Дзённік. 1943-1647
Дзмітры Сямёнаў
Выдавец: Медысонт
Памер: 334с.
Мінск 2012
Дзмімры Сямёнаў — скаум
Магіла Дзмііллрыя Сямёнава
Сшытак 6
289
прайшло часу? Як відаць з даты на суседняй старон-цы, два месяцы. Тады быў мутны размазаны васень-ні вечар у Міхельсдорфе. Жоўта-чырвона гарэла лям-пачка над хісткім сталом, лаяўся Дзюнік з лемантаром, і сьмярдзела ў пакоі “паленым капы-там” — жудасным табаком-самасеям.
Вечар. Мароз. Нават балота па дарозе да Ganghofer Siedlung451 застыла. Парошыць дробны сьняжок. Блішчыць дыямантамі, зьзяе на валасох стрэчных дзяўчатаў, на маёй унраўскай куртцы. Па дарозе ча-ста трапляюцца людзі, што клапатліва нясуць цём-ную зелянь (ужо) калядных ялінак. Мароз, сьнег, ялінкі. Побач са мною крочыць Шура. Так прыемна ісьці зь ёю.
9.1.47
Шчасьце адных мусіць быць збудавана на ня-шчасьці іншых. Гэта прыкра сазнаваць. Яшчэ больш прыкра бачыць, але немагчыма, немагчыма абсалют-на адмовіцца ад свайго такога вялікага й за-хапляючага шчасьця. Можа, яшчэ ніколі ня думаў я так ясна, як цяпер, ня быў можа ніколі так шчыры з самім сабою, як цяпер.
Калі на сьвеце існуе паняцьце шчасьця, то кахаць і быць каханым — сынонім гэтага паняцьця. Як мне добра! Як прыемна мець роднае, каханае, блізкае. He, гэта ня можна акрэсьліць простымі людзкімі словамі.
Калі я проста гавару на нейкую зусім звычайную тэму з Шурай, кожнае Яе слова, сказанае да мяне, прасякнута такой цяплынёю, мне стварае казачную асалоду чуць яго.
451 Ganghofer Siedlung — селішча ў Рэгенсбургу, дзе размяшчаўся беларускі лагер DP.
290
Дзмітры Сямёнаў. Дзённік. 1943-1947
Напэўна, я пішу кепска. He магу. Калі думаю пра Яе, калі бачу, мною пануе проста экстаз. Дзе-ж са-браць думкі.
15.1.47.
Ізноў і зноў зьвяртаюся я да Цябе — каханы дру-жа — папера. Жыцьцё бяжыць, сьпяшаецца. Мі-наюць дні й змрочныя й пагожыя. Эх, як цікава жыць... I колькі перажыць даводзіцца. Колькі...
У адным зь нязьлічоных лягераў, дзе пад “апекаю” цэлага сьвету жывуць, паміраюць і родзяцца нікому невядомыя, нікім не каханыя ДП, пачнецца гэта гісторыя. Дзе й калі яна скончыцца — аб гэтым напіша жыцьцё.
Дзьве сям’і, знаёмыя “з дому”. Абедзьве вялікія. Адна, хіба толькі, дружнейшая ад іншай. 3 аднэй сям’і — хлопец, з другой — дзяўчына. Яшчэ некалі вучыліся разам. Ен, кажучы банальна, безнадзейна закаханы. Яна — любіць у ім сябру, такога, што некалі прызнаўся ў сваім вялікім каханьні, але сам і сказаў: ведаю, што нічога з гэтага ня будзе, знаю толькі, што Ты мая першая і апошняя. 3 таго часу ён “тнхнй обожатель” і сапраўды добры сябра. Трошкі хваравіты, трошкі музыкант, трошкі гультай.
Абое сябруюць ужо гады. Нарэшце ўжо тут, у зол-кай Баварыі, абое канчаюць гімназію і едуць у сьвет шукаць далей навукі. У цягніку разам зь імі трэці. Гэты — малазнаёмы, хоць і з таго самага народу, але з-за мяжы, што падзяліла ў свой час захад і ўсход. Словам, чужаваты чалавек. Праўда, досыць сымпа-тычны. Чулі ўсе, што ён недзе нешта рабіў, нават апавяданьні ягоныя чыталі. Трэці таксама скончыў нядаўна гімназію і едзе ў сьвет з тою самаю мэтаю, што й двох першых. Хоць усе трое й жылі ў адным ля-геры, дзяўчына знаёміцца з спадарожнікам толькі тут — у цягніку.
Сшытак 6
291
Ноч, далёкая дарога, плывуць гутаркі пад грукат колаў. Трэці, бачыўшы ў кароткім, але разнастайным жыцьці шмат злых і добрых людзей, чуе, што ў дзяўчыны залатое сэрца. Ён — сірата. Невядама, чы сапраўды сірата, бо бацькі засталіся там... Што зь імі сталася за доўгія гады? Хто знае? Але ён бясконца са-мотны. Дзякуючы сваёй натуры, мае розных апя-куноў, сяброў. Аднак адзіны сын, ніколі раней ня быў сам, а толькі з каханай мамай, ён шукае іншага, як апякуноў і райцаў, — ласкі, клопату, прывязанасьці. Яму гэтага бракуе.
Паездка ня мела посьпеху. Дзеля гэтага за ёю шэ-раг падобных. Той хлопец — трошкі гультай — цяжкі на пад’ём. Езьдзяць больш двое: Яна й Трэці. Яны ня маюць нічога супраць язды разам. У іх нават песьня свая ёсьць:
Дальняя дарожка, Поезд летй-летй, Тйхая сторожка На краю путй...
Дзякуючы супольным стараньням, адчыняюцца дзьверы ўнівэрсытэту для ўсіх трох. Жывуць сябры на новым мейсцы ў адным доме, хоць і ў розных па-мешканьнях. Жывецца досыць марна. Харчоў не ха-пае. Яна і Хлапец маюць сваякоў, якія чым могуць, дапамагаюць. Трэці церпіць першы час, а потым адмаўляецца ад супольнага харчаваньня, лічыць, што ня можа быць на ўтрыманьні ў таксама ня над-та заможных сяброў. Пануры настрой валодае каму-наю. Дзяўчына, што вяла гаспадарку, выдае Трэйцяму ягоную пайку. Больш яны ня будуць ра-зам есьці, хоць і ведаюць трое, чым пахне гэтае ада-сабленьне. Яна выдае пайку. У Трэцяга ў памяці назаўсёды застаюцца Яе вочы, поўныя такога
292
Дзмітры Сямёнаў. Дзённік. 1943-1947
глыбокага людзкага жалю. Трэці чуе, што любіць вочы.
Як цуд, зьяўляецца адзін з найлепшых артыкулаў Трэцяга. Прывозіць грошы, папяросы і абяцаньне да-памагаць заўсёды. Падмацаваны матар’яльна, Трэці з ахвотаю вяртаецца да кінутых ім сяброў.
Надыходзяць Каляды. Хлопец едзе ў першы дзень канікулаў дадому. Трэцяму няма куды сьпя-шацца. Яму так добра тут зь Ёю. Яна таксама мае ехаць. Надыходзіць дзень Яе ад’езду. Трэці нерашу-ча без надзеі просіць Яе застацца хоць на дзень, па-быць зь ім. Яна згаджаецца. У сэрцы Трэцяга ра-сьце разам з надзеяй — радасьць: можа, і Яна любіць, а ня толькі шкадуе. Гэтае пытаньне ня мо-жа застацца без адказу. Аднак Яна адказвае такса-ма пытаньнем: Ей ня верыцца ў каханьне Трэцяга. Яна думае, што гэта — хутчэй удзячнасьць за Яе дабрату. Аднак ён пераконвае Яе ў праўдзівасьці свайго пачуцьця. Яна кажа сама, што і ў Яе ў сэрцы больш, чым толькі жаль і спачуцьцё. Праносяцца два шчасьлівыя дні. Прыходзіць ад’езд. Трэці праводзіць дзяўчыну на станцыю, застаецца ізноў адзін. Неўзабаве едзе і ён, у лягер, што за апошні час зрабіўся нібыта “домам”. Сумныя чужыя Каляды. На сэрцы ў Трэцяга туга. Трэці лічыць дні да Яе прыезду. Нарэшце Яна тут. Праўда, бачыць Яе даводзіцца рэдка. Яна больш у хаце, у бацькоў. Але ўдаецца часам выцягнуць Яе адтуль. Між за-сьнежаных палёў па вузкіх дарожках ходзяць яны на праходку. Трэці жыве ў гэткія дні. Ен так любіць Яе, так любіць прыроду, так любіць Яе пяшчоты, асьцярожныя, скупыя, але — пяшчоты. Кожнае Яе слова — музыка, кожны позірк — сьвята.
Надышоў Новы Год. Студэнты ладзяць супольнае спатканьне. Прысутнічаюць усе трое і колькі іншых. Трэці ў кепскім настроі. Ен хоць і ведаў, што гэта
Сшытак 6
293
немагчыма, але ўяўляў сабе Новы Год толькі зь Ёю. Трэці бачыць, што й Хлопец ласьціцца да Дзяўчыны. Вось пасьля вячэры й забаваў цесна сядзяць навокал радыёвага апарату госьці. Рука Хлапца песьціць Яе руку, хоць апошняя зусім раўнадушна да гэтага ля-жыць на каленях.
Так быў спатканы Новы Год.
Трэці хоча ехаць зь лягеру. Ехаць, каб не сядзець лішні час нахлебнікам у чужых, ехаць, каб разьвеяць трошкі так моцную ў Вялікае Сьвята тугу па дому. Вечар перад ад’ездам. Трэці ловіць пасьля доўгага чаканьня Дзяўчыну, што ідзе ўжо дадому. Просіць Яе пабыць трошкі зь ім. Чароўны зімовы вечар. Тыя-ж засьнежаныя палі, толькі іншыя ў урачыстым асьвятленьні зораў і бліскучага месяца. Здаецца, су-ровая зіма навет сьмяецца радасна, блішчыць усім сваім багацьцем іхнаму каханьню.
Трэці вяртаецца праз чатыры дні. Вяртаецца як раз на Куцьцю. Дзяўчыны не відаць. Настрой жудасны.
На другі дзень Калядаў забава — танцы. Трэці на-огул ня хоча танцаваць, але праз замёрзшае вакно бачыць Яе ў пары з Хлопцам і нечакана для сябе са-мога ідзе ў салю. Спачатку Трэці толькі глядзіць, як Яна кружыцца зь ім, усьміхаецца Яму. Далей горай. Ен бачыць бледны твар Хлопца, у шчасьлівай усь-мешцы застыглыя вочы, грымасу шчасьця. А тут яш-чэ суседка прыпадкам кідае Ей, Дзяўчыне, некалькі шчырых словаў пахвалы. Гэта хваляць ягоную Яе. Ен нікому не аддасьць Яе. Ледзьве стрымліваецца, каб не спыніць танцуюшчую пару. Наступны танец яны (з Трэцім) разам. Трэці вылівае ўсё, што мае на ду-шы. Голасна, аж яна палохаецца, кажа, што ніколі ня чуў, як цяпер, што любіць Яе так моцна. Яна як можа супакойвае яго. Рэшту вечара — яны разам. Разам ідуць дамоў. Яны й жывуць у адным бараку.
294
Дзмітры Сямёнаў. Дзённік. 1943-1947
Разам з разьвітальным пацалункам падае пытаньне: Любіш? Яна ківае ціха.
Так прачынаецца ў сэрцы Трэцяга зайздрасьць.
Фэрыі452 скончыліся. Аднаго вечара студэнты разьвіталіся з лягерам. Пацягнуліся шэраю чарадою дні навукі.
Дзяўчына з Трэцім хадзілі вечарам на спацыр. Лавілі і ў дзень хвіліны, калі ніхто не перашкаджаў. ТТТто дзень, то болей рабіўся змрочным і панурым Хлопец. Трэцяму было кепска. Ад таго моманту, калі ўбачыў Хлапца зь Ею на забаве, ведаў, што Хлопец кахае Дзяўчыну.
Тут пачынаецца загадка. Чы то пад уражаньнем чужога шчасьця ў Хлапца прачнулася жаданьне мець сваё, чы проста мела мейсца нейкая дзіўная індукцыя каханьня, чы ягонае “обожанне” дайшло да кульмінацыйнага пункту.
Аднаго разу на спацыры Трэці заўважыў нешта асаблівае сталася з дзяўчынай. Трэці быў шалёным, казаў заўсёды, што думае. Можа, ён нешта ляпнуў? Разьвітваючыся з Дзяўчынаю, спытаў: Любіш? Адказ: што за пытаньне? — быў сказаны такім тонам, што Трэці ня вытрымаў, уцёк, не разьвітаўшыся, каб Дзяўчына ня чула ягонага плачу й ня бачыла сьлёзаў. Гэтым вечарам ён насіўся, як вар’ят, па вуліцах соннага места, выў і стагнаў, разумеючы, што калі страціць Яе, то страціць усё-усё астатняе. Ен хацеў ў гэтую самую ноч выехаць прэч, але надзея, што адказ (“што за пытаньне”) можна тлумачыць розна, застаўся. Трэба злавіць Дзяўчыну, сказаць, што ён ня можа, не ўяўляе сябе без Яе.
На другі дзень, пасьля бяссонай ночы, Трэці ўцёк з дому. Бадзяўся па горадзе, па палёх. Стома загнала яго назад. Ён ня еў нічога. Студэнты рабілі сход.
452 Фэрыі (ад ням. ferien) — канікулы.
Сшытак 6
295
Абгаварыць хацелі пытаньне стварэньня арга-нізацыі. Прыходзілі па Трэцяга, бо лічылі яго такса-ма за галаву. Ен ляжаў і гледзячы ў столю (дзе бачыў, дарэчы, толькі Яе абраз) манатонна адне-кваўся. Нарэшце, позна ўжо, па яго прыйшла Дзяўчына. Трэці, шчыра кажучы, чакаў яе прыходу. Але думаў, што Яна ня прыйдзе.
28.1.47
Славік453 на выклады не прыйшоў. Чаравікоў маіх у майстэрні ня ўзялі. Шура ў добрым гуморы, я — таксама.
Прыехаў Шурчын дзядзька. Мяне пагналі на прышчэпку. Трэба рабіць тры ўколы. Бачыў у шпіталі палячка-скаўта. Бачыў там-жа Мілевіча. Грошаў няма. Працаваць ня ведаю што. Штандар нічога ня робіць — кепска.
КНІГІ ОНЛАЙН
