Гарадзенскі палімпсест 2010 Дзяржаўныя і сацыяльныя структуры, XVI-XX стст.

Гарадзенскі палімпсест 2010

Дзяржаўныя і сацыяльныя структуры, XVI-XX стст.

Выдавец: Зміцер Колас

Памер: 507с.

Мінск 2011

144.54 МБ

Ераззтскі nantmnocm 2010 Гарадзенскі палімпсест 2010. Дзяржаўныя і сацыяльныя структуры, XVI-XX стст. Мінск Выдавец Зміцер Колас 2011 УДК 947.6< 15-20 ББК 63.3(4Бен) Г20 Гарадзенскі палімпсест 2010гэта чарговая кніга ГАРАДЗЕНСКАЙ БІБЛІЯТЭКІ. ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА гэта яшчэ адзін напамін гарадзенцам, што лёс горада ў іх руках. Толькі агульнымі намаганнямі мы здолеем перанесці ў наступныя стагоддзі непаўторнасць гістарычнай Гародні, зберагчы яе ўнікальнасць для нашчадкаў. ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА прысвячаецца той Гародні, якой мы можам ганарыцца. Дзякуем усім, хто з намі. Рэцэнзенты: Доктар гістарычных навук, прафесар 3. В. Шыбека. Кандыдат гістарычных навук A. А. Радаман Г20 Гарадзенскі палімпсест. 2010. Дзяржаўныя і сацыяльныя структуры. XVI XX ст. II Пад рэд. А. Ф. Смаленчука, Н. У Сліж. — Мінск : Зміцер Колас, 2011.— 502 с.: іл ISBN 978-985-6992-08-0 Матэрыялы зборніка прысвечаныя вывучэнню мінулага Гродна як феномена лакальнай гісторыі. У цэнтры даследчыцкай увагі апынуліся праблемы дзяржаўных і судовых устаноў часоў Вялікага княства Літоўскага, антрапалагічныя аспекты гістарычнай урбаністыкі XIX XX ст. Асобнае месца ў зборніку адведзена крыніцазнаўству і публікацыі дакументаў. Зборнік адрасаваны навукоўцам, а таксама ўсім, каго цікавіць гісторыя гарадоў Беларусі. УДК 947.6< 15-20 ББК 63.3(4Бен) Змест Наталля Сліж, Аляксандр Смалянчук Прадмова 7 Гародня эпохі ВКЛ: дзяржаўныя структуры, грамадства Аляксей Шаланда Гродскі суд Гарадзенскага павета ВКЛ у другой палове XVI-XVII ст. Частка I: Перадумовы, ход і вынікі рэформы гарадзенскага замкавага суда (1562-1572 гг.) 12 Аляксей Шаланда Дарэформенны земскі суд Гарадзенскага павета ў 1562-1564 гг. 45 Зінаіда Антановіч Гарадзенскі каптуровы суд у XVII-XVIII стст 57 Зміцер Яцкевіч, Вадзім Урублеўскі Гарадзенскі магістрат у XVIII ст 84 Ганна Паўлоўская «Danse macabre» у тэкстах манастырскіх хронік 121 Mariusz Sawicki Instrukcje sejmikowe i relacje z wydarzen publicznych z II potowy XVII wieku w Narodowym Historycznym Archiwum Bialorusi w Grodnie 131 Віталь Галубовіч Перадсоймавы соймік Гарадзенскага павета ў XVIII стагоддзі: спроба агульнай характарыстыкі 147 Дзмітрый Віцько Гарадзенскі з’езд шляхты ВКЛ 1701 г. 174 Андрэй Мацук Барацьба магнацкіх груповак на гарадзенскім сойміку ў панаванне Аўгуста III 198 Крыніцы Наталля Сліж 3 гісторыі валодання гарадзенскімі дварамі ў канцы XV пачатку XVI ст 217 Наталля Сліж Гарадзенскія падворкі ў XVII ст 222 Галубовіч Віталь Канфірмацыйны прывілей Гародні на магдэбургскае права 1633 г. 255 Горад і яго жыхары ў ХІХ-ХХ стст. Сяргей Токць Царскае чыноўніцтва Горадні: структура, сацыяльнае паходжанне і асаблівасці штодзённага жыцця 270 Аляксандр Радзюк Чалавек за кратамі: гарадзенскія турмы і вязні ў XIX ст 295 Вольга Сабалеўская Габрэйскія дзеці Гародні ў XIX ст 329 Іна Соркіна Навучальныя ўстановы, настаўнікі і вучні Гродна ў 60-я гады XIX пачатку XX ст 355 Настасся Жарская «Гродненскме епархмальные ведомостм» як крыніца па сацыяльнай гісторыі Горадні пач. XX ст 395 Аляксандр Смалянчук Горадня і гарадзенцы 1911-1915 гг. на старонках «Нашай Нівы» 406 Андрэй Чарнякевіч «Прытулішча выгнанцаў»: штодзённае жыццё беларускага дзеяча ў Гародні 1909-1939 гг. 422 Таццяна Касатая Кінематограф як частка гарадзенскай штодзённасці пачатку XX стагоддзя 437 Ларыса Міхайлік Каталіцкі касцёл у палітычным і грамадскім жыцці Гродна ў 1921-1939 гг. 444 Таццяна Казак, Андрэй Вашкевіч Гродзенскія фотамайстры 1860-1930-х гг. 463 Сяргей Харэўскі Дзейнасць архітэктара Мікалая Чагіна ў Вільні і Горадні: досьвед і урокі 474 Пытанні. Адказы. Дыскусія 482 Content Natallia Slizh, Aliaksandr Smalianchuk Introduction 76 Harodnia in the period of the GDL: bodies of government, society Aliaksei Shalanda The Castle court of the Harodnia district in the second half of the sixteenth seventeenth centuries. Part I: conditions, process, and the results of the reform of the Castle court (1562-1572) 12 Aliaksei Shalanda The Zemsky court of the Harodnia district before the reform in 1562-1564 45 Zinaida Antanovich The Temporal (kapturovy) court of the Harodnia district in the seventeenth eighteenth centuries 57 Zmitcer Jatskevich, Vadzim Urubleuski The Harodnia magistrate in the eighteenth century 84 Hanna Paulouskaya «Danse macabre» in the texts of the monastic chronics 121 Mariusz Sawicki Soimik instructions and reports from public events of the second half of the seventeenth century at the National Historical Archive of Belarus in Grodna 131 Vital Halubovich The Soimik before Soim in the Harodnia district in the eighteenth century: attempt of general characteristic 147 Dzmitry Vitsko The Harodnia convention of nobility of the GDL in 1701 174 Andrei Matsuk Struggle of magnates groups at the Soimik of the Harodnia district in the period of August III 198 Sources Natallia Slizh From the history of possession of courts in Harodnia in the end of the fifteenth century at the beginning of the sixteenth century 217 Natallia Slizh The courts in Harodnia in the seventeenth century 222 Vital Halubovich The Confirmation of the privilege on the Magdeburg Law for Harodnia of 1633 255 The city and its citizens in the nineteenth twentieth centuries Siargei Tokts Tsarist officials in Harodnia: structure, social origin and peculiarity of everyday life 270 Aliaksandr Radziuk A person behind bars: Harodnia prisons and prisoners in the nineteenth century 295 Volga Sabaleuskaya Jewish children in Harodnia in the nineteenth century 329 Ina Sorkina Educational institutions, teachers, and pupils in Grodna in the sixtieth of the nineteenth century at the beginning of the twentieth century 355 Nastassia Zharskaya «Гродненскме епархмальные ведомостп» as a source of social history of Harodnia at the beginning of the twentieth century 395 Aliaksandr Smalianchuk Harodnia and its citizens in 1911-1915 on the pages of «Nasha Niva» 406 Andrei Charniakevich «Shelter of exiles»: everyday life of Belarusian figure in Harodnia in 1909-1939 422 Tatstsana Kasataya Cinema as a part of everyday life in Harodnia at the beginning of the twentie century 437 Larysa Mikhailik Catholic church in political and social life in Grodna in 1921-1939 444 Tatstsana Kazak, Andrei Vashkevich Photographers in Grodna in 1860-1930th 463 Siargei Chareuski Architect Mikalai Chagin’s activity in Vilna and Harodnia: experience and lessons 474 Questions. Answers. Discussion 482 Прадмова Зборнік, які вы трымаеце ў руках, з’яўдяецца часткай навуковай праграмы «Гарадзенскі палімпсест», прысвечанай даследаванню мінулага Гродна (Горадні, Гародні) як феномена лакальнай гісторыі. Пры гэтым вывучэнне горада часоў Сярэднявечча і Новай гісторыі (да канца XVIII ст.) адбываецца ўмежах навуковага праекту «Гародня ў перыяд ВКЛ» (кіраўнік к. г. н. Наталля Сліж), а горад апошніх стагоддзяў у межах праекту «Горадня і яе жыхары ў XIX XX ст.» (кіраўнік д. г. н. Алесь Смалянчук). Праект нарадзіўся ў супрацьстаянні гарадзенскай інтэлігенцыі г. зв. «рэканструкцыі» гістарычнага цэнтру, якая намаганнямі мясцовых чыноўнікаў ператварылася ў фактычнае знішчэнне гісторыка-культурнай аўтэнтычнасці гораду і падмены помнікаў гарадской архітэктуры псеўдагістарычнымі муляжамі з газасілікатных блокаў. Дарэчы, менавіта яны, паводле архітэктурнага праекту Г. Лаўрэцкага, павінны стаць заменай плінфы пры «рэканструкцыі» самага ўнікальнага гарадзенскага помніка Барысаглебскай Каложскай царквы XII стагоддзя... У пэўны момант стаў відавочным вельмі нізкі ўзровень гістарычнай памяці гарадзенцаў, які не ў апошнюю чаргу абумоўлены дамінуючай гістарычнай палітыкай, арыентаванай на падзеі Другой сусветнай вайны і гісторыю Беларусі як «прэзідэнцкай рэспублікі». Мінулае горада над Нёманам нагадвае сапраўдны палімпсест, новыя тэксты якога пішуцца па вынішчаных старонках гарадзенскай гісторыі... Задача даследчыкаў прачытаць гэтыя знішчаныя часам і чужымі для горада «адміністратарамі» старонкімінупага і вярнуць іху купьтурнае жыццё сучасных гарадзенцаў. Менавіта гэта і стала галоўнай мэтай навуковага праекту, які распачаўся ўвосень 2008 г. За мінулы час былі праведзеныя тры навуковыя канферэнцыі (20082010) і апублікаваныя навуковыя зборнікі Гарадзенскі палімпсест. XII— XX стст. Матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі (Горадня. 7 лістапада 2008 г.) П Пад рэд. А. Ф. Смаленчука, Н. У Сліж. ГорадняБеласток, 2008; Гарадзенскі палімпсест. Дзяржаўныя ўстановы і палітычнае жыццё. XV-XX стст. П Пад рэд. А. Ф. Смаленчука, Н. У Сліж. Горадня, 2009). Трэці зборнік прысвечаны дзяржаўным ісацыяльным структурам горада. Ён складаецца з матэрыялаў чарговай міжнароднай навуковай канферэнцыі (2010), прычым упершыню друкуюцца матэрыялы дыскусій, якія перадаюць атмасферу канферэнцыі. Таксама публікуюцца артыкулы, адмыслова падрыхтаваныя для зборніка вядомымі гісторыкамі. Рэдактарам тэкстаў раздзела Гародня эпохі ВКЛ: дзяржаўныя структуры, грамадства з’яўляецца Наталля Сліж. Матэрыялы раздзелу Горадня і яе жыхары ў XIX XX стст. рыхтаваў да друку Алесь Смалянчук. Рэалізацыя навуковай праграмы «Гарадзенскі палімпсест» стала магчымай дзякуючы супрацоўніцтву такіх арганізацый як Акадэмічная сетка даследчыкаў ВКЛ, Таварыства беларускай школы, Інстытут гістарычных даследаванняў Беларусі (ЕГУ). У правядзенні навуковых даследаваннях і арганізацыі канферэнцыі вялікую дапамогу аказаў «Рух за Свабоду!» Выданне навуковага зборніка адбылося дзякуючы падтрымцы Фонду імя П. Крэчэўскага (ЗША). Выказваем шчырую ўдзячнасць даследчыкам і фундатарам. * * * Першая канферэнцыя «Гарадзенскі палімпсест» (2008) паказала неабходнасць вывучэння гісторыі Гародні і рэгіёна сістэмна. Яна падштурхнула да ініцыявання даследчага праекту. Пачынаць яго, на маю думку, трэба было з вывучэння дзейнасці дзяржаўных устаноў у Гародні. У іх архівах сканцэнтраваны асноўны комплекс дакументаў па гораду і рэгіёну. Дзяржаўныя ўстановы і прадстаўнічая сістэма на рэгіянальным узроўні, у дадзеным выпадку на Гарадзеншчыне, мала вывучаны ці ўвогуле не распрацаваны. У айчыннай гістарыяграфіі не былі на той час грунтоўна прааналізаваны нават надрукаваныя акты Віленскай археаграфічнай камісіі, не кажучы пра кнігі гродскага, земскага суда і магістрата, якія захоўваюцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі.