Дзённік. 1943-1647
Дзмітры Сямёнаў
Выдавец: Медысонт
Памер: 334с.
Мінск 2012
417 “Калі нас перавезьлі ў Міхельсдорф пад Камам, усё скончылася. Міхельсдорф выглядаў улетку нішто сабе. Сенажаці, рака, ля-сы — усё цешыла вока. Але ўзімку, а асабліеа ўвосень, тут было да роспачы шэра й нудна. Ці-ж дзіва, што й людзі зрабіліся і шэрыя, і нудныя, і благія, спадлелі, за лішнюю банку кансэрваў ці фунт мукі адракаліся і свайго сумленьня і свае людзкое годнасьці? Разумеецца, дарма, што ўвесь гэты бруд навокал, дарма, што людзі, якія былі на Бацькаўшчыне адно беларусамі, падзяліліся тут, сталіся сьмяротнымі ворагамі, дарма, што ўсялякія інтрыгі й перашкоды, — культурная праца ішла і да-лей" (Арсеньнева, Натальля. Аўтабіяграфічны нарыс // Юрэвіч, Л. Беларуская мэмуарыстыка на эміграцыі... С. 257).
Сшытак 6
267
адыходзячы, забрала з сабою і, здавалася, так непахісную аксыёму: “Наснльно мйл не будешь”. Думаў раней: Калі яна кахае іншага больш, чым мя-не, значыць, так павінна быць. Перад неабходнасьцю трэба скарыцца, сыйсьці з дарогі, па якой ідзе шчась-це мною каханай асобы. Але ўсе гэтыя так непахісныя раней прынцыпы паляцелі да дябл’а.
Варта было ўбачыць яе, танцуючай з чужым (ніколі ён у маіх вачах не выглядаў так агідна, як учора. Застыглы ў шчасьлівай усьмешцы выскал зубоў, доўгая пасма неахайных валасоў зьвесілася са схіленай да Яе і неяк убок галавы). Цяжка было трымацца. Сэрца шалела, проста разьбівала грудзі. Кроў прыліла да твару. Я стараўся прыдумваць усё новыя й новыя довады, каб суняць сябе. Скандал, як і кажным выпадку, нявыгодны. Але-ж няма сіл стрымаода. А тут яіпчэ кінутыя прыпадковай сусед-кай словы: “Якая Яна прыгожая, разумная, паваж-ная дзяўчына!” Даўжэй трываць ня мог. Проста вы-падак памог мне. Пачаўся новы танец, і мне ўдалося запрасіць Яе, забраць ад ненавіснага, хоць можа й “нявіннага” (але як можа ён быць нявінным) саперніка. Выліў Ёй усё, што накіпела на сэрцы. Але доўга яшчэ ня мог супакоіцца. Доўга яшчэ мо-латам стукала сэрца, і трэсла ўсяго, як у ліхаманцы.
I цяпер, хоць ні на хвіліну не задумваўся над Яе чэснасьцю, ведаў, што скажа тое, што думае, ведаю, што любіць мяне, грызе неіпта, точыць у сярэдзіне. Гэтае нешта трэба трымаць. Ня можна яго выказваць бяз поваду, бо хоць гэта і доказ майго каханьня, аднак калі-б стаў трымаць яе сваімі прэтэнзіямі, прымушаў быць цэлы час толькі са мною — тэрор і больш нічога. Чалавек ня церпіць няволі, хоць бы і няволі кахань-ня. Трэба глытаць пякучую зайздрасьць, старацца ні словам, ні відам не паказваць, што перажываю. Чы здужаю — ня ведаю. 3 маёй праклятай натурай...
268
Дзмітры Сямёнаў. Дзённік. 1943-1947
Цікава, як жыцьцё мяняе погляды на рэчы...
18 красавіка
Час ідзе. Я нават чую рытмічны гук ягоных крокаў. “Так-так-так-так” — стукае звонка гадзіньнік на маім стале. “Так-так”, і дзень зьмяніўся ноччу;”так-так” — і прайшоў месяц; “так-так” — ... прабег год.
Ізноў надыходзіць Вялікдзень. Лепшы, чым мінулы, але ўсё-ж неспакойны, напружаны. Год таму развальвалася нямецкая дзяржава. Усё кругом гру-кацела і трэслася. Цяпер жывецца бяз грукату, але, вядома, ДП — “дурацкое положенйе”. Калі раней казалі, што “ўсе мы пад Богам ходзім”, то цяпер на-прашваевда “пад UNRRAu”.
Год таму сядзелі мы ў Абмэргу, і каб хоць трошкі адарвацца ад камунальнага жыцьця (18 чалавек у адным пакоі), зьнялі на сьвята нумар у гатэлі. Сяньня — памешканьне з трох пакояў, мяккі ложак, прыемная сытасьць.
Год таму я цягаў вяроўкі й зьбіваў койкі на “мата-вай” фабрыцы. Сяньня перада мной ляжыць “сві-доцтво зрілостй”, і я думаю, на які ўнівэрсытэт ісьці.
Урэшце, і самае галоўнае, я закаханы й шчасьлівы, шчасьлівы без канца. Праўда, “каханьне маё” зусім безпэрспэктыўнае, як і ўсё жыцьцё, але я зусім не ха-чу думаць аб заўтрашнім дні, а ў хвіліны, калі я гляджу ў Яе вочкі, калі чую Яе голас, сэрца проста выскаквае з грудзей ад радасьці. Ірачка! Любая! Дзяўчына такая, што ў сьне і то рэдка ўбачыш. I пры-гожая, і мілая, і разумная, толькі гаварыць (як і я, праўда) ня любіць.
19 красавіка.
Дождж. Неба ўсё ўбралося ў хмары. Шэра й сумна. Чы мо пагоды, чы ад учарашніх гутарак, але
Сшытак 6
269
мучыць, цісьне мяне пачуцьцё няяснай трывогі, і Tyra, туга..
Устаў досыць рана. Чамусьці ўзяўся цыраваць скарпэткі. У хаце ідуць поўным ходам рыхтаваньні. Толькі й чую: “Адчыні, падай, прынясі”. Ня ведаю, ча-му, але калі раней дома мама штось рабіла, так пры-емна было ёй дапамагчы, а цяпер злішся цішком і маўчыш, кусаючы вусны. А можа гэта скарпэткі вінаватыя?
Уладзік сьпіць. Нарэшце прачынаецца і пачынае малоць языком. Цярпліва слухаю. Маўчу.
Усярэдзіне сьпявае нешта: “Вярніся, мой сокал”. I сэрца, як тэлеграф, выстуквае: “Вяр-ні-ся, вяр-ні-ся”. Чы думае Яна хоць трошкі аба мне, чы чуе хоць трошкі, як Яе кахаю!
“Беднага” Уладзіка загналі да працы. Размазвае бруд па сходах. Бо чы-ж можна назваць тое, што ён робіць, мыцьцём.
Што робіцца там, на Беларусі? Як жыве мой родны горад, мая любая сталіца? А тата з мамай... Чы ў іх таксама Вялікдзень? He, лепш ня трэба чапаць гэтых думак — надта баліць, ня вытрымаю.
Чышчу бульбу, пяку бабкі, палю ў пліце. Настрой жудасны. Расьціраю яйкі на торт, апякаю палец. Уладзік ані з месца ня рушыць. Толькі: “Дзіма, Дзіма’’. Застаецца яму пазайздросьціць. Вырабіў са-бе апінію гультая, і ніхто яго не чапае.
23.5.46
Ізноў нейкая перарэгістрацыя. Нават вымавіць цяжка. Ня кажучы аб тым, што прайсьці. Да абеду было поўна маскалёў, а па абедзе столькі крывічоў назьбіралася. Страх! Я думаў ісьці ўжо, ажно даве-даўся аб скандале, каторым гэтая “перарэ...” скон-чылася. Справа ў тым, што пішуць нам упарта Wh. Russian, а Стукаліч, “он же” Віцьбіч, ня хоча быць
270
Дзмітры Сямёнаў. Дзённік. 1943-1947
белагвардзейцам418. Здаецца, заўтра пойдзем ізноў.
На палову адзінаццатай прыблізна пайшоў у бурсу да Ірачкі. Нешта ні Яна, ні я ня мелі сяньня добрага гумару. А тут яшчэ ідыёт Ромка з Блюваком пачалі са скаўтаў зьдзеквацца.
На маё пгчасьце, забыліся дзяўчаты, што ехалі ў Амбэрг, ключ ад памешканьня. Пайшоў на станцыю з надзеяй убачыць Яе.
Нават на паперы цяжка перадаць усё. Мне часам зда-ецца, што Іра шкадуе мяне, ведаючы і разьлічаючы на расставаньне ў будучыні. Ёй, з халодным розумам, гэта ўдаецца. Я-ж ад таго, што яна так шкадуе ласкі й ветлівага слова, яшчэ больш хварэю. Усё наадварот: чым больш Яе ня бачу, тым больш па Ёй сумую, тым больш чую, як моцна Яе люблю. Часамі пры працы туга па Ёй слабее, але ніколі не зьнікае зусім; часамі сэрца проста рвецца на кавалкі, да крыві закусваюода вусны, і бегаюць жалвакі па твары. Тады страшэнна цяжка — у доўгія дні адзіноцтва й тугі. Калі бачу яе, сум адразу пераходзіць у радасьць. Тады было-б сьмяротным гра-хом нат успамінаць аб ім і атруціць так кароткія імгненьні шчасьця. Тады гаворыцца ўсякая “чепуха”, альбо голас зусім стае ў горле. Толькі гляджу я ў любыя вочы і лаўлю кожнае слоўца, кожны рух, кожны погляд, каб прыгадаць іх потым і скрасіць жудасную тугу. I так заўсёды. Які я пічасьлівы і які я няшчасны...
Думаецца, калі-б яна сказала, што таксама любіць і сумуе, было-б лягчэй. Я-ж ні разу ня чуў ад Яе нават падобнага. А можа лепш няхай заўсёды будзе вясё-лай і не перажывае болю, такога болю.
418 Назва White Russians у міжваенны час замацавалася на Захадзе за прадстаўнікамі белагвардзейскай эміграцыі, таму ў часе пасля Другой сусветнай вайны беларусы змагаліся супраць таго, каб іх фіксавалі гэткім жа чынам, каб пазбегнуць блытаніны з рускімі.
Сшытак 6
271
7.6.46
Дзень праходзіць у клопатах. Шмат беганіны ў мітусьні. Атрымаць пачкі, зрабіць часапіс419, паліць гарод і напісаць наступны разьдзел раману. Працы быццам-бы й шмат. А зробіш нешта, і прыходзіць, стукае ў дзьверы змрочная постаць сумліву й расча-раваньня. Здаецца — усё дрэнна, дзень прапаў мар-на. Як адвучыцца ад такога спосабу думаньня? Няхай бы я ўмеў знаходзіць ва ўсім радасьць, прыем-насьць... Дык не — такі ўжо дурны характар.
Ад Іры нічога няма. Навошта абяцаць? Навошта мучыць мяне чаканьнем надарма? Можа, яна ўсё-ж пакрыўдзілася? Чаму яна так паводзілася ў той страшны вечар? Галава трышчыць, што ажно чуваць, ад спробаў здагадацца. Каб сказаў ёй: “Скажы, што любіш мяне”. — “Люблю”. — “Скажы, што не любіш”. — “He люблю”. I, калі ласка, дагадвайся, ка-торая праўда. Але покуль што чую, што яе, як заўсёды, не хапае. Хачу бачыць, адчуваць яе блізасьць. Магчыма, заўтра ўгледжу. Як я яе аднак люблю. Сам ад сябе не спадзяваўся.
Часапіс ужо набіваецца на матрыцы. Да серады гэтую працэдуру Золак420 абяцае скончыць. Папера ёсьць, сло-вам, усё ў парадку. Трэба камбінаваць наступны нумар.
Учора скончыў “Сынгапур”. Канец выйшаў не такі, як быў задуманы. Адамовіч кажа, што нават менш
,19Маецца на ўвазе часопіс “Ведамкі”, які выдаваўся ў Рэгенсбургу ў 1946 г. Беларускім (Крывіцкім) камітэтам. Рэдактар Антон Адамовіч (выйшла 6 нумароў).
<я Антон Даніловіч (псеўд. Янка Золак, Яз. Дольны і інш. 1912-2000, пісьменнік, журналіст, выдавец, грамадскі дзеяч. Падчас нямецкай акупацыі працаваў у ‘Тазеце Случчыны ”. Ад лета 1944 г. — на эміграцыі. У Заходняй Нямеччыне заснаваў сама-тужнае выдавецтва "Ніва”. У 1950 г. пераехаў у ЗША, пасяліўся ў Нью-Джэрсі.
272
Дзмітры Сямёнаў. Дзённік. 1943-1947
эфектны і больш скамячаны. Ліха зь ім! 3 канцом, не Адамовічам. Як я і баяўся, пачынаецца разачара-ваньне. Думаецца, што апавяданьне будзе падобным да раману, і наадварот, што маю замала ведаў, каб наагул пісаць нешта. Добра, аднак, што так думаец-ца мне, а не іншым.
Нейкі ідыёт выдумаў у аўторак ісьці на тры дні ў лягер. Менавіта ў аўторак. Ліха яго ведае, што выбіраць — народзіны ці палаткі? Да канчатковага вырашэньня япгчэ не прыйшоў.
Кіпель заўтра едзе дадому421. Павінен зараз прый-сьці да мяне з усімі матар’яламі.
Трэба пастарацца кветак для Іры. Каб хоць трошкі змазаць непрыемнасьць сваёй прысутнасьці. Бедны я, бедны...
15-16.6.46
Сон.
Заля ў вялікім тэатры. Антракт. Вочы сьлепяць сотні яркіх лямпачак. Я разглядаю публіку. Шмат гледачоў выйшла ў фойэ, і перада мною некалькі зусім пустых радоў. Раптам за гэтымі радамі бачу... Ірачку. Яна кліча мяне, махаючы рукой, і весела ўсьміхаецца. Падыходжу да яе, сядаю поруч. Ірачка жыва апавядае мне, бацька, гледзячы, як яна без мяне мучыцца, ня вытрымаў і паслаў сюды на месяцы тры. Радасьці ма-ёй няма канца. Іра лаіпчыцца да мяне, як сапраўднае кацянятка. Заўважаю, што праз два крэслы ад нас сядзіць жонка Сасукевіча. Пераходзім на шопат.
КНІГІ ОНЛАЙН
