Гарадзенскі палімпсест 2011
Асоба, грамадства, дзяржава. XV - XX стст.
Выдавец: Зміцер Колас
Памер: 384с.
Мінск 2012
38 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, оп. 2, д. 2003, л. 47
39 Штюрмер К. Л. Простлтуцмя в городах П Труды высочайше разрешенного сьезда по обсужденню мер протнв смфлляса в Россмн, бывшего прм Медлцлнском Департаменте с 15 по 22 января 1897 г. СПб., 1897. Т. 1. С. 87.
40 Шашков С. С. йсторнческне судьбы женіцнны... С. 876-877.
41 НЙАБ в Гродно. Ф. 9, оп. 3, д. 34, л. 27-28.
42 Там же. Оп. 2, д. 323, л. 2 об.; оп. 3, д. 34, л. 1-12 об.
43 Там же. On. 1, д. 513, л. 184 об.
44 Статнстмка Росснйской нмпернн. Вып. XIII. С. 20-21.
45 Там же. С. 36-37.
46 Там же. С. 48-49.
47 Там же. С. 40-41, 44-45.
48 Там же. С. 66-67.
49 Там же. С. 54-55, 58-59.
50 Грацманов П. A. К вопросу н реорганмзацям надзора за простнтуцмей в Россют Н Вестннк обіцественной гнгнены, судебной м практмческой медмцнны, мздаваемый Медмцянскмм Департаментом. 1895. Т. XXVIII. Кнмга 2. Ноябрь. С. 161.
51 Там же. С. 161-162; Шыбека 3. Гарадская цывілізацыя: Беларусь і свет. Курс лекцый. Вільня, 2009. С. 277.
52 Бентовнн Б. 14. Доклад о простнтуцмм детей // Труды первого всеросснйского сьезда по борьбе с торгом женіцмнамн н его прмчмнамк, промсходмвшсго в Санкт-Петербурге с 21 апреля по 25 апреля 1910 г. Т.ІІ. СПб., 1912. С. 448-449.
53 Там же. С. 448-449.
54 ННАБ в Гродно. Ф. 9, оп. 2, д. 2003, л. 21.
55 Там же. Л. 27.
56 Там же. Д. 807, л. 8-9 об.
57 Там же. Д. 2003, л. 27.
58 Там же. Л. 133 об.
59 Там же. Л. 73.
60 Там же. Л. 45.
61 Там же. Л. 11-11 об.
62 Там же. Л. 27.
63 Там жс. Л. 20 об.
64 Там же. Л. 45.
65 Там же. Л. 46.
66 Там же. Л. 46.
67 Там же. Л. 56, 60.
68 Там же. Л. 66.
69 Тамже.Л. 69-69 об„ 71.
70 Там же. Л. 109.
71 Там же. Л. 1 об.
72 Там же. Л. 34.
73 Там же. Л. 84 об.
74 Там же. Л. 27 об., 39.
75 Статнстнка Росснйской ммпервм. Вып. XIII. С. 70-71.
76 НЙАБ в Гродно. Ф. 9, on. 1, д. 2358, л. 230.
77 Там же. Оп. 3, д. 34, л. 27-28; Оп. 2, д. 638, л. 184-185.
78 Елнстратов А. Я. Доклад о ролм права н нравственнос ™ в борьбе с торгом м куплею женіцнн в целях разврата // Труды первого всероссмйского сьезда по борьбе с торгом жешцннамм м его прнчннамм, промсходнвпіего в Санкт-Петербурге с 21 апреля по 25 апреля 1910 г. Т.ІІ. СПб., 1912. С. 406-407.
79 Грацманов П. A. К вопросу м реорганмзацмм надзора за простнтуцмей в Россмм... С. 160.
80 Елмстратов A. 14. Доклад о ролм права й нравственностм в борьбе с торгом... С. 407.
81 Грацманов П. A. К вопросу м реорганпзацмм надзора за простмтуцней в Россмм... С. 160.
ю НІ4АБ в Іродно. Ф. 9, on. 1, д. 2358, л. 234-235 об.
81 Грацманов П. A. К вопросу й реорганнзацнм надзора за простмтуцмей в Росснм... С. 160.
84 Там жс.
85 Елмстратов A. Н. Доклад о ролм нрава м нравственностм в борьбе с торгом... С. 406.
86 Грацнанов II. A. К вопросу н реорганнзацнн надзора за простнтуцмей в Росснн... С. 160.
87 Елмстратов А. й. Доклад о ролм права н нравственноств в борьбе с торгом... С. 412.
88 Устав о наказаннях, налагаемых ммровымв судьямм//Свод законов Россмйской Ммпернм. СПб., 1897. Кнша 2. Т. 15. С. 181.
89 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, on. 1, д. 2358, л. 234-235 об.
90 Подсчмтано по: Обзор Гродненской губерннм за 1894, 1896, 1898, 1900-1911 года. Гродно, 1895, 1897, 1899, 1901-1912. Ведомостн о двнженмн населення в Гродненской губернші.
91 Грацнанов П. A. К вопросу м реорганмзацмм надзора за простмтуцмей в Россмн... С. 162.
92 Обзор Гродненской губернмн за 1900 год. Гродно, 1901. С. 102.
93 Н14АБ в Гродно. Ф. 9, on. 1, д. 1412, л. 81 об.
94 Обзор Гродненской іуберннм за 1900 год. Гродно, 1901. С. 101.
95 Справочная кнмга для врачей. Нзданме Медяцмнского Департамента. СПб., 1890. Том I. С. 426.
96 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, on. 1, д. 1412, л. 82 об.
97 Петерсен О. В. О свфялмсе н венермчсскмх болезнях в городах Росснм П ’Груды высочайше разрешенного сьезда по обсужденмю мер протнв смфмляса в Росслм, бывшего прм Медмцвнском Департаменте с 15 по 22 января 1897 г. СПб., 1897. Т. 1. С. 126-127; Грацванов П. A. К вопросу п реорганмзацмм надзора за простмтуцмей в Россвм... С. 141.
98 Нацмональный мстормческвй архмв Беларусн (Мвнск). Ф. 2513, оп. 2, д. 929, л. 113.
99 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, оп. 3, д. 34, л. 4.
І00 Шашков С. С. Мстормческме судьбы женіцкны... С. 872.
101 ННАБ в Гродно. Ф. 9, оп. 4, д. 125, л. 19 об.-20.
102 Там же. Л. 28 об.
103 Та.м же. Д. 868, л. 34.
104 Там же. On. 1, д. 513, л. 123 об.
105Тамже.Д. 868, л. 34.
“Тамже. Д. 513, л. 224.
107 Там же. Д. 2682, л. 1.
“Тамже. Д.513, л. 206.
11,9Свод узаконенмй м распоряженвй правмтельства... Вып. 1. С. 94.
™ННАБ в Гродно. Ф. 9, оп. 4, д. 155, л. 15 об.
111 Елмстратов A. О прйкрепленвн женіцмны к простнтуцмм. С. 213.
112 ННАБ в Гродно. Ф. 9, оп. 2, д. 323, л. 26-33.
1,3Справочная кнмга для врачей. Мзданне Медмцмнского Департамента. СПб., 1890. Том I. С. 473.
114 Там же. С. 463.
,15ННАБ в Гродно. Ф. 9, on. 1, д. 513, л. 206.
"’Трацманов П. A. К вопросу п реорганмзацмм надзора за простйтуцмей в Россмм... С. 151.
117Тамже. С. 151,156.
'18Свод узаконеннй м распоряженкй правмтельства по врачебной м саннтарной часта в нмпермй. СПб., 1895-1896. Вып. 1. С. 78.
119Свод узаконенмй м распоряженмй...Вып. 1. С. 84; Грацнанов П. A. К вопросу м реорганмзацнм надзора за простмтуцмей в Россмм... С. 144.
120 Свод узаконенмй н распоряженмй...Вып. 1. С. 81.
121 Там же. С. 81.
122 Там же.
123 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, оп. 2, д. 323, л. 52 об.
124 Там же. On. 1, д. 2682, л. 1-2 об.
125 Там же. On. 1, д. 513, л. 123 об.
126 Там же. Оп. 2, д. 323, л. 25, 52 об.
І27 Там же. On. 1, д. 513, л. 6, 123 об.
128 Елнстратов A. О прмкрепленмм жешцнны к простлтуцмй. С. 32.
129 Н34АБ в Гродно. Ф. 9, on. 1, д. 513, л. 123 об.
130 Там же. Л. 6.
131 Штюрмер К. Л. Простлтуцля в городах. С. 37.
132 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, оп. 4, д. 155, л. 14 об.
133 Там же. Л. 35.
134Устав о предупрежденлл пресеченлл преступленлй II Свод законов Росслйской лмперлл. Нзданле 1890 г. СПб., Б. г. Том 14. С. 27.
135 Елмстратов А. О прлкрепленлл женіцнны к простлтуцлл. С. 23.
136 НІ4АБ в Гродно. Ф. 9, оп. 4 д. 125, л. 15 об., 19.
137 Там же. Л. 5-6об.
138Грацланов П. A. К вопросу л реорганлзацлл надзора за простмтуцлей в Росслл... С. 156, 157.
139 Крлноллн в прошлом шлрокая юбка на тонклх обручах.
140 ННАБ в Гродно. Ф. 9, оп. 4, д. 155, л. 16 об.
141 Свод узаконенлй п распоряженлй...Вып. 1. С. 170.
142 Н14АБ в Гродно. Ф. 9, оп. 2, д. 2003, л. 35 об.
143 Там же. Л. 46.
144 Там же. Л. 64 об.
145 Там же. Л. 12, 93 об.
148 Там же. Л. 73-73 об.
147 Там же. Л. 46.
148 Там же. Л. 12.
149 Там же. Л. 36.
150 Там же. Л. 36.
151 Там же. Л. 35 об.
152 Там же. Л. 16-16 об.
Іна Соркіна, кандыдат гіст. навук (Гродна)
Гістарычная палітыка ў Гродне
ў другой палове XIX пачатку XX ст. паводле матэрыялаў архіўных фондаў мясцовай адміністрацыі
На 60-я гады XIX пачатак XX ст., калі адбывалася палітычная і сацыяльна-эканамічная мадэрнізацыя, ішлі працэсы нацыястварэння, зараджаліся і развіваліся нацыянальныя рухі сярод шматлікіх народаў Расійскай імперыі, прыпадае «эпоха стварэння нацыянальнай памяці». У гэты час ва ўмовах татальнай русіфікацыі нашага краю пашыраюцца інтэграцыйныя гістарычныя канцэпцыі з вялікадзяржаўнай ідэяй Расіі, канчаткова афармляецца «заходнерусізм» як галоўны напрамак у фарміраванні гістарычнага вобраза беларускай мінуўшчыны ў гістарычнай навуцы і сферы масавай гістарычнай свядомасці. Аднак і ў такіх надзвычай неспрыяльных умовах паўставалі і першыя нацыянальныя інтэрпрэтацыі беларускай гісторыі1. Таму і ў дачыненні да беларускіх губерняў царскай імперыі слушным ёсць сцвярджэнне Хагена Шульца, што паўсюды ў Еўропе XIX ст. было стагоддзем «пераможнага паходу нацыянальнай гістарыяграфіі», якая нават «негістарычным» малым нацыям «прымервала гістарычныя строі»2.
У дадзеным артыкуле робіцца спроба паказаць асноўныя накірункі гістарычнай палітыкі. У адпаведнасці з сучаснай нямецкай гістарыяграфіяй гістарычная палітыка трактуецца як дзяржаўная палітыка ў галіне памяці. Як яна ажыццяўлялася ў Гродне? Наколькі была паспяховай? Як рэагавалі на яе гарадзенцы? Даследаванне выканана пераважна на аснове дакументаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі ў Гродне, а таксама Літоўскага дзяржаўнага гістарычнага архіва (Вільня).
Гістарычная палітыка ў другой палове XIX пачатку XX ст. вызначалася барацьбой з польска-каталіцкім уплывам і паслядоўнай русіфікацыяй, якія разгарнуліся ў Беларуска-Літоўскім краі пасля разгрому паўстання 1863 г. Выкарыстанне мінулага ў палітычных інтарэсах дзяржаўных уладаў стала з’явай публічнага жыцця.
Адным з галоўных напрамкаў гістарычнай палітыкі гэтага перыяду з’яўляецца ўздзеянне на гістарычную свядомасць народа праз сістэму адукацыі. Выкладанне гісторыі ў навучальных установах Гродна, як
і ўсяго Краю, было арганізаванае такім чынам, што гістарычная адукацыя служыла інтарэсам расійскага самадзяржаўя3. Па-першае, настаўнікі былі, як правіла, выхаванцамі такіх універсітэцкіх цэнтраў Расійскай імперыі, як Санкт-Пецярбург, Масква, Кіеў, Харкаў, што не магло не адбіцца на стане іх свядомасці. У расійскую сістэму адукацыі ўкаранялася функцыянальна-дзяржаўная мадэль падрыхтоўкі настаўніка, паводле якой змест педагагічнай адукацыі павінен быў абапірацца на такія сацыяльнапалітычныя і духоўныя каштоўнасці, як самадзяржаўе, праваслаўе і руская народнасць. На лекцыях, якія чыталіся на педагагічных курсах настаўнікаў школ Гродзенскай епархіі, былі вызначаныя якасці, якім павінны адпавядаць настаўнікі: «Твердость нлн зрелость нравственных убежденмй, которая является следствмем глубокой веры в Бога, преданностм церквм православной, нензменной любвм к отечеству Россмм, нскренной преданностм Царю м правмтельству.. .»4
Па-другое, падручнікі для устаноў Віленскай навучальнай акруті адрозніваліся ад адпаведных кніг для цэнтральных губерняў вялікадзяржаўным тлумачэннем гісторыі Краю, вялікай увагай да гісторыі праваслаўя. Паколькі гарадзенскія настаўнікі гісторыі мелі, як правіла, гістарычна-філалагічную адукацыю, то пры выкладанні гісторыі шырока выкарыстоўваліся расійскія літаратурныя творы з гістарычным зместам. Расійская літаратура XIX ст. была (і застаецца) каланіяльнай па сваёй сутнасці. Гэта пераканаўча паказала амерыканская даследчыца Эва Томпсан у сваёй працы «Песняры імперыі», прысвечанай працэсу татальнага пранікнення вялікадзяржаўнай ідэі ў расійскі культурны дыскурс5.
КНІГІ ОНЛАЙН
