Дзікі сабака дзінга, альбо аповесць пра першае каханне
Рувім Фраерман
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 144с.
Мінск 1975
Тыгр хадзіў паміж градак і абнюхваў іх. А потым падняў сваю вялікую галаву і глянуў угару на плот. Таня таксама паглядзела туды.
На плоце сядзеў Філька. Ен быў босы, у адной майцы, без гальштука, і твар яго гарэў ад хвалявання.
— Таня,— выгукнуў ён,— бяжы хутчэй да нас! Бацька падарыў мне сапраўдных ездавых сабак.
Але Таня не кінула капаць, рукі яе былі чорныя ад зямлі, твар ільсніўся.
— He можа быць,— адказвала яна,— ты маніш. Калі ён паспеў гэта зрабіць? Мы ж сёння разам прыйшлі ў горад.
— Гэта праўда,— сказаў Філька.— Ен прывёў іх у горад яшчэ тры дні назад і трымаў у гаспадыні ў хляве. Ён падарыў іх мне і кліча, каб ты паглядзела.
Таня ўважліва паглядзела на Фільку.
Зрэшты, гэта магло быць і праўдай. Дораць жа дзецям такія рэчы, пра якія яны мараць. I робяць ім падарункі бацькі, як яна пра гэта чытала.
Яна кінула нож на градку і выйшла за вароты на вуліцу.
Філька жыў праз двор. Яго вароты былі зачынены.
Ён адчыніў іх перад Таняй, і яна ўбачыла сабак.
Побач з сабакамі на зямлі сядзеў Фількаў бацька і курыў. Люлечка яго хрыпела гучна, як і ў лесе ля вогнішча, a твар яго быў прыветны. Алень стаяў, прывязаны да плота. А сабакі ляжалі ўсе разам, з круглымі хвастамі, сапраўдныя лайкі. He падымаючы вострых пыс, выцягнутых на зямлі, яны па-воўчы глядзелі на Таню.
Паляўнічы засланіў яе ад звяроў.
— Яны злыя, друга,— сказаў ён.
А Філька дадаў:
— Гэта табе не аўстралійскі сабака дзінга.
— Я добра ведаю такіх сабак,— сказала Таня.— Але ж гэта не дзікі сабака дзінга. Калі ласка, запражыце іх.
Паляўнічы быў крыху азадачаны. Запрэгчы сабак улетку? Гэта была такая неразумная забава. Але і сын папрасіў. I паляўкічы вынес з хлява лёгкую нарту і вупраж і падняў сабак на ногі. Забурчаўшы, сабакі падняліся.
А Таня залюбавалася іх прыгожай вупражжу, зробленай з сукна і скуры. Султанчыкі на галовах сабак развяваліся, як белыя мяцёлкі павейніка.
— Які багаты падарунак,— сказала Таня.
Паляўнічы быў рады пахвале сваёй бацькоўскай шчодрасці, хаця выказала яе ўсяго толькі дзяўчынка.
Яны пасядзелі ў нарце, і Таня патрымала каюр — доўгую палку з ясеню, акаваную на канцы жалезам.
Сабакі круціліся, налягаючы на заднія ногі,— збіраліся бегчы, цягнуць нарту па голай зямлі. Паляўнічы даў ім за старанне юколу. Ён дастаў з-за пазухі яшчэ дзве суіпаныя рыбкі, дзве маленькія карушкі, зіхоткія на сокцы, працягнуў іх сыну і Тані. Філька пачаў гучна грызці, а Таня адмовілася. Але скончылася тым, што і яна з’ела сваю рыбку.
Паляўнічы пачаў збірацца ў дарогу. Пара было пакінуць гэты горад, дзе яго алень цэлы дзень стаяў някормлены. Ён загнаў сабак у хлеў і распрог там нарту. Потым адвязаў ад плота аленя і даў яму з далоні солі. Паклажа была гатова даўно.
За варотамі паляўнічы развітаўся з дзецьмі.
Ён падаў Тані руку, спачатку адну, потым другую, як падаюць на развітанне суседу, і запрасіў па снезе прыехаць на сабаках у госці.
Сына абняў за плечы.
— Будзь, калі зможаш, добрым паляўнічым і вучоным,— сказаў ён.— I, відаць, успомніўшы скаргі начальніка на сына, дадаў задуменна: — I насі сваю хустку на шыі, як гэта трэба.
Вось ён падышоў да павароту, ведучы аленя за повад, і лавярнуўся яшчэ раз. Яго цёмны твар, нібыта зроблены з
дрэва, і здалёк здаваўся прыветным. I Тані стала шкада, што ён так хутка знік.
— Добры ў цябэ бацька, Філька,— сказала яна ў роздуме.
— I я яго люблю, калі не б’ецца.
— Хіба ён біў цябе калі-небудзь?
— Вельмі рэдка, і толькі тады, калі п’яны.
— Вось як! — Таня паківала галавой.
— А твой бацька хіба цябе ніколі не біў? I дзе ён? Я ніколі яго не бачыў.
Таня паглядзела яму ў вочы — ці няма там цікавасці альбо ўсмешкі. Яна ніколі не гаварыла з ім пра свайго бацьку.
Але Філька глядзеў ёй проста ў твар, і ў вачах яго была адна прастадушнасць.
— Ніколі,— сказала яна,— ён мяне не біў.
■— Ты, мусіць, вельмі любіш яго.
— He, не любліо,— адказала Таня.
— Вось як,— прамовіў у сваю чаргу Філька. I, памаўчаўшы крыху, крануў Таню за рукаў: — Чаму?
Таня нахмурылася.
I адразу ж у Фількі скончыліся ўсе словы, быццам яму адрэзалі язык. Здавалася, ніколі ўжо ён нічога не запытае ў яе.
Але раптоўна Таня пачырванела.
— Я яго не ведаю зусім.
— Хіба ён памёр?
Таня павольна паківала галавой.
— Дык дзе ж ён?
— Далёка, вельмі далёка. Можа, нават за акіянам.
— Значыць, у Амерыцы?
Таня кіўнула галавой.
— Я ўгадаў!...У Амерыцы? — паўтарыў Філька.
Таня моўчкі павяла галавой справа налева.
— Дык дзе ж ён? — спытаў Філька.
Тоўстыя губы Фількі адтапырыліся. Па праўдзе кажучы, Таня здзівіла яго.
— А ты ведаеш, дзе Алжыр і Туніс?
— Ведаю. У Афрыцы. Значыць, ён там?
Таня зноў адмоўна заківала галавой, гэтым разам з большым сумам, чым раней.
— He, Філька. Ведаеш, ёсць такая краіна — Марасейка.
— Марасейка? — паўтарыў за ёй задуменна Філька. Гэтая назва спадабалася яму.— Відаць, прыгожая краіна — Марасейка.
— Так, Марасейка,— ціха прамовіла Таня,— дом нумар сорак, кватэра пяцьдзесят тры. Ён там.
I яна знікла ў сваім двары.
А Філька застаўся адзін на вуліцы. Ён усё больш дзівіўся з Тані. Калі казаць праўду, ён быў зусім збіты з панталыку.
— Марасейка, — сказаў ён.
Можа, гэта востраў, пра які ён забыўся за лета? Гэтыя праклятыя астравы ніяк не трымаліся ў яго памяці. Ён быў толькі звычайны школьнік, хлопчык, які нарадзіўся ў глухім лесе ў скураным будане звералова. Ну навошта яму тыя астравы!
III
Вада лілася з дзежкі ў бляшаную палівачку з такім цудоўным шумам, нібыта гэта была не старая вада, замкнутая ў гнілой дзежцы, а маленькі вадаспад, які нарадзіўся высока ў гарах пад каменнем.
Яго голас быў чысты і поўны ўдзячнасці гэтай дзяўчынцы, якая адным рухам сваёй рукі вызваліла яго і дала Mar-
чымасць выбегчы на волю. Ён гучна звінеў ёй проста ў вушы і так прыгожа струменіўся ў паветры, магчыма, толькі з-за аднаго жадання звярнуць на сябе яе ўвагу.
А Таня зусім не чула і не прыкмячала яго.
Трымаючы ў руцэ драўляную затычку, яна думала пра бацьку. Размова з Фількам растрывожыла яе памяць.
Цяжка думаць пра чалавека, якога ніколі не бачыла і пра якога нічога не памятаеш, апроч таго, што ён твой бацька і жыве дзесьці далёка, у Маскве, на Марасейцы, дом нумар сорак, кватэра пяцьдзесят тры. У такім разе можна думаць толькі пра сябе. А што да сябе, дык Таня даўно зразумела, што яыа не любіць яго, не можа любіць і не павінна гэта рабіць! Яна добра ўсё ведае! Ён пакахаў другую жанчыну, пакінуў яе маці, ён пайшоў ад іх шмат гадоў назад і, можа стацца, мае другую дачку, іншых дзяцей. Дык што ён такое для Тані? Хай маці не гаворыць пра яго толькі добра. Гэта толькі гонар, не больш. Але і Тані знаёма гэта пачуццё. Хіба не з-за гонару яна заўсёды маўчыць пра яго? А калі і вымавіць некалькі слоў, то хіба яе сэрца пры гзтым не рвецца на часткі?
Так думала Таня, а вада з дзежкі ўсё цякла і цякла, маленькі вадаспад усё шумеў і весяліўся, пакінуты без усялякай увагі. Даўно напоўніў ён бляшаную палівачку Тані і бег па зямлі, нічога не баючыся. I, прыбегшы да Тані, дакрануўся да ног.
Але і тут не звярнула яна на яго ўвагі. Тады ён пабег далей, да градкі з кветкамі, сярдуючы і шапочучы па-змяінаму паміж чорных каменьчыкаў, што скрозь валяліся на дарожцы.
I толькі крыкі нянькі вывелі Таню з задумення.
Старая стаяла на ганку і крычала:
— Чаго дурэеш? Усю ваду выпусціла! I сама вымакла. Глянь на сябе! He шкада табе матчыных грошай? Мы ж за ваду грошы плацім!
Таня агледзела сябе. Рукі яе былі запэцканы зямлёй, тапачкі падраныя, панчохі мокрыя.
Яна паказала іх старой. Тая перастала крычаць і толькі пляснула рукамі. Яна прынесла Тані з калодзежа свежай вады ўмыцца.
Калодзеж быў далёка ад двара, а вада халодная. Пакуль Таня мылася, нянька бурчала:
— Расцеш ты, як пагляджу, хутка. Пятнаццаты год пайіпоў,— гаварыла яна,— а ўсё ніяк не паразумнееш. Думная ты вельмі.
— А што гэта такое? — запытала Таня.— Разумная?
— Ды не разумная, а думаеш шмат, з таго і неразумная. Ідзі сухія панчохі надзень.
Яна гаварыла на сваёй асобай мове, гзтая старая з жылістай спіной і цвёрдымі жылістымі рукамі, якімі яна мыла Таню ў маленстве.
I Таня, зняўшы на парозе мокры абутак, увайшла ў свой дом басанож. Яна пагрэла ногі на матчыным дыване, на танным дыванчыку з аленевай шкуры, пацёртай у многіх месцах, і засунула рукі пад падушку, каб сагрэць і іх. Калодзежная вада была такая халодная. Але халадней за яе здалася Тані цвёрдая папера, што зашамацела ў яе пад пальцамі.
Яна дастала з-пад падушкі ліст. Ён быў трохі пакамечаны, з адарваным краем, чытаны ўжо некалькі разоў ліст.
Што гэта?
Маці кіколі не хавала пад падушку пісем.
Таня паглядзела на канверт. Гэта было бацькава пісьмо да маці.
Таня здагадалася па тым, як моцна стукнула яе сэрца, і яшчэ таму, што ўнізе прачытала яна бацькаў адрас. Відаць, ён вельмі баяўся, что ліст не дойдзе, калі на самым краі напісаў так старанна: «Марасейка, дом нумар 40, кватэра 53».
Таня паклала пісьмо на пасцель і босая пахадзіла па пакоі. Потым узяла яго ў рукі і прачытала:
«Дарагая Маша, я пісаў табе раней некалькі разоў, але, відаць, лісты мае не даходзяць: вы жывяце так далёка — на другім канцы свету. Спаўняецца, нарэшце, мая даўняя Mapa — мяне накіравалі на Далёкі Усход. Буду служыть якраз у вашым горадзе. Вылятаем самалётам утраіх — з Надзеяй Пятроўнай і Колем. Ты павінна ведаць, што значыць для нас з Надзеяй гэты хлопчык. Яго ўжо прынялі ў вашу школу, у той самы клас, дзе вучыцца Таня. Ва Уладзівастоку сядзем на параход. Чакайце нас першага чысла. Падрыхтуй, прашу цябе, Таню. Мне сорамна прызнацца табе, Маша, як я вінаваты перад ёю. Справа не ў тым, што мы з табой разышліся, што ўсё так атрымалася ў жыцці: у цябе, у мяне, у Надзі, не ў гэтым мая віна перад Таняй. Хаця клопаты за яе ніколі не пакідалі мяне, з першага дня яе нараджэння, але я так рэдка пісаў ёй, так часта забываўся пра яе. I яна мне вельмі рэдка пісала. I нават у тых лічаных пісьмах, з часу, як яна навучылася пісаць, калі рука яе няўмела выводзіла па тры словы на старонцы, я знаходзіў абвінавачванне для сябе. Яна мяне зусім не ведае. Як мы сустрэнемся з ёю — вось чаго я баюся. Ёй жа было толькі восем месяцаў, калі мы з табой рассталіся. У яе былі такія кволыя ножкі, а пальцы — як гарошынкі, і ручкі з чырвонымі далонькамі. Я так добра гэта помню...»
КНІГІ ОНЛАЙН
