэсе у Баранавічах Каоыдюка абв	 вынікаў це змае прычыны, так як я іх разумеу, чаго не хацелізразувышэй апісанайантасавецкайдзейнасьш„Касьцюк на працэсе трымаўся мець некаторыя удзельнТкі ў і~этан дзеннасьЦі, а незадавальняючыя мужна .й па-серойску. Яго апршні. кліч: «Сьмерць бальшавізму» й вынікі ў сяменным жыцыл залёжалі вылўчна ад мяне самога.
элым сьвеце
ілася з шасьці асобау(маці афіцэрау оьТло атручаных.
жэйшы час). -
/та оыла замежная, бо такую , прыстасоўваў патрэбы да
іавальняючых
.	 'Вінавачвалі у
, чаго не хацелі зраз'' юк на працэсе трымаў
ды іхні ўплыў на палітыку СССР, а гэтым самым і на Беларусь. я прьі&п^ойбйісЗйм аН)ідді£хМ^здьялёа. дььадь<<<р&дзііім шы плян асабіста сямейныя патрэбы, а грамадзкія на другі.
‘ сёньня лічу, што абавязкам кожнага беларуса
^то^І^ня ў стане даць інфармацыяў, але можа пазнаёміць з ча-
у Галяндзкай параплаўнай кампаніі, з зарплатьі якое трэба оыдр ут•зацікауленага Яшчўк дау яму нумар тэлефону А.шўкеламца. А.шукерымаць належны ўзровень жыцыія. Ад пачатку 19бЗ і да канца^ 1967 тіанц хутка спаткауся з гэтым чалавекам, які прадставіусяТашан. шду я займаў становішча асыстэнта кіраўніка кантролю пасажырскаЕа Саша аказауея Тутарлівым чалавека'м -іразмауляу па-расенску). Ен аддзелу. Ад L96« да „1971 году_працаваў на становішчы кірадініка выявіу зацікауленьне у псторыі Беларусі й сжазау, што хацеу^бьі пакантролю гэт.ага-ж самага дддзелу. Праца была цікавая, а галоўнае. знаёміцца з кім-неоудзь зь беларускіхтісторыкау ды, набгул, зь дзеншто .была сталая й_давала шьірокія магчымасьці для мае грамадзкае нымі оеларусамі. 3 кароткантутаркі Шукеланц ня змог зразумець, Тучоы^'Саша загінае й заклясыфікаваў яго «як падазорнага».
гэсьнежня 1H69 году мне спрунглася 50 гадру ад нараджэньня „ „ЬГа наступнае сгіатканьне з Сашай„ Шукеланц„запрасгў кастуся н 25 гадоў-ад актыунан нацыянальнан беларўскан працы ", Мерляка, кабтойбыў зь ім у таварыстве падчассустрэчы. Яна адбы-
Падчас прамовы на адным з банкетаў кампаніі ў травені 1968 году. Сядзяць зьлева: Джон Г.Рэўрс, прэзыдэнт Голянд—Амэрыка Лайн і А.Валянтын, кіраўнік Таварнага дэпартмэнту.
3 гэтай нагоды сябры Беларуска-Амэрыканскага Аб’еднаньня й прыхажане прыходу сьв.Кірылы Тураўскага ў Рычмон Гіл зладзілі 28 сьнежня вельмі прыгожае прыняцьцё, якое было папярэджанае малебнам за здароўе ўсяе мае сям’і. Падчас банкету прысутныя госьці віталі й віншавалі з угодкамі. Васіль Шчэцька прачытаў коратка біяграфію, атрыманыя пісьмовыя прывітаньні й пажаданьні ўсяго найлепшага на будучыню.
50-я ўгодкі ад нараджэньня й 25-я ўгодкі грамадзкай працы. Зьлева направа: Ян Казьлякоўскі, Кастусь Мерляк, малы Вінцусь, Ганна Мерляк, а.Сьвятаслаў Коўш, матушка Вера Коўш і Васіль Шчэцька.
Я трымаў сталую лучнасыдь, часамі зь немалымі перабоямі, з роднымі на Бацькаўшчыне. Бацька Ільля жыў зь сястрою Аленаю ў Дзетамлі, там-жа жыў брат Іван з сваёю сястрою. Мой бацька Ільля памёр 1 сакавіка 1971 году й пахаваны на мясцовым магільніку ў Дзетамлі. Летам 1968 году маіх сваякоў наведала Каця Мазура з Дэтройту. Яна завезла весткі пра нашае жыцьцё й прывезла адтуль у Амэрыку многа вестак пра іхняе жыцьцё ў Беларусі.
Ад часу, калі быў куплены рэсорт Бэлэр-Менск, два месяцы летняга сэзону дзеці праводзілі ў гэтым асяродку сярод сваіхлюдзей пад наглядам бацькоў жонкі. Калі памёр цесыдь, то дзеці былі пад
наглядам цёшчы аж да 1976 году. На працягу 12 гадоў мы займалі кватэру на Бэлеры-Менск (3 прычыны пераезду ў Маямі, штат Флёрыда, яе зьліквідавалі). Першыя гады мы праводзілі на Бэлэры свае вакацыі разам, а калі яны канчаліся, прыязджалі на Бэлэр у канцы кожнага працоўнага тыдня. (Ад Нью Ёрку да Бэлэру 110 міляў). Пачынаючы ад 1969 году, мы сталі выязджаць на вакацыі на параплавах кампаніі ў Цэнтральную й Паўдзённую Амэрыку, а таксама на Бэрмуду.
У 1970 годзе старэйшы сын Юліян закончыў Рычмондгільскую сярэднюю школу й атрымаў сярэднюю асьвету. Далей ён паступіў у Бруклін каледж, які закончыў у чэрвені 1974 году з ступенью бакалаўра ў дакладных навуках. 27 ліпеня 1974 году Юлік узяў шлюб з Барбарай Бальдо, зь якою разам вучыўся у школе. У гэтым годзе ён быў прыняты ў Ньюёркскі ўнівэрсытэт, мэдыцынскі факультэт.
У студзені 1972 году мяне назначылі кіраўніком (менеджэрам) аддзелу бухгалтэрыі кампаніі. На гэтым становішчы я працаваў да 1976 году. У травені 1972 году я паехаў у Ротэрдам, Галяндыя, у галоўную кватэру Голянд-Амэрыка Лайн з даручэньнем падрыхтаваць перавод ўсяе адміністрацыі Голянд-Амэрыка Крузэс (кампанія зьмяніла назоў) з Ротэрдаму ў Нью Ёрк. Па дарозе я затрымаўся ў Лёндане на лва дні.
На Каляды 1968 году ў сваім доме ў Кю Гардэнс Квінс, прадмесьце Нью Ерку Ганна, Вінцусь, Даніла, Юліян, Кастусь Мерлякі.
3 усёй сям’ёю на вакацыях, пасьля заканчэньня Юлікам сярэдняе школы ў ліпені 1970 году.
На параплаве с/ с Ротэрдам падчас падарожжа ваколКараібскіх абтокаў: СанХуан. Сан Мартын, Сан Томас Мартынік і Санта Люцыя.