Дзікі сабака дзінга, альбо аповесць пра першае каханне
Рувім Фраерман
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 144с.
Мінск 1975
— Філька,— сказала Таня яму,— ты мог бы і адзін вывучыць гэтую тэарэму за гадзіну, пакуль я хадзіла да Жэні.
— А што ты скажаш,— з сумам запярэчыў Філька,— калі я яе вучу, вучу, а яна коціцца ад мяне, як на колах?
— Тады пачнём хутчэй.
Таня, выцягнуўшы руку, узяла ў Фількі свой сшытак.
— Калі дзве акружнасці маюць агульную кропку...— сказала яна, гледзячы на кіпеўшае ад ветру лісце.
Але Філька ўсё вастрыў і вастрыў аловак, і паляўнічы нож яго ззяў на сонцы, як крыло ляснога голуба.
— He, пачакай,— сказаў ён,— ты скажы мне спачатку праўду. На самай справе ты сёння на світанні пойдзеш з Колем на мыс?
— Я сказала табе праўду.
— I дзеля гэтага ты надзела сваю святочную сукенку і лазіш па дрэвах і не шкадуеш яе?
— Так.
— А калі Коля спалохаецца і не прыйдзе на мыс?
— Ён прыйдзе,— сказала Таня, не адрываючы вачэй ад лісця.
— А калі бацька даведаецца?
— He даведаецца.
— Ты не баішся хіба, што хто-небудзь раскажа яму?
Таня паціснула плячыма:
— Апроч цябе, ніхто не ведае. А ты ж не скажаш?
Але ўсё ж яна зірнула на Фільку з падазрэннем: ці не смяецца ён.
Але ніколі ў жыцці Філька не быў такі сур’ёзны.
— Я ведаю тую мясціну,— задуменна сказаў ён.— Там на зары пасуцца фазаны. Добра іх страляць раніцай... Але ты не хадзі. Я цябе, як дзяўчынку, прашу.
— He, я пайду,— адказала Таня.
I па голасу яе Філька зразумеў, што і Тані ўласціва ўпартасць.
Усё, што ён мог спытаць, ён спытаў; усё, што ён мог сказаць, то сказаў. Што яшчэ заставалася рабіць?
Ён моўчкі паглядзеў на Таню. Сонечнае святло гарэла на яе твары, на руках, на лёгкай прыгожай сукенцы, якую яна не баялася папсаваць.
I ён падумаў:
«Дарзмна, аднак, я пра ўсё гэта пытаўся. Яна нічога не баіцца».
I ў тую ж хвіліну ён заўважыў у вачах Тані незвычайны страх, якога раней ніколі не заўважаў ні ў позірку, ні на твары.
Ён адсунуўся з міжвольным спалохам:
— Што з табой?
— Вусень!..— крыкнула Таня.
Яна адцягнула плацце на шыі, моцна сціснуўшы яго ў вузельчык, і з жахам паўтарыла некалькі разоў:
— Вусень! Вусень! Вось ён тут! Брыдка! Рэж хутчэй!
Самую малую долю секунды Філька вагаўся, гледзячы на свой нож, якім здабываў мурашкавы сок, і рэзаў серу, і рабіў столькі прыемных для Тані рэчаў.
I раптам, узмахнуўшы ім, адхапіў вялікі кавалак Танінай сукенкі.
Нічога не адчуваючы, акрамя страху і брыдкасці, Таня ў першы момант усё яшчэ сціскала ў руцэ адрэзаны кавалак
тканіны, потым павольна разгарнула яго. Замест страшнага вусеня на яе руцэ ляжаў звычайны сучок.
Страх на Таніным твары змяніўся неўразуменнем, неўразуменне — адчаем, калі яна ўбачыла на сваёй сукенцы вялізную дзірку. Яна пляснула рукамі:
— У чым я цяпер пайду! Навошта ты гэта зрабіў, Філька?
— Знарок,— сказаў ён,— хаця ты сама мяне прасіла. Але, можа, ты цяпер не пойдзеш на мыс?
— Усё роўна я пайду. Я пайду, я пайду! — закрычала Таня і, саскочыўшы на зямлю, знікла, патанула за дрэвамі.
I Філька не паспеў заўважыць, як знікла яна між чорных і белых бяроз.
Нібы віхор памчаў ад Фількі друга.
Ён застаўся на дрэве адзін. Геаметрыя, што ляжала ў яго на каленях, упала на траву. Паласаты бурундук, самы цікаўны з усіх жывучых у гэтым гаі пад каранямі даурскай бярозы, падышоў да кнігі і спыніўся перад ёй. У пярэдніх лапах ён трымаў арэх, які нёс у сваю норку.
Філька сярдзіта запусціў у бурундука нажом. I востры нож уткнуўся ў зямлю перад самай пысай звярка.
Бурундук кінуў арэх і таксама знік.
А Філька павольна споўз з дрэва. Ён падняў арэх паклаў яго на далонь і ўзважыў — арэх быў поўны. Філька некаторы час глядзеў на яго не рухаючыся, увесь час думаючы пра Таню, і лотым, вырашыўшы, што ўсё-такі кожньі арэх павінен быць з’едзены, гучна разгрыз яго.
XXI
Ноччу горад спаў. I хаця кожны далёкі гук ноччу здаецца блізкім, не было чаго слухаць у нзмаце горада.
Толькі Таня ішла і ішла.
Аднойчы яна хадзіла ўжо гэткай парой і па гэтай дарозе. Але тады побач ішоў Філька, ён нёс яе вуды на плячы. Абое яны трохі дрыжалі ад холаду, таму што была восень і на світанні лісты зрываліся і даганялі вецер, не датыкаючыся да зямлі. I зоркі гарэлі тады толькі на самым краі небасхілу. А цяпер яны не пакідалі неба, чакаючы зару, каб знікнуць з яго.
А пакуль яны гарэлі ў цішыні, Таня ўсё ішла пры іх святле, накіроўваючыся да лясістага мыса.
Яна ўвайшла ў лес і выбрала сабе шырокую сцяжынку, дзе было святлей, чым пад дрэвамі. Доўгія карані і цені ляжалі ў яе на дарозе. Але ёй не было страшна. Толькі вільготныя лісты вольхі палохалі яе зрэдку, чапляючыся за твар. Яна адхіляла іх рукой. Яна была ў задуменні.
Яка думала: што рабіць, калі Коля скажа ёй аб каханні? Што рабіць? Учора ён прыйшоў да яе і сказаў: «Прыходзь. Я прашу цябе, прыходзь дзеля мяне. Я не бачыў яшчэ сапраўднага світання ў лесе. Прыходзь».
I вось праз імгненне яна прыйдзе.
Што рабіць? Што рабіць наогул, калі табе гавораць пра каханне, а ў цябе ёсць толькі маці, для якой ты ў жыцці адна, і няма ў яе нікога болей?
Яна злёгку дрыжала, думаючы пра гэта, і хуталася ў доктарскі халат сваёй маці, які надзела крадком.
А лес ішоў усё далей і далей, ведучы яе па сваіх сцяжынках да мыса, дзе бьілі рассеяны вялізныя камяні.
Коля выбраў сабе месца сярод іх. Ён сядзеў і чакаў, гледзячы ў бок лесу. А пад патухлымі зорамі ўжо бялеў пясок і, быццам пад дажджом, блішчала каменне.
Таня з’явілася перад ім раптоўна. Ён не пазнаў яе ў белым халаце і кінуўся прэч ад яе. Таня клік нула яго. Ён азваўся. Але бянтэжлівасць яго прайшла не адразу.
.Час цягнуўся павольна. Яны моўчкі ішлі назад да ўзлес-
ку, дзе, быццам верацёны, ахутаныя пражай, стаялі ў дыме востраканечныя елкі.
Яны выбралі ліетоўніцу з шырокімі галінамі і спыніліся пад ёй.
— Навошта ты надзела гэты халат? — запытаў Коля.
Таня адказала:
— У мяне цяпер кяма той прыгожай сукенкі, якая так падабалася табе.
— Нашто ты гаворыш пра сваю прыгожую сукенку, я яе зусім не памягаю. Я думаю толькі пра цябе.
— Заўсёды? — спытала Таня.
— Заўсёды. Нават тады, калі я цябе не бачу. Вось што для мяне дзіўна.
— Так, гэта дзіўна,— сказала яна.
Потым яны прыселі ля падножжа лістоўніцы і прыслухоўваліся да трэску галін над галавой. Гэта прачыналіся птушкі ў сваіх сховішчах. Над вяршалінай суседняй елкі замахала крыламі арэхаўка і паляцела, пакінуўшы за сабой у цёмным паветры цьмяны след.
— Гэта вельмі дзіўна,— паўтарыла Таня, сочачы за яе палётам.— Вось яна правяла між галін, тут, на елцы, доўгую ноч. А цяпер на зары паляцела... Але гэта добра. Значыць, ты будзеш думаць пра мяне заўсёды і тады, калі мяне тут не будзе? Хутка я паеду.
Коля ціхенька ўскрыкнуў. Ён не пасаромеўся крыкнуць, пачуўшы гэтыя словы, якія за адну секунду перавярнулі яго душу.
Таня ж, наколькі хапала сілы, старалася стрымаць свой голас.
— Хіба ты хочаш паехаць адсюль? — спытаў ён.
— Так, я вырашыла. Няхай бацька застаецца з табой і цёткай Надзяй — яна ж таксама добрая, ён яе любіць. Але я ніколі не пакіну маму. Нам трэба паехаць адсюль.
— Але чаму, скажы мне? Ці ты ненавідзіш мяне, як раней?
— Ніколі не кажы мне пра гэта,— глуха сказала Таня.— Што было са мной спачатку, я не ведаю. Але я так баялася, калі вы прыехалі да нас. Гэта ж быў мой бацька, а не твой. I, відаць, таму я была несправядлівая да цябе. Я ненавідзела і баялася. Але цяпер я хачу, каб ты быў шчаслівы, Коля...
— He, не! — у хваляванні закрычаў ён, перабіваючы яе. •— Я хачу, каб і ты была шчаслівая, і твая маці, і бацька, і цётка Надзя. Я хачу, каб былі шчаслівымі ўсе. Хіба нельга так зрабіць?
— Можа быць, можна,— у роздуме адказала Таня,— не ведаю.
I яна змоўкла, думаючы пра сваё ўласнае шчасце, і пра шчасце бацькі, і пра маці.
Яна сядзела ціха, прыціснуўшыся спіной да цёмнага ствала шырокай лістоўніцы, нібыта ёй хацелася абаперціся на нешта непарушнае, больш надзейнае, чым яе няясныя думкі, што смутна плылі ў яе галаве.
Але і лістоўніца ледзь калыхалася пад сілай ранішняга ветру. Ён ішоў ад кары па вяршалінах, гойдаючы іх.
Світанак каціўся за ім, як прыбой, б’ючыся ў стромую сцяну лесу.
А ў небе над ракой не было ўжо ніводнай зоркі.
■— I мне б хацелася, каб усе былі шчаслівыя,— сказала Таня, неадступна гледзячы ўдалячынь, на раку, дзе ў гэты час паднялося і ўздрыгнула сонца.— I вось я прыйшла да цябе. I цяпер пайду. Бывай, сонца ўзышло.
I Таня паднялася з травы, павярнулася спіной да ракі і пайшла па лесе, не разбіраючы дарогі.
Коля дагнаў яе на сцяжынцы, дзе ўбаку між ялін стаялі кедры.
— Таня, не ідзі! — крыкнуў ён.— Хіба сказала ты мне ўсё? Няўжо гэта ўсё?
— Вядома, усё,— адказала яна са здзіўленнем.— А хіба яшчэ што-небудзь трэба табе, Коля?
Ён не асмеліўся зірнуць на яе пяшчотна: ён баяўся пачырванець і апусціў вочы.
Яна ж працягвала глядзець у яго твар з мілай і рахманай увагай.
Тады ён нахіліўся і наблізіў свае вусны да яе шчакі.
Яна не адсунулася ад яго.
Было ціха з усіх бакоў.
I ў тое ж імгненне два гучныя стрэлы прайшліся ў цішыні па лесе. Потым у гарах быў водгук.
Невысокі кедр узмахнуў галінамі, і вялізны фазан у зялёных і залатых пёрках упаў да ног дзяцей.
Яны спалохана разбегліся.
А фазан пачаў біцца ў траве і сціх. I другі фазан з белымі вушамі, праляцеўшы трохі наўскось, зігзагамі, мёртвы прыпаў да зямлі каля Тані.
3-за тоўстых елак выйшаў на сцяжынку бацька. А за ім з’явіўся Філька.
У абаіх былі ружжы ў руках, і блакітны дымок курыўся над іх галовамі між дрэў.
— Цудоўна! — сказаў бацька.
Таня кінулася да бацькі.
Ён нібы зусім не быў здзіўлены, убачыўшы яе ў лесе.
Ён ласкава ўзяў яе пад руку і сказаў:
— Дзеці, пара вам дадому. Сёння апошні экзамен.
Філька ж падабраў цяжкіх птушак, разам з ружжом закінуў іх за спіну, спыніўся побач з Колем.
— А мы, брат, тут палявалі,— сказаў ён.— Шмат фазанаў пасецца раніцай на мысе.
Коля дрыжаў усім целам. Філька зняў сваю куртку і накінуў яму на плечы. Ён узяў яго таксама пад руку.
Але сцяжынка была вузкая для дваіх. I яны пайшлі адзін за адным, а Таня з бацькам наперадзе.
Яна прыціскалася да яго ўсё шчыльней, каб плячом не збіваць расу з дрэў.
Зрэдку яна падымала вочы і глядзела яму ў твар. А ён ступаў па сцяжынцы прама, не баючыся расы і стукаючы абцасамі па каранях. Ён не круціўся, не кружыўся па лесе. Ён быў просты. Ён усміхаўся і трымаў яе моцна.
КНІГІ ОНЛАЙН
