Ферма | 1984
Джордж Оруэл
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 411с.
Мінск 1992
— Што гэта? Цукар? — спытаўся ён.
— Сапраўдны цукар. He сахарын — цукар. А вось бохан хлеба, сапраўднага белага хлеба, а не гэтага паскудства, а вось — слоік з варэннем. А вось малако. Але глядзі! Гэта сапраўдная раскоша. Я мусіла нават абгарнуць тканінай, бо...
Але ёй не трэба было казаць, нашто яна абгарнула. Пах ужо разліўся ў пакоі — багаты і густы пах, падобны да пахаў ранняга маленства, які часам сустракаўся нават і цяпер. Часам ён чуўся ў нейкім праходзе, пакуль з грукатам не зачыняліся дзверы; ён загадкава лунаў у натоўпе людзей, паяўляўся і губляўся зноў.
— Гэта кава,— прашаптаў ён,— сапраўдная кава.
— Гэта кава для членаў Унутранай Партыі. Тут цэлы кілаграм,— сказала яна.
— Як ты ўсё гэта дастала?
— Гэта ўсё прадукты для Унутранай Партыі. У гэтых свінняў ёсць усё, абсалютна ўсё. Але, вядома, афіцыянты, слугі, людзі крадуць патроху і... Глядзі, тут яшчэ ёсць пакецік з гарбатай.
Уінстан прысеў побач з ёй. Ен абарваў ражочак пакета і раскрыў яго.
— Гэта сапраўдная гарбата. He парэчкавае лісце.
— Нядаўна завезлі вялікую партыю гарбаты. Яны заваявалі Індыю ці нейкую іншую краіну,— сказала яна няпэўна.— Але паслухай, любы мой. Адвярніся, калі ласка, на тры хвіліны. Сядзь на той край ложка. He надта блізка да акна. I не паварочвайся, пакуль я не скажу.
Уінстан няўважна глядзеў праз муслінавую фіранку. Унізе, у двары, жанчына з чырвонымі рукамі ўсё яшчэ сноўдалася паміж балеяй і вяроўкай. Яна дастала з рота дзве драўляныя зашчапкі і натхнёна заспявала:
Кажуць, з часам загояцца раны I не ўспомніш пра боль, пра ману. Але слёзы і смех тых забытых уцех Закрануць майго сэрца струну.
Здавалася, яна ведала на памяць усе словы гэтай ідыёцкай песні. Яе голас, мілагучны і шчасліва-сумны, гучаў у цёплым летнім паветры. Здавалася, што яна і сапраўды шчаслівая, толькі б гэты чэрвеньскі дзень цягнуўся бясконца, а балея з бялізнай была бяздонная; яна мела б за шчасце заставацца тут тысячу гадоў, развешваць пялюшкі і спяваць розную лухту. Уінстана ўразіў дзіўны факт: ён ніколі не чуў, каб член Партыі спяваў адзін і сам сабе. Гэта здалося б трошкі нядобранадзейным, гэта быў бы небяспечны выбрык, як размова з самім сабой. Можа, толькі людзям, якім пагражае галодная смерць, няма чаго баяцца. і яны спяваюць.
— А цяпер можаш павярнуцца,— сказала Джулія.
Ен павярнуўся і нейкую хвіліну не мог яе пазнаць. Ен чакаў убачыць яе голую, але яна была не голая. Перамена, што адбылася ў ёй, была значна дзіўнейшая. Яна нафарбавала твар.
Напэўна, яна зайшла ў нейкую крамку ў пролаўскіх кварталах і купіла поўны касметычны набор. Вусны ў яе былі цёмна-чырвоныя, шчокі нарумяненыя, нос напудраны. Нават пад вачыма было нешта, што дадавала ім бляску. Зроблена гэта было не надта ўмела, але Уінстанавы веды ў гэтай галіне каштавалі няшмат. Ніколі раней ён не бачыў і не мог сабе ўявіць партыйную жанчыну з нафарбаваным тварам. Перамена ў яе абліччы была неверагодная. Усяго некалькі штрыхоў там, дзе трэба, і яна зрабілася не толькі прыгажэйшая, але і больш жаноцкая. Кароткія валасы і хлапечы камбінезон толькі ўзмацнялі ўражанне. Калі ён абняў яе, у нос яму ўдарыў пах штучных фіялак. Ен прыгадаў прыцемкі кухні ў сутарэнні і пусты рот жанчыны. Парфума была такая самая, але цяпер, здавалася, гэта было неістотна.
— I парфума таксама! — сказаў ён.
— Так, каханы, і парфума. А ведаеш, што я зраблю другім разам? Я дастану сапраўдную жаночую сукенку і надзену яе замест гэтых ідыёцкіх штаноў. У мяне будуць шаўковыя панчохі і туфлікі на высокіх абцасах. У гэтым пакоі я буду жанчынай, а не таварышам па Партыі.
Яны раздзеліся і залезлі ў вялізны ложак з чырвонага дрэва. Упершыню Уінстан раздзяваўся перад ёй. Дагэтуль ён саромеўся свайго бледнага і худога цела, разбухлых жыл на нагах і бясколернай плямы над костачкай. Бялізны не было, але коўдра, на якую яны леглі, была працертая і гладкая. Памеры і мяккасць ложка ўразілі іх абаіх.
— Гэты ложак, напэўна, поўны клапоў? — сказала Джулія.
Такіх ложкаў на дваіх болей нідзе нельга было ўбачыць, хіба што толькі ў пролаў. У дзяцінстве Уінстану даводзілася спаць у такім ложку. Джулія, наколькі яна памятала, ніколі на такім ложку не ляжала.
Яны на хвілінку заснулі. Калі Уінстан прачнуўся, стрэлкі на гадзінніку ўжо перасунуліся на лічбу «дзевяць». Ен не варушыўся, бо Джулія спала, паклаўшы галаву яму на плячо. Большая частка касметыкі была цяпер на Уінстанавым твары і на падушцы, але лёгкае ружовае адценне яшчэ трымалася, падкрэсліваючы прыгажосць яе твару. Жоўты прамень закатнага сонца ўпаў на ложак і асвятліў камін, дзе ў каструлі кіпела вада. Унізе, у двары, жанчына ўжо не спявала, але адтуль даляталі прыглушаныя крыкі дзяцей. Уінстан задумаўся, ці ў скасаванай мінуўшчыне лічылася нармальным, калі свежым летнім вечарам мужчына і жанчына ляжалі вось у такім ложку раздзетыя і займаліся каханнем, калі хацелі, гаварылі, пра што хацелі, не адчуваючы патрэбы ўставаць, проста ляжалі і слухалі спакойныя гукі з вуліцы. Напэўна, не было такіх часоў, калі б гэта лічылася натуральным... Джулія прачнулася, працерла вочы, прыўзнялася і абаперлася на локаць, каб паглядзець на керагаз.
— Палова вады выкіпела,— сказала яна.— Зараз я ўстану і зраблю кавы. У нас яшчэ ёсць гадзіна. Калі ў цябе тушаць святло?
— У дваццаць тры трыццаць.
— У маім інтэрнаце ў дваццаць тры. Але табе трэба вярнуцца раней, бо... Гэй! Пайшла прэч, паганая жывёліна!
Яна перавярнулася ў ложку, схапіла з падлогі туфлік і з размаху шпурнула яго ў кут, рэзкім юнацкім узмахам рукі, зусім гэтак, як аднойчы ўранку яна кінула слоўнік у Гольдштэйна пад час Двуххвілінкі Нянавісці.
— Што гэта было? — здзіўлена запытаўся ён.
— Пацук. Ен высунуў свой паскудны нос з-за шалёўкі. Там дзірка. Але я добра яго напалохала.
— Пацукі,— прапіаптаў Уінстан.— У гэтым пакоі!
— Ды яны тут паўсюль,— безуважна сказала Джу-
лія і легла зноў.— У нас у інтэрнаце яны ёсць нават на кухні. У Лондане ёсць раёны, дзе яны кішма кішаць. Ты ведаеш, што яны нападаюць на дзяцей? Але, на дзяцей. На некаторых вуліцах жанчыны баяцца пакінуць дзіця адно на дзве хвіліны. Вялікія бурыя пацукі. А самае жахлівае, што гэтыя паганыя стварэнні заўсёды...
— He кажы далей! — закрычаў Уінстан, шырока расплюшчыўшы вочы.
— Каханы! Ты ўвесь збялеў! Што з табою? Ці не ад пацукоў табе так блага?
— 3 усіх жахаў на свеце... пацук!
Яна прытуліла яго да сябе, абняла, нібы хочучы супакоіць яго цеплынёй свайго цела. Ен расплюшчыў вочы не адразу. Некалькі хвілін яму здавалася, што ён зноў перажывае тое страшнае мроенне, што час ад часу наведвала яго праз усё жыццё. Карціна была амаль заўсёды тая самая. Ен стаяў перад сцяною цемры, а па той бок сцяны было штосьці невыноснае, штосьці такое жахлівае, што і падысці было страшна. У сваім сне ён заўсёды ў глыбіні душы адчуваў самападман, бо, праўду кажучы, ён ведаў, што было за гэтай сцяною. I ён мог бы апошнім жыццёвым намаганнем, нібы вырваўшы кавалак мозгу, адкрыць тое святлу. Але заўсёды ён прачынаўся, так і не ўбачыўшы, што там было. Але яно нейкім чынам было звязана з тым, што хацела сказаць Джулія, калі ён яе перапыніў.
— Прабач,— сказаў ён.— Усё добра. Я не люблю пацукоў, вось і ўсё.
— He хвалюйся, любы, гэтыя агідныя стварэнні сюды не пралезуць. Калі мы будзем адыходзіць, я заткну дзірку шматком радна, а калі прыйдзем другі раз, я прынясу трошкі алебастру і шчыльна закладу дзірку.
Хвіліна сляпога страху ўжо напалову забылася. Трошкі збянтэжаны, Уінстан сеў, абапершыся на більца ложка. Джулія ўстала, надзела камбінезон і зварыла
кавы. Пах, што ішоў з каструлькі, быў такі моцны і спакуслівы, што яны зачынілі акно, баючыся, каб хто з вуліцы не пачуў і не зацікавіўся. Але яшчэ смачнейшым за каву быў аксамітна-мяккі смак цукру, пра які Уінстан пасля столькіх гадоў сахарыну амаль зусім забыўся. Засунуўшы адну руку ў кішэню, трымаючы ў другой лусту хлеба, намазаную варэннем, Джулія задуменна хадзіла па пакоі. Яна безуважна агледзела кнігі, адзначыла, як найлепей адрамантаваць раскладны стол, села ў стары фатэль — ці зручна ў ім сядзець, паглядзела з зычлівай спагадай на дзівацкі гадзіннік з дванаццаццю лічбамі. Яна прынесла з сабою ў ложак шкляное прэс-пап’е, каб паглядзець на яго пад лепшым святлом. Уінстан узяў яго ў яе з рук, як заўсёды, зачараваны мяккасцю і вадкай празрыстасцю шкла.
— Як ты думаеш, што гэта? — спыталася Джулія.
— Я не думаю, каб гэта магло нечым быць, я маю на ўвазе, не думаю, каб гэтым хтосьці некалі карыстаўся. Якраз гэта мне ў ім і падабаецца. Гэта маленькі кавалачак Гісторыі, які забыліся сфальшаваць. Гэта пасланне з мінулага стагоддзя, трэба толькі ўмець яго прачытаць.
— А гэтая карціна,— яна кіўнула галавой на гравюру, што вісела перад ёй на сцяне.— Ей таксама сто гадоў?
— Нават болей. Можа, і дзвесце. Цяпер абсалютна немагчыма вызначыць век чаго б там ні было.
Яна падышла да карціны.
— Вось тут гэтая агідная жывёліна высунула нос,— сказала яна, пастукаўшы па шалёўцы пад самай карцінай. Яна паглядзела на гравюру,— Што гэта за мясціна? Я ўжо недзе гэта бачыла.
— Гэта царква, ці, прынамсі, некалі гэта было царквой. Яна звалася царквой Святога Клемента.
Яму прыгадаўся ўрывак вершыка, якому навучыў яго пан Чэрынгтан, і ён дадаў летуценна: «Апельсіны,
лімоны, бананы — б’юць званы у Святога Клемана...»
На ягоны подзіў, яна адказала вершыкам:
Ты тры фартынгі даць мне павінен — б’юць званы у Святога
Марціна.
Ці заплоціш ты мне у нядзелю — загудзелі званы ў Старым Бэйлі.
Далей я не памятаю. Але памятаю, што гэта канчаецца так:
Вось і свечка,— каб спаткі давесці, Вось сякера — галованьку знесці.
Гэта было як дзве часткі паролю. Але быў яшчэ адзін радок пасля «званоў Старога Бэйлі». Можа, удасца здабыць яго з памяці пана Чэрынгтана, добра яе раскатурхаўшы.
— Адкуль ты гэта ведаеш? — спытаўся ён.
— Ад дзеда. Ен звычайна паўтараў мне гэты вершык, як я была малая. Яго выпарылі, калі мне было восем гадоў. Ва ўсякім разе, ён знік. Але што ж такое лімон? — дадала яна знянацку.— Я бачыла апельсіны. Гэта круглыя жоўтыя плады з тоўстай скуркай.
— Я памятаю лімоны,— сказаў Уінстан.— Яшчэ ў пяцідзесятыя гады яны не былі рэдкасцю. Яны былі такія кіслыя, што толькі панюхаеш, і ўжо зубы баляць.
КНІГІ ОНЛАЙН
