КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
На падставе азначаных дакументаў можна вылучыць асаблівасці функцыянавання гарадзенскага каптуровага суда. Неабходна зазначыць, што найбольшую актыўнасць праявіла заможная шляхта, як уякасці суддзяў, так і асобаў, якія звярталіся ў суд. Справаводства гэтай ўстановы фарміравалася паступова. Падчас бескаралеўяў 1668-1669 гг. і 1696-1697 гг. усплёск актыўнасці суда назіраецца пасля перапынкаў, у выніку працяглых святаў і летніх месяцаў. У гэты перыяд вялося тры актавыя кнігі: для запісу натарыяльных актаў, судовых спраў і паточнай дакументацыі (апошняя захавалася фрагментарна). Дыяграма 6. Справы, разгледжаныя Гарадзенскім каптуровым судом падчас бескаралеўяў 1668-1669 гг. і 1696-1697 гг. 100,0% 50,0% 0,0% ■ 1668-1669 гг. 1696-1697 гг. У бескаралеўе пасля смерці Яна Сабескага ўзрасла колькасць актыкацый ізменшыўся разгляд судовых спраў [гл. дыяграму 6], Пры гэтым пашырылася выкарыстанне «дэкрэта» як назвы віда дакумента,у параўнанні з папярэднім перыядам бескаралеўя, калі шырэй выкарыстоўваўся тэрмін «судовая справа». Рэестры каптуровага суда, якія захаваліся за 1764 г., не дазваляюць прасачыць якія былі віды спраў, аднак падаюць звесткі аб арганізацыі дзейнасці суда падчас апошняга безкаралеўя, калі яго актыўнасць была размеркавана на чатыры кадэнцыі, падчас апошняй з якіх разглядалася найменшая колькасць спраў. Нягледзячы на складанасці ў вывучэнні гісторыі і дакументальнага складу гарадзенскага каптуровага суда яго архіў захоўвае цікавыя звесткі па гісторыі Гарадзеншчыны, гісторыі права, крыніцазнаўству, архівазнаўству, археаграфіі, генеалогіі. 1 Леонтовяч Ф. 14. Очеркн псторнн лмтовско-русского права // Журнал Мянястерства народного просвеіценмя (далей ЖМНП). Шестое десятнлетяе. Часть CCLXXXVI. СПб., март 1893. С. 101; Леонтовнч Ф. Н. Сословный тнп террпторяальноадмянмстратмвного состава Лмтовскаго і’осударства я его прнчнны IIЖМНП. Седьмое десятмлетне. Часть ССХСІХ. СПб., яюнь 1895. С. 371-374,384-385,392-395,399; Часть ССС. СПб, нюль 1895. С. 1-20. 2 Юхо Я. Статут Вялікага княства Літоўскага 1566// Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. Т. 2. / Рэдкал.: Г. Л. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. Мн., 2006. С. 632-633. 3 Лаппо 14.14. Земскяй суд в Велнком Княжестве Лптовском в конце XVI века // ЖМНП. СПб„ 1897. Вып. 6. С. 49-301. 4 Kiaupiene J., Zakrzewski A. Unie polsko-litewskie proba nowego spojrzenua 11 Lex esl Rex in Polonia et in Lithuania... Tradycje prawno-ustrojowe Rzeczypospolitej doswiadczenie i dziedzictwo. Warszawa, 2008. S. 65-82. 5 Gloger Z. Kaptury, Kapturowe s^dy // Encyklopedya staropolska ilustrowana. Warszawa, 1985. T. III. S. 3-4. 6 М-ні) В. Каптуровый суд // Энцнклопеднческнй словарь Ф. А. Брокгауза п А. Е.Ефрона. Т. XIV. Кн. 27. СПб., 1895. С. 400. 7 Gloger Z. Kaptury... 8 Gloger Z. Kaptury...; Rachuba, A. Wielkie Ksifstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej wlatach 1569-1763. Warszawa, 2002. ’ М-нт> B. Каптуровый суд... C. 400. 10 Dubas-Urwanowicz E. Stanowisko szlachty na zjazdach koronnych wobec tendencji separatystycznych w Wielkim Ksiystwie Litewskim w pierwszym bezkrolewiu po smierci Zygimonta Augusta 11 Granice i pogranicza. Historia codziennosci i doswiadczen I Pod red. M. Liedke i in. Bialystok, 1999. T. 1. S. 73. 11 Lulewicz H. Akta zjazdow stanow Wielkiego Ksi^stwa Litewskiego. Warszawa, 2006. ; Lulewicz, H. Gniewow o uni^ ci^g dalszy. Warszawa, 2002. 12 Lulewicz, H. Gnewdw o uniy ci^g dalszy...S. 84-85, przypis 15. 13 Радаман A. A. Шляхецкія з’езды i соймікі Новагародскага павета і праблема ўзнікнення каптуровых судоў у Вя лікім Княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім у час бескаралеўяў другой паловы XVI ст. Н Вестннк Академнн МВД Республнкм Беларусь. 2004. № 1. С. 132-136. 14 Радаман A. А. Полацкі земскі суд у другой палове XVI першай трэці XVII стст. II Гісторыя і археалогія Полацка і Полацкай зямлі. Матэрыялы IV Міжнароднай навуковай канферэнцыі. Полацк, 2003. С. 216-227. 15 Konieczna D. Wplyw sejmiku brzesko-litewskiego na dzialalnosc s^du kapturowego w okresie 1572-1764 // Studia historyczno-prawne. Ksifga poswi^cona pami^ci Profesora Jana Seredyki / red. W. Kaczorowski. Opole, 2008. S. 177-187. 16 Старченко H. Проблематпка сеймпків Волнньского воеводства під час Велякого безкоролів-ья (1572-1776 рр.) II Парламенцкія структуры ўлады ў сістэме дзяржаўнага кіравання Вялікага княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай у XV-XVIII стагоддзях: матэрыялы міжнар. навук. канф. (Мінск-Наваградак, 23-24 лістапада 2007 г.) / Навук. рэд. С. Ф. Сокал, A. М. Янушкевіч. Мінск, 2008. С. 110-126; Каптуровмй суд першого безкоролів’я крізт> прнзму скарг (1572-1574) //Украінськмй археографічннй іцорічннк. Кнів, 2009. С. 265-283. 17 Rhode М. Ein Konigreich ohne Konig Der kleinpolnische Adel in sieben Interregna. Wiesbaden, 1997. 18 Лаппо 14.14. Земскпй суд в Велмком княжестве Лмтовском в конце XVI в. // ЖМНП. 1897. йюнь. С. 266. 19 Kutrszeba S. Historia ustroju Polski w zarysie. T. I: Koron. Poznan, 2001. S. 140, 211-212. 20 Леонтовмч Ф. 14. Областные суды в Велнком Княжестве Лнтовском II ЖМНП. 1910. №9. С. 83-130. 21 Леонтовнч Ф. 14. Центральные судебные учреждення в Велнком Княжестве Лптовском до м после Люблпнской уннн П Журнал Ммнпстерства юстнцнп. 1910. № 2. С. 186— 210. 22 Леонтовмч Ф. 14. Очеркн нсторнн лптовско-русского права... С. 72. 23 Доўнар Ю. Судовая рэформа XVI ст. у Вялікім Княстве Літоўскім: дыс... канд. юрыд. навук / Беларускі дзяржаўны універсітэт; Ю. П. Доўнар; навук. кіраўнік I. А. Юхо; БДУ Мінск, 2003. 24 Rachuba A. Wielkie Ksi^stwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763. Warszawa, 2002. 25 Лойка П. A. Шляхта беларускіх зямель y грамадска-палітычным жыцці Рэчы Паспалітай другой паловы XVI першай трэці XVII ст. Мінск, 2002. 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 Вішнеўскі А. Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі: Вуч. дапам. Мінск, 2003; Доўнар А. Б., Стрэнкоўскі, С. П. Дзейнасць органаў самакіравання Пінска ў канцы XVI-XVIII стст. // «Гісторыя і сучаснасць Пінска (да 910-годдзя першай летапіснай узгадкі горада)». Пінск, 2007. С. 62-76. Старченко Н. Актові кнпгл як джерело до історіі Велнкого безкоролів’я на Волмні (1572-1576 рр.) // Ін-т укр. археографіі та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН Украінн: Наукові запмскм. Кн. 1. Кіів, 2009. С. 215-232. Ворончук 14. А. Акты гродскнх м земскнх судов как мсточннк генеалогнческлх лсследованмй (на прлмере Волынл XVI-XVIIbb.) // Ягелоны: дынастыя, эпоха, спадчына: матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. (Гальшаны-Навагрудак, 8-10 верас. 2006 г.) / НАН Беларусі, Ін-т гісторыі; рэд. кал.: A. А. Каваленя (адказ.рэд.) [і інш.] Мінск, 2007. С. 51-73. Лаппо 14. Н. Веллкое Княжество Лнтовское во второй половнне XVI столетмя. Ллтовско-русскнй повет н его сеймлк. Юрьев, 1911. Довнар-Запольскяй М. Государственное хозяйство Велпкаго княжества Лнтовскаго прм Ягеллонах. Клев, 1901. Т. I. С. 8-45. Любавскнй М. К. Лнтовско-русскнй сейм. Опыт по ясторлп учрежденля в связп с внутреннлм строем н внешней жлзнью государства. Москва, 1901. С. 736-850. Любавскнй М. К. Очеркм мсторлм Лнтовско-русского государства. Санкт-Петербург, 2004. С. 114-120, 176-200, 273-278. Макснмейко Н. А. Сеймы ллтовско-русского государства до Люблннской унмм 1569 г. Харьков, 1900. С. 27-40. Borowik. Р. Jurysdyki miasta Grodna w XV-XVIII wieku. Suprasl, 2005. НГАБ. Ф. 1711. НГАБ. Ф. 1755. Лаппо 14.14. Земсклй суд в Велнком Княжестве Лмтовском в конце XVI века... С. 49301. НГАБ. Ф. 3124. On. 1. Д. 1. Лл. 1-2. НГАБ. Ф. 1870. Bon 1 Спр. 1. Арк. 307. Акты Віленскай археаграфічнай камісіі (далей АВАК). Т. 1. С. 196-203; Т. 7. С. 31-32, 223-224, 232-234, 280-293, 345-349. Самошенко В. Н. Нстормя архлвного дела в дореволюцмонной Росснм. Москва, 1989. С. 58-59, 128-130. НГАБ. Ф. 1870 (Справа фонда). Арк. 1-3. НГАБ. Ф. 1870 (Справа фонда). Арк. 4. НГАБ. Ф. 1870 (Справа фонда). Арк. 5. НГАБ. Ф. 1870 (Справа фонда). Арк. 13-13 адв. НГАБ. Ф. 1870 (Справа фонда). Арк. 16-16 адв. НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 3, арк. 314-503, 513-518, 521-522, 523-528, 533-534, 539540, 543-546, 548-553, 558, 563-580, 587-588, 591-592, 602-610, 622-629, 648-658, 661662,710-711. НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 4, 5,6. НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 6. НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 7,8, 9. НГАБ. Ф. 1711, воп. 1, спр. 170. Lulewicz Н. Akta zjazdow stanow Wielkiego Ksi^stwa Litewskiego... S. 10. 53 Лауцявнчус, Э. Бумага в Лнтве в XV-XVIII вв. Атлас / Э. Лауцявнчус. Влльнюс, 1967. 615 с. 54 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 1,2. 55 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 1, арк. 281-307. 56 У дадзеным артыкуле пры цытаванні дакументаў захавана напісанне вялікіх літар як у арыгінале, вынасныя літары перадаюцца курсівам, скароты раскрыты ў круглых дужках, а страчаныя часткі слоў у квадратных, канец радка для дакументаў XVI ст. пазначаецца «/». 57 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 1, арк. 56. 58 НГАБ. Ф. 1741, воп. 1, спр. 189, арк. 471-491. 59 Горбачевсклй Н. В. Словарь древнего актового языка северо-западного края л царства Польского. Влльно, 1874. С. 88. 60 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 2, арк. 329. 61 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 2, арк. 337. 62 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 2, арк. 340. 63 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1,спр. 2, арк. 348-348 адв. 64 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 1, арк. 295-296 адв. 65 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1,спр. 1,арк. 297-298 адв. “ НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 6, арк. 1-4. 67 Такутэксце. 68 Так у тэксце. Правільна: Jundzilow. 69 Такутэксце. 70 Пераклад з лацінскай мовы. 71 Клімаўка, м. Троцкага ваяводства. 72 Пераклад з лацінскай мовы. 73 Пераклад з лацінскай мовы. 74 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 9, арк. 56 адв. 75 НГАБ. Ф. 1870, воп. 1, спр. 1,арк. 65. 76 АВАК. Т. 1. Влльна, 1865. С. 129-130,175, 196-203, 339-343, 348-363. 77 АВАК. Т. 7. Внльна, 1874. С. 31-32,223-224,232-234,280-293, 345-349. 78 Lulewicz Н. Akta zjazdow stanow Wielkiego Ksi^stwa Litewskiego... S. 19-22, 163-178, 195-202. 79 Статут Вялікага княства Літоўскага 1566 года. Мінск, 2003. С. 77-95; Статут Вялікага княства Літоўскага 1588 года. Мінск, 2002. С. 42-58.