Фаўст
Ёган Вольфганг Гётэ
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 406с.
Мінск 1991
Прэч бяжым, ану яго з дваром...
Разгуляліся ў двары Нечысці, нетапыры... Нейкі свіст над галавой... Храбусценне пад нагой... Кажаны ляцяць з акна... Страшна... Ціхне гамана... He да ўцех цяпер гасцям... Што тут робіцца?.. Няўцям...
ГЕРОЛЬД
Тут на святах год у гсд Я вартую уваход, Каб ніякі госць нязваны He пранёс якой заганы, Каб нячысцік без білета He пралез на свята гэта. Сёння ж раптам, як на грэх, Іх налезла поўны мех.
3 тым Заілам шмат марокі! А ўжо зноў я чую крокі, Дзіва новае зноў бачу! Як яго я растлумачу?
У герольда абавязкі — Прадстаўляць на бале маскі, Быць разгадчыкам задач!
А вось сёння хоць ты плач — He магу! Вось калясніца Праз натоўп у залу мчыцца,
Едзе плаўна, едзе смела. Жарабцоў кіруе ўмела, Спрытна, стоячы, вазніца. Збруя ззяе, серабрыцца, Ліхтары мігцяць магічна — Ўсё так дзіўна, непрывычна. Сціх гармідар карнавала, Вочы вырачыла зала. He, не быць ужо дабру... Страшна мне... Дарогі...
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Тпру!
Стойце, коні, не шалейце. Папускае цуглі, лейцы I загадвае вазніца Вам у зале прыпыніцца. Бачыце, якая ўхвала Нам на долю тут прыпала. Тут не дзіва дзіву дацца. Дай, герольдзе-распарадца, Як таму і след спачатку, Алегорыям разгадку.
ГЕРОЛЬД
Ну й задаў ты мне задачу!
Апішу табе, што бачу.
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Апішы!
ГЕРОЛЬД
Скажу тады: Ты прыгожы, малады, Свежы, ўдалы і, аднак, He зусім яшчэ юнак. Ды праз колькі зім і лет Пры тваім запасе чараў — Станеш мараю кабет, Лепшай кветкай будуараў. ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Ну-ну, давай! Малюнак гладкі. Цяпер — да сутнасці загадкі.
ГЕРОЛЬД
Па бляску і гуллівасці вачзй,
Па схільнасці да яркіх стужак, нітак, Па тозе, што цячэ з тваіх плячэй, Аздобленай узорамі ля лытак,
Ты — як дзяўчо, ты — як дзіця, Хоць у каханні экзерсісы Прайшоў, спазнаў азы жыцця I ўжо ў навуцы гэтай лысы.
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСШЧЫ
А гэта хто? У пышнай рызе Ўрачыста едзе на квадрызе?
ГЕРОЛЬД
Здаецца ён царом дабра, Багатым, шчодрым і рахманым. Якое шчасце быць падданым Такога добрага цара!
Ён з большай радасцю дае, Чым тоіць скарбішчы свае. ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
He шчыра адказаў, не ад душы — Ты больш дакладна апішы. ГЕРОЛЬД
А хто вам гожасць лепш апіша!
Як месяц — твар, здароўем пыша, Румянец шчок, прыпухласць губ, Густы смаліста-чорны чуб, Што выглядае з-пад цюрбана, Пастава, стан і рухі пана.
Адразу ясна — ён вядомы!
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Так, ён — Плутон, багаццяў бог!
Чацвёрку лепшую запрог — Да імператара ў харомы!
ГЕРОЛЬД
Але ж і ты нам незнаёмы. ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Паэт я, творца хараства!
Высокі сэнс такога рамяства — Каб жыць, раздаючы свае ідэі. Што той Плутон? Паэты — багацеі. Чаго Плутон не мае пры двары, Ёсць у мяне; уладары Паэтамі ўпрыгожваюць піры.
ГЕРОЛЬД
Хваліцца — майстар на ўсе рукі, Лепш пакажы свае нам штукі.
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Вось пстрыкну пальцамі, адразу
Усім вам будзе па алмазу.
(Пстрыкае.)
Бач, спражкі, брошкі, перлаў ніткі, Карона залатая, срэбра зліткі, Пярсцёнкі, шпількі, бранзалеты. I феерверкам на бакі Я рассыпаю светлякі,— Вось так агонь распальваюць паэты. ГЕРОЛЬД
Як прагна рынулася зала I да каштоўнасцяў дапала!
А каляснічы ў цэнтры маскараду Кідае жменямі прынаду, Як рыбам кашу на падкорм. Гармідар, валтузня! — Садом! Але я знаю фокусы паэтаў, Цану іх штучных бранзалетаў. Той думае, што мае кашалёк, А гэта проста матылёк, Другі хапае медальён, Глядзіць — вачам не верыць ён: Варушыцца ў далоні жук I раптам — пырх! угору з рук! Без лішняй рызыкі і слоў Усіх на смех падняў хлапчук — Дарослых дуряяў і аслоў.
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
Тлумачыў маскі добра ты, аднак Заглянуць у нутро не змог ніяк, Бо сутнасць рэчаў, з’яў, падзей — He для герольдавых вачэй. Але даволі гэтага! Пара Звярнуцца нам да ўладара!
(Да Плутона.)
Скажы, чаму, з якой прычыны Ласкава ты даверыў мне ляйчыны Фурманкі гэтай і хіба Ты недзе знойдзеш лепшага раба, Які хутчэй бы коні ўпрог I мчаў цябе да перамог?
Хіба не я адважна зброю браў, I бараніў цябе, і славу здабываў? I ці не здольнасцю паэта-хлапчука Дамогся ты лаўровага вянка?
ПЛУТОН
Калі ты хочаш сведчапня,— скажу: Майго ты духу дух, і я табой I ганаруся, й шчыра даражу.
Мой скарб — нішто! Багацде — розум теой! Найдаражэйшая карона — твой вянок! Перад усімі сёння прьізнаю, Што ўсю любоў бацькоўскую сваю Табе адпісваю, сынок.
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ (да натоўпу) Як шчодра я вам раздаю Прыязнасць і любоў сваю.
Агонь свяшчэнны тых дароў To ззяе навакол галоў, To ўгору раптам шугане, To іскрай чэзлай мільгане, Тут загараецца, там не; He знаю сам, ці варта мне На гэты тлум дурны, прасмердлы Растрачваць прыгажосці перлы. БАБСКАЯ БАЛБАТНЯ
Яшчэ адзін рассеўся пан. О, ён, напэўна, шарлатан! Такая ссохлая машчына — Адно і званне, што мужчына, ІПкілет і скура! Ушчыкні — He забаліць яму ані!
СКНАРА
Вы, бабы, ліпкая кароста! Вам дагадзіць зусім няпроста. Пакуль таўкліся каля печы, Быў я Скупы; яшчэ галечы Тады не знала гаспадарка,— Наедак быў, звінела чарка, I поўны быў сундук жаночы — Цяпер за гэта колюць вочы. Цяпер з двара нясуць жанкі Набытак наш у дзве рукі. Нібы ў банкрута, у кабеты Цяпер больш пыхі, чым манеты. А муж сачы, вядзі разлікі, Куды ні кінься — скрозь пазыкі: Угоніць баба ў сем патоў Праз тых каханкаў і сватоў.
Візіты, моды, шуры-муры, Парфума, транты, крэм на скуру... А мне і грош не дасца дарам — Быў я Скупы, а стаўся Скнарам. ЗАВАДАТАРКА
ПІукай з драконам барышоў, А мы тут, зрэшты, ні пры чым. Ён падбухторвае мужоў, Каб нас не слухалі, жанчын. ЖАНЧЫНЫ ГУРТАМ
Па мордзе дайце і — за дзверы! Ганіце пудзіла чарцям!
Скрывіўся — ах, як страшна нам! Драконы гэтыя — з паперы.
Паддайце выспятка такім гасцям!
ГЕРОЛЬД
Спакойна! He ў маёй натуры Цярпець скандалы, авантуры. He... позна ўжо... двайныя крылы Дракон узняў, і з вогненнае зяпы Пачварныя палезлі рылы, Заварушыліся драпежна лапы... Адразу вымелася зала, Збязлюдзела і ціха стала.
Тілутон сыходзіць з калясніцы.
А вось і ён! Сапраўдны бог! I зняць загадвае драконам Вялікі куфар з царскіх дрог, Набіты золатам чырвонным, I гэты скарб паднесці Скнары. Дальбог, тут дзейнічаюць чары! ПЛУТОН (да каляснічага)
Цяпер ты цалкам вольны; твой намер Узняцца да вышэйшых сфер
Павінен сёння спраўдзіцца; твой свет He тут сярод маіх вазоў, карэт;
Там, толькі там, свабодна зможаш ты Зірнуць у яснасць пекнаты.
Там на самоце ты сабе стварай Дабра і прыгажосці светлы край.
ХЛОПЧЫК-КАЛЯСНІЧЫ
I там тваім паслом надзейным буду, Твайго дабра ніколі не забуду,
Бо добра ведаю,— дзе ты, там ёсць Дастатак, сытасць, здавальненне, Дзе я — там праца цяжкая, натхненне, Але і шчасце, радасць, прыгажосць.
3 табою жыць — не мець нястач, бядоты, Са мной — бясконцыя турботы, Але я з радасцю прымаю гэту долю. Бывай! Цяпер ужо я мецьму волю, Аднак, на першы почут позвы Я буду рады сесці зноў на козлы.
(Знікае так, як і з’явіўся.)
ПЛУТОН
Цяпер пара са скарбаў зняць замкі, Жазлом герольд адчыніць сундукі, Каштоўнасцяў тут розных проста горы! Каралі рдзеюць, ззяюць, нібы зоры, Як перлы, нанізаныя на ніткі.
Усё гарыць і ззяе ўвачавідкі. БЯЗЛАДНЫЯ КРЫКІ НАТОУПУ
Глядзіце! Залаты пясок
Праз край ужо на дол пацёк! Здаецца, плавяцца сасуды, Манетны звон чуваць усюды — Чаканкі новенькай дукаты Пад колер ранішняй зары.
Падлога ўсыпана. Бяры Нагніся і — ужо багаты.
А лепш, бадай, прыбраць да рук He дробязь гэту, а сундук.
ГЕРОЛЬД
Ах, ёлупы! Які сундук!
He бачаць маскарадных штук.
Усё блізір' Дукат ламаны Цана вам, сквапныя галганы.
I хто, за клопаты якія, Вам даў бы горы залатыя? Вам толькі б з поўнай прагнай жмені У торбы пхаць, пхаць у кішэні.
На словах кожны тут прыхільнік ісцін, А паглядзіш: галоўнае — карысць ім! О зграя псоў! 0 крумкачы!
Гані, Плутоне, іх, таўчы!
ПЛУТОН
Работы дам твайму жазлу —
Пазыч на час які; ў смалу Канец ягоны я ўмачу I рэбры ўсім пералічу;
Блішчыць, трашчыць! Жазло ў агні — Вам не ўцячы ад калатні.
Жазлом гарачым апяку, Хто першы трапіць пад руку! ЛЯМАНТ I ВЭРХАЛ
Гарым! Ратуйцеся з бяды!..
Агонь! Бяжымце хто куды!..
Назад! Там іскры, там пажар!.. Дыхнула полымя ўжо ў твар! Мяне заціснулі ў куток!..
Назад!.. Бурліць людскі паток!.. О, дайце крылы — палячу!
Згарэць у пекле не хачу.
ПЛУТОН
Усе адціснуты назад;
Хаця няма ахвяр і страт,— Арда дрыжыць, Арда бяжыць.
А каб не трапіць у бяду, Я круг нябачны абвяду. ГЕРОЛЬД
Плутоне, дзякую за раду!
Ты мудрасць паказаў і ўладу!
ПЛУТОН
Цярпенне, друг, сюрпрызы ўсе Яшчэ пакуль што на чарзе.
СКНАРА
Цяпер агледзімся памалу: Збягуцца зараз дамы ў залу,— Бо дзе разжыцца можна, там Няма адбою ад настырных дам. А я між тым пастаўлю нос па ветры. Пакуль яшчэ не парахно I ў бабах нештачкі ж я петру, Шчыкнуць патраплю за сцягно. Але баюся я,— ў штурхнечы Mae залёты будуць недарэчы, I кампліменты пройдуць міма, Тут болып патрэбна пантаміма.
Калі ж задарміцца і мова жэстаў, Тааы я з золата, нібыта з цеста,
Зляплю прывабы і прынады,— Жанчынкі, пэўна, будуць рады.
ГЕРОЛЬД
Худы наш дурань з жартаў-смехаў Да пошлых выбрыкаў даехаў: Бярэ ён золата і гне, Ламае, крышыць, месіць, мне, I, нібы ў дзежачцы з рашчыны, Ён спрытна лепіць камякі I брыд паказвае такі, Што пухнуць з сораму мужчыны. У дам гарыць румянец шчок — Хутчэй выводзяць прэч дачок... А дурань рады, ён рагоча, Пагнюсіць нас распустай хоча. He, ўсё-такі я блазнюку Жазлом у карак натаўку.
ПЛУТОН
Бяды не прадчувае, не баіцца, Але няхай штукарыць баламут. He будзе ён выдурнівацца тут, Як час настане ўгаманіцца.
ГАРМІДАР I СПЕВЫ 3 далін і з гор яшчэ Арда, віруючы, цячэ. Выходзіць велічна на круг Вялікі Пан у гурце слуг, Яны на чары не зважаюць, Чароўны круг пераступаюць.
ПЛУТОН
Я ведаю, хто ў масцы Пана. Прыйшлі і смела вы і нечакана, Я знаю вашу тайну, й не адну,— Ахвотна круг чароўны разамкну. Няхай вам радасць усміхнецца, Хай ваша дзіва цешыць люд. А часам вам ці не здаецца, Што не патрэбен гэты цуд?
СПЕВЫ ДЗІКУНОУ
Смяюцца, скачуць дзікуны — Як утрапёныя яны, Зямля пад імі хадыром, Бо кожны йдзе багатыром.
ФАУНЫ
Ану ж, браткі, Спляцём вянкі — У скоках фаўны Заўсёды спраўны. Дык разбірайцеся ж на пары! Хай вушы з кудзеркаў тарчма, Хай і кірпаты нос на твары — Нам, фаўнам, гэта ўсё дарма! — Працягне фаўн капыт абранцы I ўжо трасецца ў дзікім танцы. САТЫР
КНІГІ ОНЛАЙН
