Эканамічная гісторыя Беларусі
Выдавец: Экаперспектыва
Памер: 432с.
Мінск 1996
ЭКАНАМІЧНАЯ
ПСТОРЫЯ
БЕЛАРУСІ
ЭКАНАМІЧНАЯ ПСТОРЫЯ БЕЛАРУСІ
Выданне 2е, дапоўненае і перапрацаванае
Пад агульнай рэдакцыяй В.І.Галубовіча
Дапушчана Міністэрствам адукацыі і навукі Рэспублікі Беларусь у якасці вучэбнага дапаможніка для студэнтаў эканамічных спецыяльнасцей вышэйшых навучальных устаяоў
МІНСК НКФ "Экаперспектыва” 1996
ББК 65.9(2Б) Э 35
Аўтары: В.І.Галубовіч, Р.І.Ермашкевіч, Г.П.Бушчык, Л.І.Папоў, М.В.Давыдзенка, А.М.Сасім, Т.І.Паваліхіна, І.П.Прымачук, Л.Ф.Пашкевіч, Н.І.Палетаева, Г.Ф.Шапавал, Ю.Л.Грузіцкі
Рэцэнзенты: кафедра гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў Беларускага дзяржаўнагауніверсітэта доктар гістарычных навук, прафесар Э.Г.Іофэ
Эканамічная гісторыя Беларусі. Вучэбны дапаЭ 35можнік: /Выд. 2е, дап. і перапрац. /В.І.Галубовіч, Р.І.Ермашкевіч, Г.П.Бушчык і інш.; Пад агульнай рэд. В.І.Галубовіча. Мн.: НКФ "Экаперспектыва”, 1995. 432 с.
ISBN 9856102 162.
Адлюстравана гаспадарчае жыццё насельніцтва Беларусі з першабытнаабіігчыннага часу да нашых дзён. Паказаны асноўныя эталы ў развіцці сельскай гаспадаркі. прамысловасці, транспарту рэспублікі,разгледжаны пытанні абстане фінансаў, ірашовага абарачэння, узроўні жыцця народа.
Разлічана на студэнтаў эканамічных спецыяльнасцяў вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў, а таксама на ўсіх, хто цікавіцца пытаннямі гісторыі народнай гаспадаркі Беларусі.
ISBN 985610216 2
ББК65.9(2Б)
© Калектыў аўтараў, 1995
АД АУТАРАУ
Агульнавядома, што любая навука так ці інакш, непасрэдна ці ўскосна ўплывае на светапогляд асобы. Але ўсё ж прыярытэт у фарміраванні ідэй і поглядаў чалавека належыць гісторыі, эканамічнай тэорыі, філасофіі, паліталогіі і іншым гуманітарным дысцыплінам. 3 засваеннем гэтых гуманітарных курсаў цесна звязана фарміраванне сучаснага эканамічнага мыслення будучых бакалаўраў і магістраў. Толькі ўсебакова адукаваны чалавек з высокім узроўнем агульнай культуры можа знайсці новыя, нетрадыцыйныя рашэнні эканамічных праблем, што так неабходна ва ўмовах рыначнай эканомікі, якая пачынае складвацца. Упэўнены, што хуткасць, нетрадыцыйнасць мыслення эканамістаў будзе вызначацца не столькі аб’ёмам вузкалрафесійных ведаў, колькі эрудыцыяй, шырынёй кругагляду. Агульнае культурнае развіццё, шырокая гуманітарная падрыхтоўка — гэта каталізатар эканамічнага пазнання.
Сярод гуманітарных дысцыплін, якія актыўна ўплываюць на агульнаадукацыйную і фундаментальную эканамічную падрыхтоўку будучых эканамістаў, важную ролю адыгрывае эканамічная гісторыя Беларусі. Зварот да яе, паглыбленне гістарычных ведаў дыктуюцца не толькі зразумелым інтарэсам да мінулага, але і спробай уявіць, а што ж сёння можна ўзяць на ўзбраенне з нашай далёкай і блізкай гісторыі, якія каштоўнасці, эканамічныя прынцыпы алраўдалі сябе і вытрымалі выпрабаванне часам. Праблемы духоўнага абнаўлення беларускага народа, адраджэння і выхавання яго нацыянальнай самасвядомасці, якая так востра стаіць сёння, з непазбежнасцю ставіць пытанне аб глыбокім і дакладным уяўленні тых гістарычных шляхоў, якімі ішоў беларускі народ, і прабуджэння сапраўды ўсеагульнага інтарэсу народа, і асабліва моладзі, да гісторыі сваёй Айчыны сталі адной з добрых прыкмет нашага часу.
Эканамічная гісторыя Беларусі неабходна студэнтам эканамічных спецыяльнасцяў вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў рэспублікі і таму. што з’яўляецца адной з асноўных крыніц фактычнага і метадалагічнага чабеспячэння ўсіх раздзелаў эканамічнай навукі. Калі статыстычныя і сацыяльныя даследаванні даюць магчымасць эканамісту ўявіць карціну сучаснасці, то эканамічная гісторыя — карціну гістарычнага руху ад мінулага да сённяшняга часу, без чаго немагчыма ўбачыць доўгатэрміновыя тэндэнцыі эканамічнага развіцця. Гісторыкаэканамічная навука станоўча ўплывае на фарміраванне і эканамістатэарэтыка, і эканамістапрактыка, і эканаміставыкладчыка, таму што выхоўвае ў іх метадалагічную культуру, крытычнае, альтэрнатыўнае мысленне, перасцерагае ад абсалютызацыі і дагматызацыі тэарэтычных палажэнняў, дапамагае набыць навыкі як 6ы "аб'ёмнага бачання” сацыяльнаэканамічных праблем.
Многае сёння сведчыць аб тым, што эканамічная навука, як, дарэчы, і іншыя гуманітарныя навукі, актыўна ўключаецца ў працэс абнаўлення. Гэта пацвярджае своеасаблівы рэнесанс навуковага гістарызму ў дадзеных навуках. У эканамічнай навуцы, як агульнай, так і галіновых, адбываецца
3
аднаўленне і ачышчэнне сацыяльнаэканамічнай памяці. На нашу думку, эканамічная навука, бадай, як ніякая другая з гуманітарных, болын за ўсіх пацярпела ад падрыву гістарычных каранёў. У цяперашні час неабходна аднаўляць літаральна ўсё: і факты мінулай гаспадарчай дзейнасці беларускага народа, і неміфалагізаваную навуковую карціну эканамічнага развіцця, і альтэрнатывы тым шляхам развіцця эканомікі Беларусі, якія выпалі на яе лёс.
Аднаўленне сацыяльнаэканамічнай памяці, яе ачышчэнне ад міфаў, догмаў і схаластыкі мінулага закранулі ўжо ўсе ўзроўні эканамічнай навукі: і непасрэдна эканамічныя веды, і логіку, змест і стыль эканамічнага мыслення, і тыя каштоўнасці і прыярытэты эканамічнага развіцця, якія яна адстойвае. Жыццё ўладна патрабуе, каб адзінства лагічнага і гістарычнага стала зыходным пунктам эканамічнага аналізу, навуковага даследавання па высновах эканамічнай тэорыі, галіновых і функцыянальных эканоміках, методыкі іх выкладання, а таксама працэсу прыняцця гаспадарчых рашэнняў.
Забыццё ў недалёкім мінулым гісторыкаэканамічных ведаў адмоўна сказалася і на стане канкрэтных эканамічных дысцыплін. На жаль, амаль усе яны не даюць студэнтам уяўлення аб гістарычным развіцці свайго прадмета. Абмежаванне выкладання гэтых навук рамкамі сённяшняга дня не дае магчымасці будучым эканамістам зазірнуць не толькі ў мінулае, але і ў будучае. Гэта прыводзіць да мноства негатыўных момантаў, у тым ліку і да звычкі працаваць у нарматыўнаправавых рамках толькі існуючага гаспадарчага механізму.
Такая практыка вельмі часта прыводзіць да таго, што выпускнікі эканамічных навучальных устаноў не падрыхтаваны да якіхнебудзь змен у эканамічным механізме, пошуку новых, нетрадыцыйных формаў і метадаў гаспадарання. Гэты вакуум у пэўнай ступені і запаўняе вучэбная дысцыпліна "Эканамічная гісторыя Беларусі”. Абстрактнааналітычнае мысленне, якое выхоўваецца ў студэнтаў у ходзе выкладання такіх прадметаў, як бухгалтарскі ўлік, аналіз гаспадарчай дзейнасці, менеджмент, маркетынг, фінансы, грашовае абарачэнне і інш., трэба абавязкова дапаўняць эмацыянальнавобразным, асацыятыўным, якое выхоўваецца як раз у працэсе вывучэння будучымі эканамістамі эканамічнай гісторыі, філасофіі і іншых гуманітарных навук.
Яшчэ ў другой палове XIX ст., калі зараджалася і праходзіла станаўленне эканамічнай гісторыі як навукі, адзін з яе заснавальнікаў вядомы англійскі вучоны А.Тойнбні адзначыў, што гісторыкаэканамічная навука здольная служыць філасофіяй эканамічнага развіцця. Другі вядомы англійскі гісторык і эканаміст Д.М.Кейнс, таксама адзін з заснавальнікаў эканамічнай гісторыі як навукі, падкрэсліваў, што эканамічная гісторыя — гэта і гістарычная ілюстрацыя эканамічных тэорый, і праверка іх гісторыяй, і гістарычнае абгрунтаванне новых эканамічных тэорый. Адраджэнне такога разумення ролі эканамічнай гісторыі як навукі выяўляе глыбокія, непарыўныя сувязі гісторыкаэканамічнага пазнання з развіццём як гістарычных, так і эканамічных ведаў.
Таму плённае крытычнае ўспрыманне спадчыннага эканамічнага вопыту, якое ажыццяўляецца з дапамогай эканамічнай гісторыі Беларусі, яшчэ раз дапаможа маладым эканамістам зразумець і асэнсаваць, якія матэрыяльныя і ідэйныя элементы перайшлі ў сучаснае, у якіх выпадках страчаныя сувязі павінны быць адноўлены і ад якіх элементаў вытворчых адносін і эканамічнай ідэалогіі патрэбна адмовіцца.
Гісторыкаэканамічныя веды — гэта жывая сацыяльнаэканамічная памяць эканамістаўпрафесіяналаў Беларусі, арсенал метадаў, сродкаў і інструментаў эканамічнага развіцця. Адначасова гэта і перакананні эка4
намістаў, на падставе якіх фарміруюцца логіка і стыль эканамічнага мыслення, цэнасная шкала эканамічнага аналізу. Hi адна гуманітарная навука не можа абмежавацца толькі рэгістрацыяй, аналізам і тэарэтычным абагульненнем фактаў. Цэнасны аспект пазнання азначае размежаванне ў ім сапраўднага і несапраўднага, дабра і зла, прагрэсу і рэакцыі, часовага і вечнага і г.д.
У эканамічнай гісторыі любы перыяд, этап, эпоха эвалюцыі чалавецтва праходзяць праверку на суадносіны дэкларуемых мэт і вынікаў. У ліку многіх іншых яна вывучае і сацыяльныя высновы развіцця грамадства, і ў першую чаргу сгановішча народных мас, класаў, сацыяльных груп, узровень спажывання, умовы працы і жыцця насельніцтва, адукацыйнага ўзроўню, стану здароў’я і г.д. Уяўляецца, што менавіта цэнасная шкала эканамічнай гісторыі Беларусі савецкага перыяду дапаможа разабрацца ў прычынах дэфармацыі вытворчых адносін у гэты перыяд.
Карысным для студэнтаў эканамічных спецыяльнасцяў з’яўляецца і прагматычная накіраванасць эканамічнай гісторыі, вывучэнне адмоўных вынікаў і негатыўнага вопыту гаспадарання, якія, на жаль, таксама мелі месца на Беларусі.
Падагульняючы сказанае, трэба адзначыць, што традыцыяй развіцця эканамічнай думкі рэспублікі, неабходным момантам падрыхтоўкі эканамічных кадраў павінна стаць увага да гістарьгчных фактараў сацыяльнаэканамічнага развіцця. Гэтага патрабуе і сама рэчаіснасць, таму што ў палітычным, эканамічным і духоўным жыцці сёння сутыкнуліся і змагаюцца розныя падыходы да кіравання грамадствам і эканомікай. Таму вывучэнне гісторыі гаспадарчай дзейнасці як беларускага народа, так і чалавецтва ў цэлым дазваляе скласці рэальныя ўяўленні аб найбольш аптымальных шляхах развіцця Рэспублікі Беларусь на сучасным этапе і ў будучым.
Hi плыні сенсацыйных фактаў, ні разважанні з прычыны скажэння гісторыі Беларусі, ні эмоцыі ў сувязі з трагічнымі падзеямі ў гісторыі беларускага народа незмогуцьзамяніцьвывераныянавуковыя веды. Толькі яны могуць стаць той падставай, якая вызначыць месца фактаў у гістарычным працэсе, дасць аналіз гістарычных з’яў у рэспубліцы, у тым ліку і ў развіцці яе народнай гаспадаркі.
Улічваючы ўсё гэта, калектыў кафедры эканамічнай гісторыі Беларускага дзяржаўнага эканамічнага універсітэта падрыхтаваў другое выданне вучэбнага дапаможніка па эканамічнай гісторыі Беларусі, дзе працягваецца перагляд многіх застарэлых поглядаў на гісторыю народнай гаспадаркі Беларусі, пераасэнсаванне шматлікіх палажэнняў і вывадаў, якія ўсталяваліся ў гісторыкаэканамічнай навуцы і не вытрымалі выпрабавання часам. Другое, дапоўненае і перапрацаванае выданне вучэбнага дапаможніка будзе ў будучым абавязкова дапрацоўвацца з улікам апошніх дасягненняў гістарычнай навукі і патрабаванняў нацыянальнай канцэпцыі гісторыі і гістарычнай адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь.
КНІГІ ОНЛАЙН
